گروه اقتصادی: با انتشار کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۴، توجه کارشناسان اقتصاد و عامه مردم در مرحله اول به اعداد و ارقامی جلب می‌شود که به طور مستقیم بر سفره روزمره مردم تأثیر می‌گذارد. پارامترهایی نظیر حداقل حقوق کارکنان دولت، حقوق بازنشستگان و دستمزدهای مشمول مالیات، هدف‌گذاری برای نرخ بنزین و تورم یا هر آنچه به صورت مستقیم در هزینه‌های نهایی مردم موثر باشد در این بررسی اهمیت ویژه‌ای دارند. این ارقام که نخستین تجربه دولت چهاردهم به شمار می‌آید، ممکن است در مجلس تغییراتی را متحمل شود اما برای مردم مهم است دولت به بودجه سال آینده آنگونه که شایسته است و در نهایت موجب عزت مردم می‌شود نگاه کند و در نگارش آن سفره مردم در اولویت باشد.

سه‌شنبه، یکم آبان‌ماه ۱۴۰۳، بخش اول لایحه بودجه پیشنهادی ۱۴۰۴ به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد. به گفته رئیس سازمان برنامه و بودجه، این اقدام نشان‌دهنده تلاش دولت برای ارائه به‌موقع مستندات مالی است. لایحه مذکور با سیاست‌های کلی و برنامه توسعه هفتم همخوانی دارد و به نظر می‌رسد با دقت و واقع‌بینی بیشتری تنظیم شده است. سیدحمید پورمحمدی، بر واقعی بودن ارقام بودجه ۱۴۰۴ تأکید کرده است. به عنوان مثال می‌توان به پرداختی‌های بازنشستگان و خرید گندم اشاره کرد که در سال‌های گذشته رقم کمتری در این زمینه‌ها پیش‌بینی می‌شد. وی همچنین بر شفافیت اعداد در بخش عمومی و شرکت‌های دولتی تأکید کرد و آن را عامل پیشرفت اقتصادی دانست.

* رشد منابع و مصارف عمومی در لایحه بودجه

برای سال ۱۴۰۴، منابع و مصارف عمومی دولت به ۵,۹۷۸ هزار میلیارد تومان رسیده که نشان‌دهنده رشد ۶۸ درصدی است. این رشد به دلیل لحاظ شدن منابع هدفمندی یارانه‌ها و اعتبارات نیروهای مسلح در لایحه بودجه است.

درآمدهای دولت و پرداختی‌های کلیدی: در بخش درآمدهای دولت، پیش‌بینی شده است که درآمد حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی به ۲,۱۰۰ هزار میلیارد تومان برسد، همچنین درآمدهای مالیاتی و سایر منابع مانند فروش اوراق مالی و واگذاری اموال دولتی نیز در نظر گرفته شده است. مهم‌ترین پرداختی‌ها شامل متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان (۱۰۴ هزار میلیارد تومان) و یارانه نقدی و مستمری کمیته امداد و بهزیستی (۴۰۵ هزار میلیارد تومان) خواهد بود.

جزئیات حقوق و معافیت‌های مالیاتی: لایحه بودجه ۱۴۰۴ با فرض تولید روزانه 3.75 میلیون بشکه نفت و قیمت صادراتی ۶۳ دلار برای هر بشکه تنظیم شده است. در این لایحه کف حقوق کارکنان دولت ۱۲ میلیون تومان و کف حقوق بازنشستگان ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان تعیین شده است، همچنین حقوق ۲۴ میلیون تومان مشمول معافیت از مالیات خواهد بود.

* اظهارات رئیس‌جمهور درباره قیمت بنزین در لایحه بودجه

رئیس‌جمهور در روز ارائه لایحه بودجه ۱۴۰۴ در سخنرانی خود در صحن علنی مجلس، توضیحات مهمی درباره قیمت بنزین ارائه داد که این اظهارات شایعاتی را درباره احتمال افزایش قیمت بنزین به دنبال داشت. مژگان خانلو، سخنگوی ستاد بودجه سازمان برنامه و بودجه اما این شایعات را رد و تأکید کرد که «اساسا بودجه و نظام بودجه‌ریزی محلی برای تعیین قیمت بنزین نیست». او توضیح داد که اشاره رئیس‌جمهور به نرخ ۸ هزار تومانی بنزین به معنی اعمال این قیمت در بودجه نیست، بلکه هدف از این اعلام، نشان دادن فاصله معنادار بین قیمت واقعی بنزین و قیمت فروش فعلی بود.

