اسدالله خسروی: بیماری دیابت از بیماری‌های مزمن نسبتا رایج در جهان است و در کشور ما نیز افراد بسیاری به آن مبتلا هستند. در این میان بسیاری نیز هستند که از ابتلای خود به این بیماری آگاه نیستند. طبق گزارش‌های جهانی 50 درصد دیابتی‌ها از بیماری خود بی‌خبرند! علاوه بر ژنتیک، عواملی چون بی‌تحرکی، چاقی و مصرف غذاهای ناسالم بویژه فست‌فود‌ها در ابتلا و پیشرفت این بیماری تاثیر بسزایی دارند. این در حالی است که با رعایت برنامه غذایی سالم و افزایش سطح فعالیت بدنی، می‌توان تا ۶۰ درصد از وقوع بیماری دیابت نوع ۲ پیشگیری کرد. 

بر اساس گزارش‌های موجود 14.2 درصد افراد بالغ کشور مبتلا به دیابت و 24.8 درصد مبتلا به پیش‌دیابت هستند و نکته مهم اینکه شیوع دیابت در کشور از متوسط جهانی (12.2 درصد) بالاتر رفته است. بر این اساس حدود ۶ میلیون دیابتی و حدود ۸ میلیون مبتلا به پیش‌دیابت در ایران وجود دارند و این یعنی از هر ۶ نفر افراد بالغ، یک نفر قند خون بالا دارد. 

اهمیت توجه به پیشگیری از دیابت تا جایی است که  14 نوامبر مصادف با 23 آبان روز جهانی دیابت نامگذاری شده است تا اذهان جامعه به این مساله مهم معطوف شود. 

هر چند وزارت بهداشت اقداماتی را در راستای غربالگری با هدف شناسایی افراد مستعد یا دچار این نوع بیماری در مواقعی از سال در دستور کار دارد اما به گفته بنیانگذار انجمن دیابت ایران، چنین اقداماتی کافی نیست، چرا که وزارت بهداشت به تنهایی نمی‌تواند نسبت به پیشگیری این بیماری آنگونه که باید به نحو شایسته‌ای اثر گذار شود، بنابراین همه وزارتخانه‌های مرتبط چون وزارت اقتصاد، آموزش و پرورش، علوم، ورزش و جوانان و کشاورزی باید در انسجامی کلی، هر کدام نسبت به این موضوع ورود کنند. 

اسدالله رجب در گفت‌وگو با «وطن امروز» با بیان اینکه در دنیا اعلام شده است 50 درصد دیابتی‌ها از بیماری خود خبر ندارند، گفت: بنده به عنوان خدمتگزاری که 32 سال کار علمی و تحقیقاتی و پزشکی می‌کنم، معتقدم چون در ایران توجهی به پیشگیری نمی‌شود، این آمار بیش از 60 درصد و شاید هم بیشتر باشد، زیرا فرد تا زمانی که به بیماری دچار نشود، به پزشک مراجعه نمی‌کند و از بیماری نهفته خود باخبر نیست.

وی با بیان اینکه متاسفانه رژیم غذایی از مصرف خوراک سالم تا حد قابل توجهی به استفاده از غذاهای حاضری چرب، پرنمک و ناسالم تغییر کرده است، افزود: چاقی، بیماری‌های قلبی و از همه مهم‌تر بیماری دیابت حاصل مصرف فست‌فودها و غذاهای ناسالم حاضری است که این فرهنگ باید اصلاح شود. به جرات می‌توان گفت استفاده مدام از فست‌فوت‌ها می‌تواند قاتل سلامت فرد باشد.

رجب در ادامه با بیان اینکه پیشگیری از امراض غیرواگیردار باید از شکم مادر، سپس مدارس شروع شود، افزود: فرهنگ پیشگیری از بیماری در ایران هنوز بخوبی جا نیفتاده است، چرا که رویکرد پیشگیرانه نه در مردم و متخصصان و نه سیاست‌گذاران آنگونه که باید به چشم نمی‌خورد. مردم باید بدانند نوع بیماری‌ها اکنون نسبت به 40 و 50 سال گذشته فرق کرده است، بنابراین باید پیشگیری مقدم بر درمان باشد؛ پیشگیری‌ای که هزینه‌ای هم ندارد. 

* ضرورت داشتن عادات غذایی سالم

شیوع بیماری دیابت یا قند بر اثر عواملی همچون افزایش شیوع چاقی ناشی از شکل نادرست زندگی شهرنشینی و افزایش سن جوامع و حرکت به سوی سالمندی، در جهان به سرعت رو به افزایش است. مبتلایان به دیابت بیش از دیگران در معرض بروز عوارضی مانند اختلالات بینایی، حملات قلبی و عروقی، قطع پا یا نارسایی کلیوی قرار دارند. برای پیشگیری از دیابت نوع 2 راهکار اصلی یعنی ارتقای سلامت و پیشگیری اولیه مطرح شده است. هدف از ارتقای سلامت، کمک به افراد جهت برنامه‌ریزی یک سبک زندگی فعال و داشتن عادات غذایی سالم و پیروی از آن در تمام طول عمر است. هدف از پیشگیری اولیه نیز کمک به افراد در معرض خطر بیماری است تا بتوانیم با اجرای یک سبک زندگی فعال و عادات غذایی سالم، جلوی بروز بیماری را بگیریم یا شروع آن را به تاخیر بیندازیم. 

