محمدعلی حسن‌نیا: وقتی سال 1948 اسرائیلی‌ها خانواده او را از منطقه عسقلان که متعلق به فلسطینی‌ها بود راندند، باور نمی‌کردند چند دهه بعد مردی از ویرانه‌های آوارگی نکبت برخیزد و با تمام وجود بزرگ‌ترین ضربه تاریخ را به اسرائیل وارد آورد. «یحیی ابراهیم حسن سنوار»، معمار 7 اکتبر و رهبر مقاومت فلسطین (حماس) در میان همان خاکسترهایی که سال‌ها در آن قد کشید به دست رژیم صهیونیستی به شهادت رسید، در حالی که تا آخرین لحظه اسلحه در دست داشت و وقتی رمق و گلوله‌ای برای شلیک باقی نماند با چوب به پهپاد اسرائیلی حمله کرد. این صحنه برای فلسطینی‌ها که بیش از 80 سال در رنج و محنت زندگی کرده‌اند، یک صحنه ماندگار است. سنوار برای آنها تمام خواسته‌های چند دهه اخیر بود. سنوار برای آنها فراتر از عرفات و تمام رزمنده‌هایی است که روزی لباس رزم بر تن داشتند و اسلحه را هدف مشروع برای مبارزه در مقابل احتلال می‌دانستند اما یحیی سنوار که بود و چه کرد که اینگونه به رمز توفان فلسطینی‌ها تبدیل شد. 

«یحیی ابراهیم حسن سنوار» مشهور به «ابوابراهیم» ۲۹ اکتبر ۱۹۶۲/ ۷ آبان ۱۳۴۱ در اردوگاه پناهندگان خان‌یونس متولد شد. والدینش اهل عسقلان بودند که سال 1948 به نوار غزه رفتند و جزو آوارگان خان‌یونس هستند. او در جوانی موفق به اخذ مدرک زبان عربی از دانشگاه اسلامی غزه شد و سازماندهی دانشجویان مسلمان در دانشگاه غزه به مدت ۵ سال و ریاست شورای دانشجویی دانشگاه اسلامی را برعهده داشت.

سنوار بعدها به گروه حماس پیوست و به طراح اصلی توفان الاقصی مبدل شد. نخستین باری که او با شیخ‌احمد یاسین روبه‌رو شد مربوط به تاسیس مجمع جهاز الأمن الحرکی الأول (أمن‌الدعوه) بود. یحیی مامور شد در سال 1986 گروه امنیتی «مجد» را برای مقابله با تهدیدات امنیتی و جاسوسی رژیم صهیونیستی تاسیس کند، همچنین برگزاری تظاهرات مردمی علیه اسرائیل در غزه را از سال 1982 تا 1988 مدیریت کرد. «او کسی است که فکر می‌کند فلسطین را آزاد خواهد کرد»؛ این بخشی از صحبت‌های ایهود باری، تحلیلگر برجسته و یکی از اعضای موسسه «واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک» است که 4 بار با یحیی سنوار، در زندان اسرائیلی‌ها مصاحبه کرده است. درباره سنوار روایات و افسانه‌های زیادی بازگو می‌کنند که نشان می‌دهد تل‌آویو از او بسیار هراس داشته و انتخاب سنوار به این معناست که همه‌کاره حماس در سیاست و میدان یحیی است و اوست که با اشارتی مقاومت را در فلسطین رهبری می‌کند. سال ۱۹۸۲ سنوار به دلیل مشارکت در سازمان‌های مردمی علیه اسرائیل بازداشت شد. سال ۱۹۸۸ مشخص شد شبکه مجد دارای سلاح است و سنوار چند هفته توسط اسرائیل بازداشت شد. او به اتهام قتل جاسوسان اسرائیل به ۴ بار حبس ابد محکوم شد و در مجموع 23 سال در زندان بود. او و برادرش محمد مجموعه‌ای از اعتصاب‌های غذا را رهبری کردند که برجسته‌ترین آنها سال‌های 1992، 1996، 2000 و 2004 بود. براساس داده‌هایی که در منابع رسمی حماس وجود دارد، یکی دیگر از فعالیت‌های عمده سنوار در دوره پیش از بازداشت آخر، استخدام نیرو برای سرویس اطلاعاتی حماس بود. سنوار در زندان هم بیکار نماند و کارهای بزرگی انجام داد. از جمله چند کتاب نوشت و ترجمه کرد: ترجمه کتاب درباره شین‌بت (سازمان اطلاعات و امنیت قومی اسرائیل)، ترجمه کتاب احزاب سیاسی اسرائیل در سال 1992 میلادی، نگارش کتاب آزمون و خطا در حماس، تالیف کتاب شکوه درباره عملکرد دستگاه‌های امنیتی اسرائیل، تالیف کتاب مجد در سال 2010 که درباره عملکرد این بخش از حماس نگاشته شده است و رمانی ادبی به نام «خارهای میخک» درباره تجربه مبارزات فلسطینیان پس از سال 1967 تا انتفاضه. سنوار در زندان بیشتر اوقات فراغتش را صرف مطالعه روزنامه‌های اسرائیلی و تسلط کامل به زبان عبری کرد. «میکا کوبی» که از سنوار در شین‌بت بازجویی کرد، گفته است: «او کتاب‌هایی درباره شخصیت‌های اسرائیلی مانند ولادیمیر ژابوتینسکی، مناخیم بگین و اسحاق رابین می‌خواند و صدر تا ذیل شخصیت‌های اصلی اسرائیل را می‌شناسد».

