رضا رحمتی*: در ادامه حمایت علنی ایالات متحده از رژیم اسرائیل، این بار یکشنبه 13 اکتبر، سامانه دفاع ضدموشکی «تاد» به اسرائیل ارسال و دیروز 15 اکتبر 2024 در سرزمین‌های اشغالی مستقر شد. به همراه این سامانه نزدیک به 100 نفر از نیروهای آمریکایی در قالب مستشاران نظامی برای کمک به استفاده از این سامانه، استقرار آن و عملیاتی کردن آن اعزام شده‌اند. اما هدف از استقرار تاد چیست، قابلیت‌های تاد کدامند و ادراک آمریکایی از ایران چیست؟

* قابلیت‌های سامانه تاد

تاد یک سیستم دفاع موشکی پیشرفته با ارتفاع بالا با قابلیت رهگیری موشک‌های بالستیک کوتاه و میان‌برد است. سی‌ان‌ان می‌نویسد تاد که مخفف (Terminal High-Altitude Area Defense) یا (پدافند هوایی مرحله پایانی ارتفاع بالا) است، تنها سیستم دفاع موشکی ایالات متحده بوده که می‌تواند موشک‌های بالستیک با برد کوتاه، میان و بلند را هم در داخل جو و هم در خارج از جو در مرحله نهایی پرواز (یا هنگام سقوط به سمت هدف) رهگیری و نابود کند. به گفته سدریک لیتون، تحلیلگر نظامی سی‌ان‌ان و سرهنگ پیشین نیروی هوایی ایالات متحده، تاد در دفاع از اسرائیل تنها نبوده و می‌تواند به عنوان یک «بازدارنده» اضافی در برابر حمله عمل کند. او توضیح داد: «وقتی که این سیستم مستقر شود، در واقع یک لایه اضافی به سیستم‌های دفاع هوایی و موشکی موجود اسرائیل خواهد افزود».

* هدف آمریکا از استقرار تاد در اسرائیل چیست؟

بعد از 2 عملیات «‌وعده صادق 1» و «وعده صادق 2» و تغییرات در تاکتیک نبرد و شکست‌های پی در پی سامانه گنبد آهنین در مقابله با حملات موشکی از لبنان، غزه و از همه مهم‌تر از سوی ایران، هدف اصلی استقرار سامانه تاد تقویت پدافند هوایی رژیم اسرائیل است. این همان چیزی است که مسؤولان آمریکایی درباره ارسال این سامانه به آن اشاره کرده‌اند. پت رایدر، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) در بیانیه‌ای با اشاره به عملیات موشکی ایران علیه رژیم اسرائیل اعلام کرد «استقرار یک سامانه ضدموشکی تاد (THAAD)، سامانه یکپارچه دفاع هوایی اسرائیل را تقویت می‌کند». رایدر همچنین به این موضوع اشاره کرده که «این بخشی از تعدیل‌های گسترده‌ای است که ارتش آمریکا طی ماه‌های اخیر برای حمایت از توان دفاعی اسرائیل و محافظت از آمریکایی‌ها در برابر حملات ایران و شبه‌نظامیان وابسته به این کشور انجام داده است». رئیس‌جمهور آمریکا جو بایدن نیز اظهار کرده است این سامانه را برای «دفاع از اسرائیل» ارسال می‌کند.

گفته شده است این سامانه به همراه رادار شناسایی و پیگیری اهدافش می‌تواند اهداف در فاصله‌های تا 3 هزار کیلومتری و در حالت «ترمینال» به سمت بالا را نشانه‌گیری کند تا اهداف را هنگام پایین آمدن شناسایی کند. با توجه به فاصله 1700 کیلومتری ایران با فلسطین اشغالی، مهم‌ترین هدف استقرار این سامانه در اسرائیل را باید ایجاد لایه جدیدی برای پدافند هوایی اسرائیل در جهت مدیریت و مقابله با موشک‌های فراصوت ایرانی در نظر گرفت. این سامانه مشخصا در برابر رهگیری هواپیماها، پهپادها یا دیگر انواع موشک‌ها از جمله کروزها طراحی نشده است، بنابراین هدف اصلی استقرار این سامانه پرتابه‌های شلیک‌شده از طرف غزه یا لبنان نیست، نه به این سبب که سیستم دفاع هوایی اسرائیل نسبت به این پرتابه‌ها یا موشک‌ها و پهپادها موثر است، بلکه به این دلیل که اساسا سامانه تاد برای دفاع در برابر پهپادها طراحی نشده است، بنابراین می‌ماند موشک‌هایی که فراصوت هستند و از جو وارد می‌شوند، به همین دلیل است که استقرار این سامانه را باید برای تقویت سیستم دفاع هوایی اسرائیل نه در برابر لبنان و نه غزه، بلکه در برابر ایران در نظر گرفت. 

* تغییرات بزرگ در ادراک آمریکایی‌ها نسبت به توانمندی ایران

مهم‌ترین پیام استقرار تاد را باید تغییر ادراک آمریکایی‌ها نسبت به توانمندی موشکی ایران دانست. به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها به این جمع‌بندی رسیده‌اند که در یک دوره طولانی بحرانی نمی‌توانند با استراتژی «کوچک شمردن حملات ایران» با سیستم موشکی و نیروی تهاجمی این موشک‌ها مقابله کنند. برآیند این استنباط، ایجاد وضعیتی از واقع‌گرایی در برابر توانمندی ایران است. کالین کوه، از دانشکده مطالعات بین‌المللی اس. راجاراتنام در سنگاپور، در این باره می‌گوید: «اگر ما صرفا از دریچه بازدارندگی نگاه کنیم، دیگر نمی‌توان تنها با انکار تهدید به بازدارندگی امیدوار بود. یعنی این امید که دفاع موثر بتواند کارایی حملات موشکی را کمرنگ کند». وی اضافه کرد: «بازدارندگی از طریق واکنش متقابل و مجازات ممکن است در آینده تبدیل به هنجاری در تقابل‌های اینچنینی شود». 

