مصطفی نصری: ادعای مالکیت امارات بر جزایر سه‌گانه ایرانی همواره به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین موضوعات ژئوپلیتیک منطقه خلیج‌فارس  مطرح بوده و در سال‌های اخیر این ادعاها به صورت گسترده‌تر در عرصه بین‌المللی توسط امارات عربی متحده پیگیری شده است. امارات با استفاده از توافقات سیاسی، اقتصادی و همکاری‌های بین‌المللی، سعی در تقویت این ادعاها دارد. به‌تازگی نیز اتحادیه اروپایی در قالب بیانیه‌ای مشترک با شورای همکاری خلیج‌فارس به‌ طور غیرمستقیم به مالکیت این جزایر اشاره کرده و این موضوع واکنش‌های دیپلماتیک شدیدی را از سوی ایران به دنبال داشته است. همزمان با این اقدامات، اظهارنظر فردی در جایگاه یک شاهزاده اماراتی مبنی بر تهدید نظامی تهران از سوی ابوظبی(!) نیز در فضای رسانه‌ای ایران بازتاب پیدا کرده و واکنش‌های تقابلی جامعه ایران را برانگیخته است. ایران همواره از طریق مجاری دیپلماتیک و حقوقی بر مالکیت تاریخی و مشروع خود بر این جزایر تأکید کرده و در تمام محافل بین‌المللی ادعاهای امارات را بی‌پایه و اساس دانسته است. این ادعاها به ‌طور مستقیم در تناقض با اسناد تاریخی و حقوقی‌ای است که مالکیت این جزایر را به ایران منتسب می‌کند. با این حال ادعاهای امارات بر جزایر سه‌گانه ایرانی یک تهدید جدی برای تمامیت ارضی ایران است که باید با استفاده از ترکیبی از راهکارهای دیپلماتیک، حقوقی، اقتصادی و فرهنگی به تقابل با آن پرداخته شود.

* برای مهار امارات نگاه مقطعی جوابگو نیست

اولین اصل برای نبرد دیپلماتیک با امارات درباره حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه نداشتن نگاه فصلی و مقطعی به حاکمیت ایران بر این جزایر است. امارات در یک برنامه مداوم سعی در مشروعیت‌زدایی حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه دارد، لذا ایران نیز باید برنامه‌ای مداوم و نگاهی تهاجمی در فضای دیپلماتیک به این موضوع داشته باشد. اینکه هر زمان امارات ادعایی را مطرح کند فضای سیاسی ـ رسانه‌ای ایران وارد فاز واکنش‌های دفاعی شود باعث می‌شود شیخ‌نشینان بابت تداوم رویکرد تنش‌زای خود هزینه‌ای نداده و احساس خطر نکنند. نگاه غیرتدافعی و پیوسته به این معنی است که مقامات ایران نیز مرتبا در موضعی برابر درباره احیای سرزمین‌های تاریخی خود در خلیج‌فارس که جزایر دیگری علاوه بر جزایر سه‌گانه را نیز شامل می‌‌شود مطالبات صریح داشته و با نگاه غیرفصلی به طرق مختلف آن را پیگیری کنند. چنین موضعی این هشدار را به امارات می‌دهد که در صورت تهدیدات امنیتی و نظامی، غنایم مشروع و ارزشمندی برای ایران قابل دستیابی است. این رویکرد حکام امارات را وادار خواهد کرد تا شاهزاده‌ها و سایر وابستگان به خود را از طرح اظهارات غیرمسؤولانه برحذر دارد.

* دیپلماسی فعال در مجامع بین‌المللی

مهم‌ترین ابزار ایران برای مقابله با ادعاهای امارات استفاده از ظرفیت‌های دیپلماتیک و حقوقی است. ایران باید با تقویت حضور خود در سازمان‌های بین‌المللی، از این نهادها به‌ عنوان تریبونی برای تثبیت مالکیت خود بر جزایر سه‌گانه استفاده کند. ایران همچنین باید روابط خود را با کشورهای بزرگ و تأثیرگذار بین‌المللی از جمله چین، روسیه و اعضای شورای امنیت تقویت کرده و از نفوذ آنها برای تضعیف ادعاهای امارات بهره‌برداری کند. یکی دیگر از ابزارهای مهم در این زمینه، به‌‌کارگیری راهکارهای حقوقی است. ایران می‌تواند با ارائه شکایت به دیوان بین‌المللی دادگستری و تشکیل تیم‌های حقوقی بین‌المللی، موضع خود را تقویت و ادعاهای امارات را با اسناد تاریخی و حقوقی معتبر رد کند، البته در بحث حقوقی پیگیری‌هایی شده اما به نظر می‌رسد باید جدیت بیشتری برای پیگیری این مطالبات حقوقی حداقل در فضای رسانه‌ای صورت بگیرد.

* تأکید بر بازگرداندن جزایر دیگر تحت اشغال امارات

ایران باید بازگرداندن جزایری مانند آریانا و زرکوه را که در دوره پهلوی نادیده گرفته شدند، در دستور کار قرار دهد. این جزایر از نظر منابع طبیعی و جغرافیایی دارای اهمیت هستند و با توجه به حضور امارات در این مناطق، پیگیری حقوقی ایران برای بازپس‌گیری آنها ضروری است. جزیره آریانا به دلیل طبیعت منحصر‌به‌فرد و زرکوه به دلیل منابع نفتی غنی مورد توجه ویژه قرار دارند. وزارت امور خارجه ایران باید در تمام محافل بین‌المللی از مواضع حقوقی و تاریخی خود درباره جزایر سه‌گانه و همچنین جزایر آریانا و زرکوه استفاده کند. موضع‌گیری محکم و برابر ایران در قبال جزایر آریانا و زرکوه چندین نتیجه می‌تواند به همراه داشته باشد. نخست، زمینه را برای بازگشایی پرونده سرزمین‌هایی که در دوران پهلوی به کشورهای همسایه واگذار شده‌اند فراهم کرده و به تقویت و تثبیت تمامیت ارضی ایران کمک می‌کند. دوم، این موضع‌گیری می‌تواند به عنوان هشداری به دولت‌های ماجراجو عمل کند تا از تداوم سیاست‌های اشغالگرانه خود دست بردارند. سوم و حداقلی‌ترین نتیجه این است که ایران، در صورت تداوم رفتارهای تنش‌زا و ادعاهای نامشروع برخی دولت‌ها مانند امارات، قادر خواهد بود از این رویکرد تقابلی برای دفاع از منافع ملی خود بهره‌برداری کند.

* توسعه گردشگری و سکونت مورد پیگیری قرار گیرد

یکی از راهکارهای ایجابی برای تقویت مالکیت ایران بر این جزایر، توسعه زیرساخت‌های اقتصادی و گردشگری است. 

ایجاد مراکز گردشگری، هتل‌ها، بنادر و فرودگاه‌ها در این جزایر می‌تواند به تثبیت حضور ایران و توسعه این مناطق کمک کند. تجربه موفق ایران در جزایری مانند کیش و قشم می‌تواند به‌عنوان الگو برای توسعه جزایر سه‌گانه به کار گرفته شود. ایجاد سکونتگاه‌های دائم و تشویق مردم به سکونت در این جزایر، به تثبیت حضور ایران و تقویت مالکیت آنها کمک می‌کند. ارائه تسهیلات اقتصادی و مشوق‌های مالی می‌تواند مردم را برای سکونت در این مناطق ترغیب کند.