خانلو در ادامه به ابهام‌های مرتبط با قیمت بنزین در بودجه ۱۴۰۴ پرداخت و گفت: «تا سال جاری، قیمت بنزین در بخش منابع حاصل از فروش داخلی فرآورده‌های نفتی، در منابع هدفمندی یارانه‌ها قرار می‌گرفت اما در راستای انسجام و یکپارچه‌سازی بودجه، این منابع به همراه سایر منابع هدفمندی به بودجه عمومی منتقل شده‌اند».

وی افزود که ۳ ردیف منابع شامل صادرات فرآورده‌های نفتی، فروش داخلی گاز طبیعی و فروش داخلی فرآورده‌های نفتی به جدول منابع اضافه خواهد شد و احکام متناظر آن نیز در تبصره ۴ لایحه بودجه درج خواهد شد.

موضوع افزایش حقوق کارکنان دولت در سال آینده نیز یکی از ابهامات موجود در لایحه بودجه است که خانلو در توضیح متوسط افزایش حقوق گفت: «ضریب افزایش حقوق کارکنان ۲۰ درصد است اما طبق قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، این ضریب بسته به عائله‌مندی افراد تغییر می‌کند. به این معنی که هرچه تعداد فرزندان فرد بیشتر باشد، ضریب افزایش حقوق نیز بالاتر محاسبه می‌شود». او تأکید کرد که این افزایش به معنای پلکانی شدن حقوق نیست و حقوق کارکنان دولت به صورت تصاعدی و بر اساس نیازهای عائله‌مندی محاسبه خواهد شد.

* افزایش ارز اختصاص‌یافته به واردات خودرو در لایحه بودجه ۱۴۰۴

در لایحه بودجه ۱۴۰۴، دولت پیش‌بینی کرده است ارز اختصاص‌یافته به واردات خودرو از یک میلیارد یورو در سال ۱۴۰۳ به ۲ میلیارد یورو افزایش یابد. این تصمیم به صادرکنندگان اجازه می‌دهد از محل ارز حاصل از صادرات، تا سقف ۲ میلیارد یورو خودرو وارد کنند. نکته قابل توجه اینکه منابع ارزی خارج از بانک مرکزی نیز برای واردات خودرو در نظر گرفته شده است.

* تغییرات تعرفه واردات خودرو

موضوع دیگری که در لایحه مورد توجه قرار گرفته، افزایش تعرفه واردات است. بر اساس آخرین به‌روزرسانی‌ها، تعرفه واردات خودرو از ۱۱ تا ۱۷۱ درصد تعیین شده است. برای ‌مثال، تعرفه ورودی خودروهای بنزینی به این شرح است: 

کمتر از ۱۰۰۰ سی‌سی: ۱۶ درصد، ۱۰۰۱ تا ۱۵۰۰ سی‌سی: ۶۶ درصد، ۱۵۰۱ تا ۲۰۰۰ سی‌سی: ۹۱ درصد، ۲۰۰۱ تا ۲۵۰۰ سی‌سی: ۱۳۱ درصد، ۲۵۰۱ تا ۳۰۰۰ سی‌سی: ۱۶۱ درصد و بالاتر از ۳۰۰۰ سی‌سی: ۱۷۱ درصد.

دولت همچنین پیش‌بینی کرده است که تعرفه واردات ممکن است به ۱۰۰ درصد افزایش یابد. اگرچه این افزایش تعرفه‌ها می‌تواند به افزایش درآمد دولت از محل واردات خودرو منجر شود (که در لایحه درآمد ۱۱۰ همت از این محل پیش‌بینی شده) اما همچنین می‌تواند قیمت خودروهای وارداتی را افزایش دهد و رقابت در بازار را کاهش دهد.

* رشد انتشار اوراق در لایحه بودجه ۱۴۰۴

طبق جدول سقف واگذاری دارایی‌های مالی برای سال ۱۴۰۴، انتشار اوراق از ۲۵۵ هزار میلیارد تومان در بودجه ۱۴۰۳ به ۷۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است، همچنین، واگذاری سهام از ۶۰ هزار میلیارد تومان به ۱۳۵ هزار میلیارد تومان و استقراض از صندوق توسعه ملی ۵۴۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. این افزایش قابل توجه در انتشار اوراق، نشانه‌ای از تغییرات عمده در سیاست‌های مالی دولت به شمار می‌آید.