آزادی یحیی سنوار به عنوان بخشی از مبادله زندانیان برجسته با «گیلعاد شلیط» انجام شد. شلیط، سرباز نیروهای اسرائیل (IDF) در سال ۲۰۰۶ در حالی که در گذرگاه مرزی مستقر بود توسط حماس دستگیر شده بود. پس از چند تلاش ناموفق برای میانجی‌گری آزادی شلیط، مصر و آلمان توافقی را برای آزادی او در اکتبر ۲۰۱۱ منعقد کردند. برادر سنوار، محمد که به نگهبانی شلیط گماشته شده بود، اصرار داشت یحیی هم در مبادله گنجانده شود. در همان روزی که شلیط آزاد شد، سنوار جزو نخستین گروه از اسیران فلسطینی بود که به نوار غزه بازگردانده شدند.

زمانی که او وارد غزه شد، پیشانی‌بند سبز نمادین حماس را بر سر داشت.

اما حضور سنوار در زندان‌ها ماجراهای عجیبی برای خودش دارد. ایهود یاری یکی از کسانی است که 4 بار با سنوار مصاحبه کرده است. وی می‌گوید: «او توانست قدرت و نفوذ خودش را در زندان بالا ببرد. او موقعیت خود را به عنوان یکی از رهبران زندانیان تثبیت کرد. از طرف آنها با مسؤولان زندان صحبت و نظم و انضباط را در میان زندانیان حاکم می‌کرد».

در یک گزارش اسرائیل از دوره حبس سنوار، شخصیت او اینطور توصیف شده است: «مقتدر، بانفوذ و با توانایی‌های غیرعادی برای تحمل سختی و قانع به کم... رازنگهداری حتی در داخل زندان در میان زندانیان دیگر... و قابلیت همراه کردن آدم‌ها».

پس از خروج از زندان در جریان انتخابات داخلی جنبش در سال 2012 به عضویت دفتر سیاسی حماس انتخاب شد و مسؤولیت هماهنگی شاخه سیاسی با شاخه نظامی و گردان‌های شهید عزالدین قسام را بر عهده گرفت. رابطه گرم و عمیق سنوار با مروان عیسی، معاون گردان‌های عزالدین قسام در شکل‌گیری این هماهنگی بسیار موثر بود. او بعدها مسؤول هماهنگی جبهه سیاسی و نظامی در جنگ 2014 غزه بود و سال 2015، جنبش حماس او را مسؤول پرونده اسرای اسرائیلی کرد.

