گروه اقتصادی: افزایش قیمت ارز نیمایی از ماه‌ها قبل آغاز شده بود و این روند همچنان ادامه دارد. وزیر اقتصاد نیز هفته قبل رسما اعلام کرد سیاست جدید این است که نرخ ارز بازار به نرخ نیما نزدیک شود؛ هم دلار نیما افزایش یابد و هم نرخ بازار کاهش پیدا کند. عبدالناصر همتی در روزهای گذشته نیز بار دیگر از این سیاست دفاع کرد و گفت: فاصله قیمت ارز نیمایی و آزاد باید به حداقل برسد، زیرا اختلاف فعلی توجیه ندارد و بسیار زیاد است.

کنترل نرخ ارز باید از سیاست‌های اساسی بانک مرکزی باشد

در این میان محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی توضیح داد افزایش قیمت ارز به معنای افزایش صادرات نیست و یکی از سیاست‌های اساسی باید کنترل نرخ ارز باشد. از ابتدای سال تاکنون، قیمت ارز از حدود ۴۱ هزار تومان به بیش از ۴۶ هزار تومان رسیده است. فرزین تأکید کرد نمی‌توان نرخ ارز را بیش از این مقدار افزایش داد، زیرا نگران نرخ تورم است و پایین بودن نرخ ارز برای کنترل تورم ضروری است.

این در حالی است که هرگونه افزایش ارز نیمایی به ‌عنوان مرجع رسمی تأمین ارز می‌تواند تبعاتی در اقتصاد کشور، بویژه افزایش تورم داشته باشد و این سیاست نباید مورد دفاع بانک مرکزی باشد. فرزین به‌ عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی باید هنگام تصمیم‌گیری برای افزایش یا کاهش نرخ ارز نیمایی به تبعات آن توجه کند، زیرا یکی از وظایف بانک مرکزی کنترل تورم است.

فرزین در مجلس با تکیه بر سیاست‌های ارزی و تخصیص ارز انجام‌شده، از کاهش تورم تولیدکننده از بالای ۱۰۰ درصد به کانال ۲۰ درصد خبر داده و این را مهم‌ترین دستاورد بانک مرکزی برشمرده است.

افزایش نرخ ارز نیمایی چه اثراتی بر اقتصاد دارد؟

آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران درباره اینکه افزایش ارز نیمایی چه تأثیراتی می‌تواند بر اقتصاد داشته باشد به «وطن امروز» اظهار کرد: افزایش قیمت ارز نیمایی در قدم اول می‌تواند منجر به بهبود وضعیت شرکت‌های بورسی شود و احتمالا همتی (وزیر اقتصاد) نیز با همین نگاه مدافع کاهش اختلاف ارز نیمایی و آزاد است اما وزیر اقتصاد از اثرات تورمی این سیاست چشم‌پوشی می‌کند و اعلام کرده است مسؤول کنترل تورم نیست و این وظیفه بانک مرکزی است.

برخی کارشناسان اقتصادی نیز معتقدند افزایش نرخ ارز نیمایی معیشت و روان مردم را به خطر می‌اندازد؛ بنابراین وزارت اقتصاد و بانک مرکزی باید تدابیر مناسبی اتخاذ کنند تا اثر کمتری بر معاش مردم داشته باشد.

این اقتصاددانان معتقدند افزایش نرخ ارز در این چند روز به علت تشدید بحران به وجود آمده بین ایران و اسرائیل است.

بغزیان افزود: نمونه‌های این وضعیت در کشور ما کم نبوده و تنش‌های ارزی ما هم معمولا در این بحران‌ها بیشتر از تنش ناشی از «وعده صادق ۲» بوده است. در بعضی از موارد، قیمت ارز با مدیریت بانک مرکزی در زمان کوتاهی به قیمت قبلی بازگشته و در بعضی از موارد میزان برگشت کمتر بوده است. در زمان تحریم‌ها هم ما شاهد این تنش‌ها بودیم و این مطالب عنوان می‌شد.

وی گفت: در این مدتی که آقای فرزین مدیر بانک مرکزی بود، موارد مهم‌تری هم مطرح شد که موجب افزایش قیمت ارز شد ولی اتفاقی که افتاد این بود که شاهد بازگشت قیمت ارز بودیم. مثل وضعیتی که در نتیجه ترورها پیش آمد و ما شاهد بازگشت قیمت ارز بعد از چند روز بودیم. چیزی که الان شاهد هستیم بحث حملاتی است که به ‌صورت تهدیدآمیز هر 2 طرف بیان می‌کنند و باعث ایجاد وضعیت بحرانی شده و در پی آن افزایش قیمت ارز اتفاق افتاده است.

نوسانات قیمت ارز در حالت انتظار است

بغزیان توضیح داد: این وضعیت در حال حاضر در حالت انتظار قرار گرفته و با اتفاقاتی که می‌افتد مثل لغو پروازها و تهدیدات حمله، وضعیت حفظ می‌شود. بعضی‌ها هم که در این میان شرایط را برای سوداگری مناسب دیده‌اند، از این وضعیت سوءاستفاده کرده‌اند و با تحریک بازار آزاد باعث ایجاد وضعیت فعلی در بازار ارز شده‌اند که این روند با مدیریت بانک مرکزی بسادگی قابل برگشت است.