* تمدید عوارض یک درصدی برای واردات دارو و کالاهای اساسی

در لایحه بودجه ۱۴۰۴، حدود ۱۱ میلیارد یورو به واردات «دارو، مواد اولیه دارویی، ملزومات مصرفی پزشکی و شیر خشک اطفال» و «کالاهای اساسی، نهاده‌های دامی و کشاورزی» اختصاص یافته است که معادل تقریبا 552.5 میلیارد تومان ارزش ریالی دارد. این ردیف، به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین گروه‌ها، ارتباط مستقیمی با زندگی خانوارها دارد و تأثیر بسزایی بر تأمین اقلام اساسی و دارویی خواهد داشت.

* کاهش حقوق گمرکی برای حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان

بر اساس این لایحه، به منظور حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، دولت مجاز است در سال ۱۴۰۴ حقوق گمرکی واردات دارو، مواد اولیه دارو، ملزومات مصرفی پزشکی و شیر خشک مخصوص اطفال را به یک درصد کاهش دهد. این اقدام به‌ویژه برای اقلامی که وزارت بهداشت تشخیص می‌دهد فاقد مشابه داخلی هستند، اهمیت دارد.

تصویب فهرست تعرفه‌ها: در بند «ذ» تبصره یک ماده واحده این لایحه، تأکید شده است که فهرست تعرفه‌های مربوط به این موارد باید ظرف یک ماه از تاریخ لازم‌الاجرا شدن قانون، توسط سازمان برنامه و بودجه و با همکاری وزارتخانه‌های مرتبط تهیه و به تصویب هیات وزیران برسد. تا زمان تصویب فهرست جدید، فهرست مصوب سال ۱۴۰۳ مبنای عمل قرار خواهد گرفت.

معافیت از نرخ ارز مرکز مبادله: علاوه بر این، در بند «ع» تبصره یک ماده واحده، دارو، ملزومات پزشکی و شیر خشک از نرخ ارز مرکز مبادله ارز معاف شده‌اند. در این بند تصریح شده که «در سال ۱۴۰۴، نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی برای کالاهای اساسی و دارو، ملزومات مصرفی پزشکی و شیر خشک اطفال، معادل نرخ ارز مرکز مبادله طلا و ارز در روز اظهار و ثبت سفارش خواهد بود». 

* عدم پاسخگویی به نیازهای زیرساختی با توجه به هزینه‌ای بسته شدن بودجه

وحید شقاقی‌شهری، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی «وطن امروز»، درباره نحوه نگارش لایحه بودجه ۱۴۰۴ گفت: این لایحه نسبت به سال‌های گذشته بهتر اما نگاه اقتصادی در نگرش آن ناکافی است. وی به ناترازی‌های اقتصادی و فرسودگی زیرساخت‌ها اشاره کرد و از جمله نکات قوت را فرابودجه‌ای‌ها و اعداد مربوط به سازمان هدفمندی یارانه‌ها دانست با این ‌حال، او نسبت به تحقق فروش اوراق بدهی با رشد ۱۷۵ درصدی ابراز نگرانی کرد و این موضوع را تهدیدی برای نرخ بهره و اقتصاد ایران دانست. وی با انتقاد از انتشار اوراق بدهی برای هزینه‌های جاری گفت: در دیگر کشورها این اوراق باید برای پروژه‌های عمرانی استفاده شوند.

وی همچنین به ابهامات در بودجه عمرانی اشاره کرد و گفت: با تعدیل این بودجه به نرخ تورم و دلار، خالص بودجه عمرانی به کمتر از ۸ میلیارد دلار می‌رسد که برای مقابله با فرسودگی زیرساخت‌ها کافی نیست.

وی در پایان گفت: از نظر من این نوع بودجه‌بندی سنخیت چندانی با برنامه هفتم توسعه ندارد و به نظر می‌رسد بودجه‌های در نظر گرفته شده همچنان صرف هزینه‌های جاری خواهد شد، بدون اینکه اصلاحات ساختاری لازم در اقتصاد انجام شود.