همچنین آمریکا سال 2015 سنوار را جزو فهرست تروریسم خود قرار داد و 13 فوریه 2017 به عنوان رئیس دفتر سیاسی جنبش در نوار غزه و جانشین اسماعیل هنیه انتخاب شد. از کارکردهای او در ریاست دفتر حماس در غزه می‌توان به ترمیم رابطه بین حماس و تشکیلات خودگردان فلسطین، امضای توافق سیاسی، اقتصادی و امنیتی با مصر در سال 2017، همچنین بهبود فضای اقتصادی، امنیتی و سیاسی حماس در غزه اشاره کرد. 

۳ بار خانه سنوار در سال‌های 2012، 2014 و 2021 بمباران شد ولی هر ۳ بار وی از این سوءقصدها جان به در برد. 

سنوار در یکی از نخستین حضورهای عمومی خود، به گروهی از جوانان غزه گفت: «زمانی که حماس درباره به رسمیت شناختن اسرائیل بحث می‌کرد، گذشته است. اکنون بحث بر سر این است که چه زمانی اسرائیل را از بین خواهیم برد». در سال‌های اول رهبری‌ سنوار، رویکرد عمل‌گرایانه‌ او روند انزوای حماس را معکوس کرد. ماه‌ها پس از به دست گرفتن کنترل حماس توسط سنوار، این جنبش یک توافق آشتی با تشکیلات خودگردان منعقد و برای نخستین ‌بار از سال ۲۰۰۷، کنترل بیشتر نوار غزه را برای مدت کوتاهی به تشکیلات خودگردان واگذار کرد. روابط با مصر نیز بهبود یافت و کشور همسایه، محدودیت‌های خود را در گذرگاه مرزی با نوار غزه کاهش داد. این گروه همچنین برای تحکیم روابط با ایران تماس گرفت و ایران، حماس را در شبکه متحدانش اعتبار مجدد بخشید.

او سال ۲۰۲۲ در یک گردهمایی به مناسبت سالگرد تأسیس حماس، از هریک از افراد خواست اگر اسرائیل برای آزادی اسیران فلسطینی به توافق نرسد «آماده قیام مانند توفان برای دفاع از الاقصی باشید. ما در سیل خروشان، با موشک‌های بی‌پایان و در سیل سربازان بی‌حد و حصر به سوی شما خواهیم آمد. ما با میلیون‌ها نفر از مردم خود (امت اسلام) یکی پس از دیگری سراغ شما خواهیم آمد».

یحیی ابراهیم سنوار، مشهور به ابوابراهیم همچون ابوالعبد (اسماعیل هنیه)، در دوران نوجوانی و جوانی خود مدت‌ها با شیخ احمد یاسین در یک ارتباط معنوی عمیق بوده و از افرادی بوده که به طور کامل مورد وثوق رهبری بود که روی ویلچر و با شرایط سخت جسمی، یکی از توانمندترین سازمان‌های مقاومت جهان را ایجاد کرد و موجی از مبارزان جوان فلسطینی را پرورش داد که هر کدام از آنها به رهبری توانمند تبدیل شدند. سنوار فرزند خان‌یونس بود و مانند بسیاری دیگر از مبارزان فلسطینی، در تبعید و آوارگی به دنیا آمد و عملا از دوران کودکی، ظلم و جنایات صهیونیست‌ها را به صورت عینی درک کرد. این زندانی قدیمی و مبارز جانباز و خستگی‌ناپذیر، پایبندی به آرمان و مبارزه و تداوم سازماندهی در خفا را به استراتژی مستحکمی مبدل و در طول سالیان گذشته نیز حماس را به یک سازمان قدرتمند تبدیل کرد. سنوار سال ۱۹۸۹ میلادی از سوی یک دادگاه اسرائیلی به 4 بار زندان ابد به علاوه ۲۵ سال زندان محکوم شد اما در نهایت بعد از ۲3 سال حبس، سال ۲۰۱۱ در مبادله زندانیان آزاد شد.

