گروه اقتصادی: در روزهای اخیر حجت‌الله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در بازدید از بورس کالای ایران اعلام کرد به دنبال عرضه خودرو در بورس است، این در حالی است که عرضه خودرو در بورس کالا از نیمه دوم سال ۱۴۰۰ مطرح و در دومین ماه سال ۱۴۰۱ اجرایی شد. از اردیبهشت تا اسفند ۱۴۰۱، انواع خودرو در بورس عرضه شد اما ادامه این روند مورد بحث بود. نیمه بهمن ۱۴۰۱ شورای رقابت توقف عرضه خودرو در بورس را اعلام کرد اما چند روز بعد، شورای عالی بورس تصمیم به ادامه عرضه خودرو در بورس گرفت.

* کشمکش بر سر نحوه عرضه خودرو در بورس

۲۵ بهمن ۱۴۰۱ دولت وقت تصویب کرد عبارت «خودروهای وارداتی صرفاً در بورس کالا عرضه می‌شود» از آیین‌نامه واردات حذف شود، بنابراین خودروهای وارداتی نیازی به عرضه در بورس کالا نداشتند. این تغییرات احتمال عرضه خودروهای داخلی در بورس را نیز زیر سؤال برد اما سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس تأکید کرد این به معنای حذف عرضه خودروی داخلی در بورس کالا نیست.

برخی نمایندگان مجلس معتقد بودند عرضه خودرو در بورس منجر به افزایش قیمت‌ها شده است. نیمه اسفند ۱۴۰۱، نمایندگان مجلس با حذف بند مربوط به عرضه خودرو در بورس از لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ موافقت کردند.

در نهایت، مجید عشقی، رئیس وقت سازمان بورس اعلام کرد «جای خودرو در بورس نیست». هدف سازمان بورس از موافقت با عرضه خودرو در بورس، حفظ حق سهامداران و خروج خودروسازها از وضعیت زیان‌دهی بود. در صورتی که خودروسازها از فروش سود منطقی داشته باشند، سازمان بورس مخالفتی با عرضه محصولات خودرویی در بورس ندارد.

این‌گونه بود که عرضه خودرو در بورس کالا در بهمن ۱۴۰۱ خاتمه یافت. با آغاز سال ۱۴۰۲، انجمن خودروسازان ایران در نامه‌ای به وزیر امور اقتصادی و دارایی وقت اشاره کرد عرضه خودرو در بورس، تبعات مثبتی داشته و زیان ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی 2 خودروساز بزرگ ناشی از قیمت‌گذاری دستوری بوده است. این انجمن درخواست کرد ضوابط عرضه تسهیل شود و خودروها به بورس کالا بازگردند.

* ورود خودروهای مونتاژی به بورس کالا

این درخواست باعث شد مذاکرات برای بازگشت عرضه خودرو به بورس از سر گرفته شود. اواخر خرداد، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کرد مذاکرات با یکی از خودروسازان برای عرضه مجدد خودرو در بورس کالا در حال انجام است. ۲۹ خرداد ۱۴۰۲، ۶۰۰ دستگاه دیگنیتی پرستیژ سفید از سوی بهمن‌موتور در تالار خودروی بورس کالا عرضه شد.

شورای رقابت به عنوان سیاست‌گذار صنعت خودروی کشور، بلافاصله اعلام کرد عرضه خودرو در بورس کالا باید متوقف شود و هرگونه عرضه خودرو به غیر از سامانه یکپارچه فروش خودرو تخلف محسوب می‌شود. این شورا تأکید کرد بازار خودروی سواری انحصاری است و عرضه خودرو تنها باید از طریق سامانه یکپارچه فروش خودرو باشد.

معاون صنایع حمل‌ونقل وزارت صمت نیز در نامه‌ای به مدیرعامل گروه صنعتی بهمن موتور، عرضه دیگنیتی‌ها را لغو و تأکید کرد عرضه خودرو فقط باید از طریق سامانه یکپارچه فروش خودرو انجام شود.

