رضا رحمتی، عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا: سرانجام معمار عملیات 7 اکتبر 2023 در روز 16 اکتبر 2024 در جریان آخرین نبردش، به صورت حماسی پیش روی دیدگان همه مبارزان و دوستانش، همچنین جلوی چشمان همه اشغالگران و دشمنانش، به شهادت رسید و فریم به فریم شهید «یحیی سنوار» به یادگار برای کسانی که یحیی را نماد مبارزه خستگی‌ناپذیر و جان بر کف برای آزادی سرزمین و وطن می‌دانستند، می‌ماند. دست بر قضا اسرائیل همه کار کرد تا او بیشتر به قهرمانی تکرارناپذیر برای نوجوانان و جوانان فلسطینی تبدیل شود، فیلم‌های او را در حال پرتاپ آخرین جسمی که می‌توانست با آن مبارزه کند، منتشر کرد، در حالی که دست راستش مجروح بود، با در دسترس‌ترین جسمی که داشت و می‌توانست مبارزه کند، مبارزه کرد و مورد اصابت توپ‌ها و تانک‌های اسرائیلی قرار گرفت و به شهادت رسید، تصاویر زخمی‌شده صورت یحیی زیر آوار را منتشر کرد، تصاویر لوازم او را منتشر کرد، حمل کردن پیکر او بر روی دوش سربازانش را منتشر کرد؛ هر کاری کرد تا او قهرمانانه فلسطینیان را ترک کند. اسرائیل با کارهایش برای سنوار، چه خدمتی بیشتر از آنچه در این چند ساعت انجام داده، برای آرمان آزادی‌خواهی ملتی تحت ظلم و ستم، ملتی آزادی‌خواه، ملتی دارای مبارزان جان‌بر کف، ملتی که مبارزانی دارد که تا آخرین نفس در حال مبارزه بودند، می‌توانست انجام دهد که نداد؟ روایت هاآرتص (روزنامه اسرائیلی) را از نحوه شهادت رهبر حماس بخوانید، فریم به فریمش در حال بازنمایی و اسطوره‌سازی از روایت قهرمانانه است: «تانک به سوی او گلوله‌ای شلیک کرد. به نظر می‌رسد سنوار بر اثر شلیک تانک زخمی و دستش به‌شدت زخمی شده. پس از ورود سربازان به ساختمان، او دو نارنجک به سمت آنها پرتاب کرد که از پله‌ها پایین غلتیدند. سربازان عقب‌نشینی کردند و از پهپاد برای اسکن ساختمان استفاده کردند و پهپاد مردی نقاب‌دار با دستی زخمی را مشاهده کرد. سنوار پهپاد را دید و یک تکه چوب به سمت آن پرتاب کرد. در این لحظه تانک دوباره به سوی او شلیک کرد که او را کشت. همزمان، در ساختمانی که ۲ عضو دیگر حماس به آن رفته بودند، تبادل آتش رخ داد و در این تبادل یک سرباز از گردان ۴۵۰ تیپ بیسلاه به شدت زخمی شد. پس از آن، نیروها ساختمان‌ها را با پهپاد جست‌وجو کردند و اجساد را یافتند و سربازان متوجه شدند جسد فرد نقاب‌داری که پیدا شد به سنوار شباهت دارد».

اگر از یک قهرمان فیلمی بخواهد ساخته شود، از این زیباتر هم می‌شود؟ با انتشار لحظه به لحظه روایت شهادت سنوار، اسرائیل هم او را از تهمت فراری بودن، در پناهگاه بودن و مخفی بودن مبرا کرد و هم یک قهرمان و یک اسطوره‌ آزادی‌خواه را به ملت فلسطین داد؛ چیزی که هر ملتی برای رسیدن به حق تعیین سرنوشتش به آن نیاز دارد. 

