گروه اقتصادی: بازار لوازم خانگی در ایران جزو عجیب‌ترین بازارهای کالایی محسوب می‌شود، زیرا از یک سو وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده سالانه نزدیک 200 میلیون دلار لوازم خانگی از کشور صادر می‌شود و از سوی دیگر برخی کارشناسان و اعضای این اتحادیه می‌گویند سالانه یک میلیارد دلار در سال لوازم خانگی به کشور قاچاق می‌شود! بررسی میدانی بازار حکایت از آن دارد که از یک سو تولیدکنندگان می‌گویند حاشیه سود بسیار پایین است و زیرا هزینه‌های تولید بالاست و تخصیص ارز واردات کم است و از سوی دیگر قیمت لوازم خانگی به دلیل ضعف نظارت‌ها سر به فلک کشیده است.

در حال حاضر وزارت صنعت مدعی است در کشور تعداد تولیدکنندگان لوازم خانگی به قدری است که آنها برای اینکه بتوانند محصولات خود را به فروش برسانند مجبور هستند با همدیگر رقابت کنند که این مساله موجب می‌شود قیمت کالاها کاهش یابد. این در حالی است که اگر گشتی در بازار لوازم خانگی بزنید، نه تنها از ارزان‌فروشی و تخفیف‌های بالا خبری نیست، بلکه با گران‌فروشی نیز برخورد می‌کنید. به نظر می‌رسد تعداد مشتریان لوازم خانگی در بازار بشدت کاهش یافته است. در این شرایط اگر خریداری در بازار پیدا شود، فروشنده تلاش می‌کند از این فرصت استفاده کند تا رکود بازار را جبران کند.

در حال حاضر برخی مال‌ها و هایپرهای لوازم خانگی رو به فروش اقساطی آورده‌اند. این موضوع باعث اعتراض هم‌صنفی‌های‌شان یعنی فروشندگان لوازم خانگی شده است، چرا که آنها مدعی‌اند فروش اقساطی لوازم خانگی موجب شده مشتریان آنها به سمت این هایپرها بروند و عملا بازار خود را از دست داده‌اند. این گلایه در حالی است که این طبیعت بازار است و مشتریان باید قدرت انتخاب داشته باشند که چه محصولی را در چه فروشگاهی خریداری کنند.

* خرید اقساطی لوازم خانگی به‌صرفه است؟

در این میان برخی خریداران لوازم خانگی به شکل اقساطی می‌گویند خرید اقساطی به دلیل اینکه قیمت بالاتری دارد، خیلی هم به‌صرفه نیست. برخی فروشگاه‌های کوچک که فروش اقساطی لوازم خانگی انجام می‌دهند، گاهی پیش‌خرید دریافت می‌کنند اما لوازم خانگی را چند ماه بعد تحویل می‌دهند، بویژه در این شرایط که برخی شرکت‌های تولیدی مدعی‌اند مواد اولیه گران شده و نقدینگی لازم را برای تامین مواد اولیه مورد نیاز ندارند. برخی مواقع نیز تولیدکنندگان کمبود ارز برای تامین قطعات وارداتی را بهانه می‌کنند تا از این طریق موضوع کاهش عرضه در بازار را توجیه کنند.

گزارش‌ها از وضعیت تولید شرکت‌ها نیز حکایت از این دارد که نه‌تنها آمار تولید کاهش نیافته است، بلکه محصولات تولید شده در انبارها قرار دارد. حالا این کمبود در بازار می‌تواند از سمت تولیدکنندگان باشد یا اینکه توزیع‌کنندگان کالای کمتری را به خرده‌فروش‌ها می‌دهند. البته این مساله می‌تواند ناشی از رفتار خرده‌فروشان نیز باشد.

به عبارت دیگر، در 6 ماهه دوم سال این نگرش میان دلالان وجود دارد که دولت با کسری بودجه مواجه و در نتیجه مجبور می‌شود اوراق بیشتری را منتشر کند یا از سیستم بانکی استقراض کند و حتی قیمت ارز را بالا ببرد تا از این طریق بتواند درآمد بیشتری کسب کرد و به همین دلیل تورم بالا می‌رود. این موضوع عاملی می‌شود که برخی، قیمت کالاهای خود را بالا ببرند. در این شرایط ابتدا عرضه کالا را کم می‌کنند که تولیدکنندگان عمدتا مشکل تامین مواد اولیه یا ارز را بهانه می‌کنند. توزیع‌کنندگان نیز کاهش تولید را عامل کاهش عرضه لوازم خانگی در بازار عنوان می‌کنند. در این شرایط قیمت لوازم خانگی به صورت روانی بالا می‌رود.