پیشگیری اولیه می‌تواند از طریق ارتقای سلامت و کاهش عوامل خطر به صورت فردی و در محیط جامعه حاصل شود. راهبردهای افراد پرخطر (تمرکز بر گروه‌های در معرض خطر دیابت) و جمعیتی (تمرکز بر کل جامعه) به عنوان 2 شیوه در پیشگیری اولیه مطرح است و برای رسیدن به نتیجه مطلوب در کاهش شیوع دیابت، ترکیب این دو راهبرد لازم است. اگر افراد مبتلا به پیش‌دیابت (گلوکز ناشتای مختل و اختلال تحمل گلوکز)، دارای سابقه خانوادگی دیابت، سن بالای ۴۰ سال، صاحب مشاغل پرتنش و بی‌تحرک، مبتلا به پرفشاری خون و چربی خون بالا، چاقی اندازه دور کمر زیاد، سبک زندگی بی‌تحرک و سابقه دیابت بارداری هستند، حتما در معرض خطر قرار دارند. این بیماری ارتباط خیلی نزدیکی با شیوه و سبک زندگی دارد. برای مثال افرادی که فعالیت فیزیکی ندارند و چاق‌ترند، بیشتر دیابت می‌گیرند. شما در دنیا می‌بینید که شیوع چاقی رو به افزایش و به تبع آن تعداد دیابتی‌ها نیز رو به فزونی رفته است. متاسفانه شیوه زندگی ما از زندگی با فعالیت فیزیکی زیاد به شیوه زندگی با فعالیت فیزیکی کم، تغییر کرده است و اغلب به افرادی کم یا بی‌تحرک تبدیل شده‌ایم. 

تغذیه‌های‌مان همه ناسالم است. غذاهایی که خیلی ساده و ارزان در دسترس هستند، به اسم فست‌فود در سبد تغذیه ما قرار گرفته‌اند. این غذاها خیلی سریع آماده می‌شوند و بسیار ساده و ارزان در دسترس ما هستند.

در همه دنیا اثبات شده است در مناطقی که فست‌فودها وجود دارد، در مقایسه با مناطقی که رستوران‌های معمولی بیشتر است، شیوع دیابت فزونی دارد؛ این یک امر مطالعه و اثبات شده است.

5 نشانه برای شناسایی افراد در معرض خطر بالای دیابت شامل سن بالای ۴۰ سال، سابقه خانوادگی مثبت از دیابت، چاقی شکمی (دور کمر مردان بزرگ‌تر و مساوی ۹۴ سانتیمتر و در خانم‌ها بزرگ‌تر و مساوی ۸۰ سانتیمتر)، پیش‌دیابت (گلوکز ناشتای مختل بیشتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی‌لیتر، قند 2 ساعت بعد از غذا ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی گرم در دسی‌لیتر) و همچنین سبک زندگی بی‌تحرک است.

آزمون‌های تشخیصی ساده‌ای برای دیابت کاربرد دارند که از آن جمله می‌توان به قند خون ناشتا، آزمون تحمل گلوکز خوراکی، چربی‌های خون، بررسی سطح فعالیت بدنی، اندازه‌گیری شاخص توده بدنی و دور کمر، فشار خون، بررسی عادات غذایی و ارزیابی میزان تنش روحی اشاره کرد. 

کارشناسان بهداشت چند توصیه ساده را به عموم مردم داده‌اند تا به دیابت مبتلا نشوند؛ ابتدا اینکه  اگرچه داشتن آگاهی نقش مهمی در حفظ سلامتی دارد اما نگرش‌ها عامل اصلی پیشگیری از بیماری‌هاست، بنابراین برای پیشگیری از دیابت، شیوه زندگی صحیح را همانگونه که کادر بهداشتی و درمانی به شما توصیه کرده‌اند، اجرا کنید. علاوه بر این  اگر سابقه خانوادگی دیابت دارید یا چاق هستید بیشتر احتیاط کنید. 

چنانچه بی‌تحرک هستید یا فعالیت جسمی کمی دارید، هرچه زودتر به دنبال اصلاح آن باشید و در نهایت  از همان دوره کودکی، شیوه سالم غذا خوردن صحیح و سالم را به فرزندان خود آموزش دهید و آنها را از مصرف غذاهای آماده و سریع و تنقلات نامناسب بر حذر دارید.