وی با اشاره به اینکه نرخ ارز با فرمول ثابتی استخراج می‌شود و از منابع رسمی اعلام می‌شود، گفت: اینکه در بازار آزاد عرضه و تقاضایی وجود دارد و آنها قیمت را تعیین می‌کنند، این شرایط نرخ ارز را تا به اینجا رسانده و تا زمانی که شرایط موجود منتفی نشود یا از وضعیت انتظار خارج نشود، ما شاهد نوساناتی حول همین نرخ‌های فعلی خواهیم بود.

وی افزود: اینکه فکر کنیم هیجان بازار است یا ناشی از جو سیاسی کشور، به ‌هر حال نگرانی‌ها وجود دارد و این نگرانی‌ها را به هر اسمی که نامگذاری کنیم، هیجان یا هر چیز دیگری، باعث می‌شود تا زمان عادی ‌شدن اوضاع این نرخ را روی تابلوها ببینیم.

بغزیان با بیان اینکه این لفظ وزیر اقتصاد ممکن است باعث برداشت‌های غلط هم شود، افزود: چیزی که من از این سخنان وزیر اقتصاد برداشت می‌کنم این است که اگر قرار است ارز نیمایی و آزاد را به هم نزدیک کنیم، 2 حالت ممکن است: ۱- باید ارز نیمایی بالا برود تا به نرخ ارز آزاد برسد. ۲- باید نرخ ارز آزاد پایین بیاید تا برسد به نرخ ارز نیمایی.

وی ادامه داد: ظاهرا باید نرخ ارز نیمایی بالا برود تا به نرخ ارز آزاد برسد، چون ارز نیمایی ارزی است که دولت دارد و حاصل از فروش نفت و مواد دیگر است، به علاوه ارز حاصل از فروش پتروشیمی‌هاست. اینجا هم به نفع دولت است و هم به نفع پتروشیمی‌ها که نرخ ارز نیمایی بالا برود؛ بنابراین ما شاهد حرکت نرخ ارز نیمایی خواهیم بود ولی باید مدنظر داشته باشیم که ارز آزاد هم ثابت نخواهد ماند و ممکن است شاهد حرکت نرخ ارز آزاد به سمت بالا باشیم تا فاصله خود را با نرخ نیمایی حفظ کند. پس تا زمانی که ما عرضه ارز بیشتری نداشته باشیم، نرخ ارز پایین‌تر نخواهد آمد.

افزایش قیمت ارز نیمایی می‌تواند در بازار آزاد تنش ایجاد کند

وی با اشاره به اینکه زمانی شرایط تغییر می‌کند که بانک مرکزی دخالتی در بازار آزاد داشته باشد، گفت: با گران‌شدن ارز نیمایی، ارزی هم که باید به مردم فروخته شود، گران‌تر می‌شود؛ چه در بخش مسافرتی، چه در بخش بازار توافقی ارز. این موارد همه گویای افزایش نرخ ارز است نه کاهش نرخ آن. مگر اینکه نرخ ارز آزاد را با ترفندهایی نگه دارند تا ارز نیمایی خودش را به آن برساند که این امر نیز یعنی مدیریت دائم بانک مرکزی بر نرخ ارز آزاد.

این کارشناس اقتصاد گفت: تک‌نرخی کردن ارز در شرایط کنونی یک شوخی بیش نیست. شما همین حالا هم بخواهید ارز تهیه کنید، چندین نرخ ارز در بازار است و علت این مساله این است که به هر کس همان مقدار مورد نیاز ارز تخصیص داده نمی‌شود و فرد نیاز خود را باید از بازار آزاد تأمین می‌کند. اینجاست که یک بازار موازی حتما ایجاد می‌شود و حداقل ۲ بازار وجود خواهد داشت؛ مثل الان. پس صحبت از تک‌نرخی کردن ارز باید خیلی حرفه‌ای‌تر بیان شود.

وی در ادامه گفت: در حال حاضر با تنش بین ایران و رژیم صهیونیستی نمی‌توانیم تشخیص دهیم این افزایش نرخ ارز به ‌خاطر کدام دلیل است. اثر بحران روی نرخ ارز قوی‌تر است و تا زمان برطرف‌ شدن این بحران، صحبت‌کردن از رساندن قیمت ارز نیمایی به قیمت ارز بازار آزاد یک شوخی است.

این اقتصاددان در پایان با اشاره به مشکلات جابه‌جایی ارز گفت: تا زمانی که مشکلات معاملات بین‌المللی مرتفع نشود، مشکل جذب سرمایه‌گذاری خارجی هم پابرجا خواهد بود و صحبت از عرضه بیشتر ارز و حل مشکل چندنرخی بودن ارز پابرجاست.