در کشمکش میان وزارت صمت و بورس بر سر عرضه خودروها در بورس کالا، یکی از اعضای شورای عالی بورس تأکید کرد این شورا پیشنهاددهنده اصلی عرضه خودرو در بورس کالا بوده و این موضوع را جدی دنبال می‌کند. تصمیم همه اعضای شورا این است که نه‌تنها ۵۰ درصد خودروهای تولیدی، بلکه همه خودروهای تولیدی کشور غیر از مواردی که تکلیف قانونی دارند (عرضه در سامانه یکپارچه)، از طریق بورس کالا عرضه شوند. اگر لازم باشد عرضه خودرو در بورس از قوانین شورای رقابت در مجلس شورای اسلامی مستثنا خواهد شد.

با وجود همه این کشمکش‌ها، شورای رقابت مجدداً به ‌صورت رسمی اعلام کرد برنامه‌ای برای عرضه خودرو در بورس ندارد و تنها راه مجاز برای عرضه خودرو، سامانه یکپارچه است. با وجود درخواست‌های خودروسازان برای عرضه خودرو در بورس، این موضوع تاکنون مسکوت مانده و عرضه خودرویی در بورس انجام نشده است.

* طرح مجدد عرضه خودرو در بورس توسط رئیس سازمان بورس

پس از توقفی بیش از یک سال و نیمه، حجت‌الله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در بازدید از بورس کالای ایران اعلام کرد یکی از رسالت‌های اصلی بورس کالا، حذف واسطه‌های غیرضروری در بازارهاست. بورس کالا می‌تواند به کاهش هزینه‌های مبادله کمک و نقش واسطه‌ها را کمرنگ‌تر کند. به همین دلیل، بورس کالا مخالفان و منتقدانی سرسخت در حوزه‌های مختلف دارد.

صیدی خاطرنشان کرد: هزینه مبادله یک مبحث مهم در اقتصاد است و بورس کالا می‌تواند این هزینه‌ها را کاهش دهد. زمانی که یک خودرو در کارخانه ۵۰۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد اما در بازار آزاد برای مصرف‌کننده ۸۰۰ میلیون تومان تمام می‌شود، با یک هزینه واسطه‌گری مواجه هستیم. کارکرد بورس کالا می‌تواند کمک‌کننده باشد تا تولیدکننده و مصرف‌کننده با یک قیمت منصفانه محصول را مبادله کنند.

رئیس سازمان بورس تأکید کرد: با جدیت به دنبال عرضه خودروهای صفر کیلومتر داخلی و وارداتی در بورس کالا هستیم و رایزنی‌هایی در این باره انجام شده است. 

* شورای رقابت با هرگونه عرضه خودرو در بورس مخالفت کرد

در روزهای اخیر شورای رقابت اعلام کرد: قانون تغییری نکرده و برنامه‌ای برای عرضه خودرو وجود ندارد.

وزارت صمت معتقد است نظر و تأیید شورای رقابت برای عرضه خودرو در بورس کالا، ضروری و لازم است. آخرین بار، این شورا دستور توقف عرضه خودرو در بورس را به دلیل انحصاری بودن بازار خودرو صادر کرد. سپهر دادجوی‌توکلی، سخنگوی شورای رقابت اعلام کرد بازار خودرو همچنان انحصاری است، بنابراین دستورالعمل ۵۴۳ باید اجرا شود، زیرا مطابق قانون است.

وی افزود: خارج از این چارچوب، اگر شورای رقابت تصمیمی نگیرد، خلاف قانون عمل کرده و این تخلف محسوب می‌شود، بنابراین با توجه به اینکه بازار خودرو همچنان انحصاری است، دستورالعمل شورای رقابت لازم‌الاجراست و هیچ نکته اضافه‌ای مطرح نیست. تأکید شورا بر اجرای قانون و دستورالعمل است. پس تا زمانی که انحصار در صنعت خودرو وجود دارد، عرضه خودرو در بورس موجب تورم و رشد قیمت این کالا خواهد شد.