* یحیی، نماد آرمان آزادی فلسطین

یحیی، نماد یک قهرمان فلسطینی باقی می‌ماند، در اردوگاه به دنیا آمد، در جوانی به مبارزه مشغول شد، 23 سال در زندان بود، زندان، لحظه‌ای او را در رسیدن به آرمان آزادی فلسطین دور نکرد، بعد از زندان لحظه‌ای از مبارزه دست برنداشت، از آغاز به کار جنبش مقاومت اسلامی فلسطین حماس در غزه، به گردان‌های شهید عزالدین القسام، شاخه نظامی حماس پیوست و سال ۲۰۰۵ میلادی، سمت فرماندهی تیپ خان‌یونس را بر عهده گرفت، مسؤولیت‌های مختلفی در کارنامه خود از جمله مدیریت تشکیلات امنیتی حماس و رئیس دفتر سیاسی حماس در غزه داشت و بعد از تجربه بی‌نظیر دستگاه محاسباتی‌اش تنها مفر خارج نشدن فلسطین از اذهان جهانیان را معماری 7 اکتبر دانست؛ همین معماری آرمان رو به زوال فلسطین را از گورستان اذهان (حتی خود فلسطینی‌ها) بیرون کشید و سر برآورد و تمام توجهات را از شرقی‌ترین نقطه عالم تا غربی‌ترین، معطوف به فلسطین کرد. کاری کرد که «تومویوکی مینوماکی» یکی از روسای گروه ضدهسته‌ای «نیهون هیدانکیو» و برنده جایزه صلح نوبل به ‌خاطر تلاش‌هایش برای جهانی بدون سلاح‌های هسته‌ای را بر آن داشت بگوید: «شرایط کودکان غزه مانند وضعیت ژاپن ۸۰ سال پیش است، در غزه کودکان در خون نگه داشته می‌شوند».

کار او سبب شد نماینده پارلمان اسپانیا در نشست پارلمان رو به نخست‌وزیر این کشور بکند و بگوید: «اسرائیل مانند آلمان نازی، ده‌ها نفر را زنده در چادرها سوزاند، در حالی ‌که پناه آورده بودند... تفاوت بین کاری که اسرائیل انجام می‌دهد با اتاق‌های گاز نازی‌ها چیست؟ هیچ!». کار او سبب شد سران سرمست عرب حاشیه خلیج‌ فارس  در زدوبندشان با اسرائیل برای معامله قرن، شرم کرده و موافقتنامه آبراهام را مسکوت بگذارند. کار او سبب شد موضوع عضویت فلسطین در سازمان ملل، مطرح شده و رای بیاورد. کار او سبب شد لبنان، عراق و یمن برای فلسطین بجنگند. کار او یک ملت فراموش‌شده زیر آوار ظلم و اشغال را به خبر اول دنیا تبدیل کرد. 

او حالا قهرمانانه، با شجاعت، هنگام مبارزه تا آخرین نفس، به شهادت رسید و با شهادتش هم آنانی که در یک سال گذشته همه تقصیرها را گردن او انداختند و 7 اکتبر را نتیجه همدستی او با اسرائیل می‌دانستند(!) از خواب بیدار کرد، گویی یحیی نشسته بر مبل، خسته و در حال ذکر در حالی که مایل بود همه این لحظه را ببینند، سربازان اسرائیلی ناخواسته، تمنای قلبی او را لبیک گفتند! وی در حال فرستادن پیام‌های آزادی‌خواهی به همه کسانی بود که در رمانتیسیسم مبارزه و فعالیت‌های مبارزه‌جویانه چپ‌های آمریکای لاتین و چریک‌های مصنوعی فیلم‌های تخیلی، خلوت گزیده بودند که: بیدار شوید، مبارزه شعر نیست، مبارزه این است. 