ابوابراهیم عملا یک نخبه امنیتی بود، چرا که در زمانی که تنها ۲۵ سال داشت، با تاسیس سازمان امنیتی مجد در دل حماس، توانایی شگرف خود برای فرماندهی و رهبری را نشان داد و ۲3 سال حبس در زندان، او را فولاد آبدیده کرد. اینکه ماشین جنگی تا بن دندان مسلح صهیونیست‌ها بیش از یک سال به رغم اشراف کامل هوایی، ماهواره‌ای و جاسوسی بر باریکه‌ای 40 کیلومترمربعی و اشغال و انهدام بخش‌های وسیعی از آن، تا دیروز نه به رهبر اصلی مقاومت غزه یعنی سنوار دست پیدا کرد و نه خللی بر سازمان رزم حماس وارد شد، بهترین گواه درست بودن لقب «سیدامنیتی‌ها» است که سال‌ها پیش بر ابوابراهیم نهاده شد. خاطره‌ای از سنوار حاکی از آن است که او یکی از جملات امیرالمومنین حضرت علی‌ علیه‌السلام را سرلوحه زندگی خود قرار داده است. «2 روز در زندگی انسان هست؛ روزی که در آن مرگ سرنوشت تو نیست و روزی که مرگ سرنوشت توست. در روز اول هیچ‌کس نمی‌تواند به تو آسیبی برساند و در روز دوم هیچ‌کس نمی‌تواند تو را نجات دهد».

اکنون فلسطین مانده است و میراث سنوار. ابوابراهیم بیش از سلف‌های خودش فلسطین را احیا کرد. آیندگان قضاوت می‌کنند و به او لقب خواهند داد. شاید بگویند «معمار فلسطین نوین» یا «احیاگر فلسطین». البته رسانه‌های خارجی هم درباره سنوار در این ۲ روز کم مطلب تولید نکردند. روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی به قلم پاتریک کینگزلی نوشته است که حماس بعد از کشته شدن سنوار عقب نخواهد نشست و راه خود را ادامه می‌دهد. این روزنامه نوشته است که «یحیی سنوار» موتور محرک فلسطینی‌ها شد. این نویسنده یهودی کنایه‌ای به اسرائیلی‌ها هم زد که می‌گفتند سنوار در غزه نیست اما در کنار مردم خودش اسلحه به دست در حال نبرد با اسرائیل بود و یک سال نتوانستند او را پیدا کنند و در آخر بر اثر یک تصادف سنوار کشته شد. 

این روزنامه می‌نویسد: «با این حال، هر تغییری ممکن است فوری نباشد. حماس یک سازمان منضبط است که از مرگ بسیاری از رهبران قبلی جان سالم به در برده و اعتقادات اصلی آن صرف‌نظر از اینکه چه کسی مسؤول است، یکسان است». اسرائیل هیوم رسانه اسرائیلی که نزدیک به نتانیاهو هم هست در مقاله‌ای نوشت: «برخلاف مسائل دیگر، مانند آینده حماس و رهبری آن یا سرنوشت غزه و ساکنان آن، اسرا به این راحتی آزاد نخواهند شد. شاید با حذف سنوار روند کشته شدن اسرا تشدید هم بشود. نتانیاهو فعلا اولویتش اسرا نیست»!

این روزنامه می‌نویسد: «در این میان، اسرائیل با یک وضعیت پیچیده امنیتی - دیپلماتیک در همه جبهه‌ها مواجه است و تهدید مستمر پرتاب موشک و پهپاد تمام مناطق‌مان را هدف قرار می‌دهد. در روزهای آتی احتمالا شاهد افزایش تنش‌ها خواهیم بود، زیرا بسیاری از حامیان حماس در کرانه باختری ممکن است تلاش کنند انتقام قتل سنوار را بگیرند».

این گزارش با مطلب تایمز اسرائیل به پایان می‌رسد. این رسانه صهیونیستی نوشت: «سنوار یک فرد عمل‌گرا و متعهد به نابودی اسرائیل بود. او از بین رفتن اسرائیل را به یک موضوع ایدئولوژیک تبدیل کرد، بنابراین او سال‌های سال در ذهن مردم فلسطین باقی خواهد ماند و راهش را ادامه می‌دهند که همین هم خطرناک است».