از نظر سیستم اطلاعاتی - امنیتی آمریکایی، ناکامی سیستم پدافند هوایی اسرائیلی در مواجهه با موشک‌های ایرانی مشخص است. با این حال همچنین آنچه در این بین مشخص است اینکه بنا به گفته تحلیلگر یورونیوز «پدافند هوایی و موشکی لایه لایه اسرائیل (از سیستم‌های «پیکان» دوربرد آن گرفته تا سپر گنبد آهنین که برای مقابله با تهدیدهای کوتاه‌بردتر و ساده‌تر به کار می‌رود) متناسب با تهدیدهایی که با آن مواجه است طراحی شده است. موشک‌های بالستیک قدرت‌هایی مانند ایران نیز در نزدیکی مرزهای اسرائیل و به شکل هدایت‌نشده پرتاب می‌شوند»، بنابراین این سیستم ناتوانی خود را برای مقابله با موشک‌های ایرانی ثابت کرده است و آمریکا برای تقویت بازدارندگی، نیازمند به کار بردن صنعت دفاع هوایی قدرتمندتری از سیستم گنبد آهنین است. 

* چرا قمار بزرگ آمریکایی؟

بعد از ورود تاد دیگر تردیدی نیست که یک پای اصلی جبهه نبرد، آمریکا و مهم‌ترین جلوه قدرت آمریکا یعنی تکنولوژی دفاع و تهاجم آمریکایی است. سوای بلوای رسانه‌ای آمریکایی‌ها مبنی بر اینکه موشک‌های ایرانی کمترین خسارت را برای رژیم اسرائیل به دنبال داشته‌اند اما استراتژیست‌ها، نظامیان و تصمیم‌گیران کشورهایی شبیه چین و روسیه نسبت به ضعف سامانه‌های غربی موجود در اسرائیل به درک متناسب با واقعیت رسیده‌اند و این موضوع نیز برای آمریکایی‌ها عیان است که قدرت‌های رقیب در حال نظاره کردن وضعیت توانمندی‌های تکنولوژیک دفاعی آنها هستند. آمریکایی‌ها بخوبی می‌دانند چینی‌ها چشم‌شان به صحنه نبرد خاورمیانه است و نیک به نقاط ضعف و قوت دفاعی و تهاجمی غرب که توسط اسرائیل مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌نگرند. این ادراک آمریکایی‌ها نسبت به آگاهی رقبا نسبت به ناتوانی‌های سیستم‌های غربی، موجب نگرانی‌شان شده است، چرا که صحنه نبرد اگرچه در منطقه خاورمیانه است اما ناظران در این و آن سوی جهان مستقرند. بعد از ۲ عملیات ایران، سوال اساسی برای آمریکایی‌ها این است که اگر آنطور که ژنرال مک‌کنزی ژنرال نیروی هوایی آمریکا گفته که ایران «بیش از 3 هزار موشک بالستیک از همه نوع در اختیار دارد»، در صورت وجود اراده جدی ایران برای هدف قرار دادن اسرائیل، چه سیستمی می‌تواند مانع از وضعیت غیرقابل بازگشت اسرائیل شود؟ اگر همین سیستم موسوم به گنبد آهنین است که (این سیستم) تجربه ناکام خود را در مواجهه با موشک‌های ایرانی پشت سر گذاشته است. می‌ماند سیستمی پیچیده‌تر و البته هوشمندتر از آن؛ یعنی سیستم تاد. تاد پیشرفته‌ترین سیستم دفاع هوایی در نوع خود در غرب است، البته سیستم تاد قبلا در جریان منازعات حاشیه خلیج‌فارس توسط امارات عربی متحده در برابر موشک‌های انصارالله تست شده است و آمریکایی‌ها نسبت به توانمندی آن در برابر موشک‌های کروز موجود در منطقه اطلاعاتی دارند اما نسبت به توانمندی آن در برابر موشک‌های فراصوت ایران و قابلیت «موشک‌های تست‌نشده ایران» هنوز به درک نرسیده‌اند. 

به همین دلیل است که حضور «تاد» در اسرائیل هم دفاع از حیثیت تکنولوژیک دفاعی غرب (آمریکا) است و هم در عین حال نوعی آزمایش برای مواجهه با شرایط بحرانی‌تر و در مقابله با اهداف محکم‌تری از سوی ایران یا حتی در سطح بین‌المللی اهداف یا ابزارهایی از طرف چینی‌ها در نبردهای احتمالی در دریای چین جنوبی. بنابراین ورود تاد به اسرائیل نوعی قمار بزرگ برای آمریکایی‌هاست. اگر تاد بتواند همانطور که ادعا کرده 100 درصد پرتابه‌های موشکی را رهگیری و منهدم کند، آمریکایی‌ها «هم توانسته‌اند اسرائیل را از گزند سیستم‌های موشکی در امان نگه دارند و هم از حیثیت تکنولوژیک خود از منظر دفاع هوایی دفاع کنند» (تاکید از من است). روی دیگر سکه این است که در صورتی که آمریکایی‌ها با استفاده از تاد هم نتوانند از حریم رژیم اسرائیل دفاع کنند، در آن صورت نه تنها موازنه نظامی و قدرت در خاورمیانه را واگذار کرده‌اند، بلکه خود را آماده توقعات فزاینده چین با ادراک جدیدتر و دقیق‌تر نسبت به توانمندی سیستم دفاع هوایی آمریکایی نیز کرده‌اند، بنابراین ورود تاد به خاورمیانه یک قمار بزرگ است.