* پایان مبارزه؟

شهادت یحیی سنوار پایان مبارزه فلسطینی -اسرائیلی نخواهد بود. پیدایش حماس و آرمان آزادی‌خواهی فلسطینیان، به یکباره و ناگهانی نبوده که با شهادت سنوار به صورت دفعی به یکباره پایان یابد. همان‌طور که خالد الجندی نویسنده کتاب «نقطه کور؛ آمریکا و فلسطینیان، از بالفور تا ترامپ» می‌نویسد: «نباید از یاد برد پیدایش حزب‌الله و حماس ناگهانی نبوده، بلکه پاسخی به وضعیت موجود یعنی اشغال و سرکوب فلسطینیان از سوی اسرائیل و تهاجم اسرائیل به لبنان در سال ۱۹۸۲ است. همان‌طور که تاریخ نشان داده، این تصور که اسرائیل می‌تواند از طریق بمباران به امنیت دست یابد، هرگز به نتیجه نرسیده است». همانطور که بنیامین نتانیاهو در پاسخ به مکرون که گفته بود «اسرائیل را قطعنامه سازمان ملل به وجود آورد»، گفت: «اسرائیل را نه قطعنامه سازمان ملل بلکه پیروزی در جنگ با خون مبارزان قهرمان(!) به وجود آورد»، اسرائیل با جنگ و اشغال به وجود آمده است، اما فلسطین هم در یک تمرین مبارزه‌جویانه در حال بازیابی علائم حیاتی خود است. فلسطین هم برای فراموش نشدن آموخته که باید مبارزه کند؛ همانطور که ترور، بمباران و اشغال نتوانسته نزدیک به ۷۷ سال برای ساکنان و شهرک‌نشینان اسرائیلی امنیت به ارمغان بیاورد، همانطور هم ترور، بمباران و اشغال علائم حیاتی فلسطین را از بین نبرده است. منطق مبارزه همین است؛ اشغال و مقاومت ۲ روی سکه اسرائیل و فلسطین است. 

* بعد از یحیی، اسرائیل به امنیت می‌رسد؟

بعد از یحیی سنوار، شاید شدت حملات سازماندهی‌شده علیه اسرائیل کاهش یابد اما شدت حملات ضداسرائیلی در ابعاد غیرسازماندهی‌شده افزایش خواهد یافت. اسرائیل نمی‌تواند برای یک دوره بلندمدت در شرایط استثنایی قرار گیرد، باید بتواند آرایش نیروهای مرزی، نیروهای داخلی و نیروهای مستقر در غزه را بازتعریف کند، برای رسیدن به چنین وضعیتی نمی‌تواند هم در جبهه لبنان و هم در جبهه غزه مستمرا حضور داشته باشد، باید بتواند اسرا را آزاد کند، امنیت شمال را تامین کند و ۱۰۰ هزار سکنه شمال را به خانه‌های غصبی برگرداند، در محور غزه و بعد از گذشت یک سال، اسرائیل هنوز درگیر نبرد تن‌به‌تن با مبارزان فلسطینی است. هنوز هم از ناحیه غزه پرتابه‌هایی به سمت اسرائیل شلیک می‌شود. هنوز هم رهبران فلسطینی شامل موسی ابومرزوق، زاهر جبارین، خلیل الحیه، محمد برادر یحیی سنوار و دیگر رهبران حماس زنده هستند. اینها هم که نباشند، هنوز فرماندهان میانی حماس و جهاد هستند. اگرچه فقدان شهید قاسم سلیمانی، آیت‌الله شهید سیدحسن نصرالله و شهیدان اسماعیل هنیه و یحیی سنوار، برای مقاومت به سادگی قابل جبران نیست، باید دید نسل جدید فلسطینی‌ها آیا می‌توانند فرد جدید و باهوشی به اندازه سنوار را جایگزین او کنند و آیا او می‌تواند قدرت نظامی حماس را بازیابی کند یا خیر، شاید در کوتاه‌مدت ضربه‌ای به مقاومت فلسطینی وارد شود اما آنچه مشخص است اینکه نهضت آزادی‌خواهی فلسطینی‌ها را نمی‌توان برای همیشه از بین برد.