* نوسان نرخ ارز عاملی برای افزایش قیمت لوازم خانگی

در شرایطی که قیمت ارز در کشور دچار نوسان شود، واردکنندگان کالای قاچاق این موضوع را عاملی برای افزایش قیمت لوازم خانگی عنوان می‌کنند، در نتیجه شرایطی را ایجاد می‌کنند که بازار با گرانی جدید سازگار شود. حال در شرایطی که در مقطع کنونی تقاضا برای لوازم خانگی در کشور بشدت کاهش یافته است، این مساله عملا موجب شده بسیاری از تولیدکنندگان نتوانند محصولات خود را در بازار بفروشند. بنا بر اینکه این موج گرانی برای تحریک تقاضا باشد نیز موضوعی جدی است.

به طور کلی تمام بازارهای کالایی در ایران اشباع شده است. در سال‌های گذشته برخی برای اینکه در گرانی بازار خرید نکنند، بدون اینکه لوازم خانگی نیاز داشته باشند می‌خریدند و در انبار ذخیره می‌کردند تا در زمان نیاز از آن استفاده کنند. این تقاضای غیرمصرفی منجر به برهم خوردن عرضه و تقاضا شده و در نتیجه به گرانی‌ها در بازار دامن می‌زد اما حالا شرایط تغییر کرده است، زیرا همان تقاضای غیرمصرفی نیز در بازار نیست. از یک سو لوازم خانگی بشدت گرانی شده‌ و خریدن آن به نقدینگی زیادی نیاز دارد و از سوی دیگر چشم‌انداز تورمی در کشور وجود ندارد.

* تأثیر انتظارات تورمی بر قیمت لوازم خانگی

با اینکه بسیاری موضوع تنش‌های منطقه‌ای را بهانه کردند تا قیمت ارز را بالا ببرند اما در اوج این مساله قیمت ارز در ایران کمتر از چند هزار تومان تغییر و دوباره روند نزولی پیدا کرد. بنابراین تصور اینکه موج جدیدی از تورم در ایران به وجود می‌آید و همه کالاها بشدت گران می‌شود، با واقعیت فاصله زیادی دارد. پس شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی در مقطع کنونی باید با ارائه محصولات باکیفیت و همچنین فروش اقساطی، مشتریان خود را جذب کنند، در غیر این صورت بسیاری از مشتریان با مقایسه وضعیت قیمت محصولات داخلی و همچنین کالای قاچاق، به خرید آن محصولات گرایش می‌یابند.

همین تولیدکنندگان از افزایش عرضه لوازم خانگی قاچاق در کشور گلایه خواهند کرد. در واقع رفتار تولیدکنندگان در قیمت‌گذاری و میزان عرضه، رفتار مصرف‌کنندگان را شکل می‌دهد. از سویی برخی فعالان لوازم خانگی مدعی‌اند شرکت‌های کوچک زیادی در کشور ایجاد شده‌اند که به صورت کارگاهی لوازم خانگی تولید می‌کنند. همین مساله باعث شده با وجود افزایش تنوع لوازم خانگی، عملا کیفیت محصولات رقابتی نباشد.

* شگرد تولیدکنندگان و فروشندگان برای افزایش تقاضای لوازم خانگی

با در نظر گرفتن همه شرایط، در حال حاضر در بازار لوازم خانگی ایران خبری نیست و اگر مباحثی مانند کمبود تولید یا عرضه مطرح می‌شود، شگرد تولیدکنندگان و فروشندگان است تا خریداران را مشتاق خرید کنند یا محصولات را گران‌تر بفروشند. این موضوع می‌تواند روی بازار لوازم خانگی تاثیر منفی بگذارد، در نتیجه اینجا وظیفه دستگاه‌های نظارتی است تا در بازار حضور پررنگ‌تری داشته باشند. به طور قطع سازمان تعزیرات، سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و اتحادیه لوازم خانگی باید در این باره پاسخگو باشند.

از سوی دیگر وزارت صنعت، معدن و تجارت برای ساماندهی بازار لوازم خانگی چندی پیش اعلام کرده بود تولیدکنندگان لوازم خانگی در ایران باید بتوانند با نمونه‌های خارجی رقابت کنند. این موضوع به معنای این است که واردات لوازم خانگی در کشور از سر گرفته می‌شود. به طور قطع این مساله می‌تواند عیار تولیدات لوازم خانگی در کشور را نشان دهد و بسیاری از شرکت‌ها که به صورت کارگاهی تولید و محصولات غیراستاندارد به بازار عرضه می‌کنند، تعیین تکلیف شوند. از طرف دیگر عرضه کالاهای قاچاق در بازار نیز از صرفه خواهد افتاد. بسیاری از همین محصولات قاچاقی که وارد بازار ایران می‌شود فیک هستند و مصرف‌کنندگان زیان می‌بینند، چرا که خدمات پس از فروش ندارند یا بعد از خرابی امکان تعمیرات ندارند.