گروه فرهنگ و هنر: برنامه نمایش و نشست نقد و بررسی فیلم مستند «جشن سده» ساخته زنده‌یاد منوچهر عسکری‌نسب با حضور ارد عطارپور کارگردان و تهیه‌کننده شناخته‌شده سینمای مستند، فخرالدین سیدی مستندساز پیشکسوت و محمد مقدم مستندساز و پژوهشگر سینما در قالب برنامه «شب‌های مستند» موزه سینما با همکاری انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند در سالن فردوس موزه سینما برگزار شد.

محمد تهامی‌نژاد، پژوهشگر و مستندساز پیشکسوت به دلیل کسالت امکان حضور در این برنامه را پیدا نکرد و متن نوشته شده توسط او درباره فیلم «جشن سده» قرائت شد.

فخرالدین سیدی که اجرای برنامه را بر عهده داشت در ابتدای این نشست گفت: ۲ فیلمی که از زنده‌یاد منوچهر عسکری‌نسب به نمایش درآمدند به ترتیب در سال‌های ۱۳۴۶ و ۱۳۵۰ ساخته شده‌اند. زمانی که عسکری‌نسب فیلم اول را کارگردانی کرد، زنده‌یاد فریدون رهنما به او گفت این فیلم به صورت سیاه و سفید فیلمبرداری شده است، در صورتی که سرخی و زردی آتش در جشن سده اهمیت زیادی دارد و به او پیشنهاد می‌دهد این فیلم را بار دیگر به شکل رنگی بسازد. این اثر پایان‌نامه تحصیلی عسکری‌نسب بود و ساخت آن به سفارش تلویزیون انجام شد.

* نقاط قوت و کاستی‌های جشن سده

در ادامه این برنامه ارد عطارپور، کارگردان و تهیه‌کننده شناخته‌شده سینمای مستند گفت: من یک ترم شاگرد مرحوم عسکری‌نسب بودم. ایشان در باغ فردوس کارگردانی سینمای مستند تدریس می‌کرد. آن روزها او بیشتر به ساخت فیلم‌های داستانی می‌پرداخت و فیلم‌های مستند عسکری‌نسب بیشتر مربوط به پیش از انقلاب بود.

وی با بیان اینکه منوچهر عسکری‌نسب همیشه سینمای مستند را دوست داشت و آن را کاری دشوار می‌دانست، بیان کرد: روزگار عسکری‌نسب را به سمتی برد تا علاقه او در سینمای داستانی متجلی شود. البته علاقه به ساخت فیلم‌های داستانی از ابتدا در او وجود داشت و زمانی که از کرمان به سمت تهران آمد، قصد داشت روزی بازیگر شود اما بعدها در تلویزیون به ساخت فیلم‌های مستند مشغول شد و آثار مختلفی را کارگردانی کرد. به نظرم فیلم اول «جشن سده» اثر خوبی است. این فیلم امروز دارای وجه استنادی است و شاهدی بر مصاحبه با استاد پورداوود است و پلان‌های گرفته‌شده کادربندی دقیق، خوب و به یادماندنی دارد.

عطارپور با بیان اینکه «جشن سده» نقاط قوت و کاستی‌هایی دارد، ادامه داد: در هر صورت این فیلم به عنوان یک سند ارزشمند باقی خواهد ماند. همچنین مساله کمال‌گرایی فیلمساز همواره وجود دارد و فیلمساز معمولا بزرگ‌ترین منتقد خویش است. یک کارگردان نمی‌تواند آنچه را که در ذهن دارد به تمامی عرضه کند و همیشه از این مساله دچار رنج است. به همین دلیل گاهی یک فیلمساز برای رهایی از چنین رنجی، به ساخت فیلمی دیگر درباره همان موضوع روی می‌آورد.

وی اظهار کرد: درباره «جشن سده» می‌توان گفت فیلم دوم در واقع همان فیلم اول بوده که دوباره به صورت رنگی ساخته شده است. این موضوع در سینمای ایران و جهان دارای سابقه است برای مثال، آلفرد هیچکاک فیلم «مردی که زیاد می‌دانست» را یک بار به صورت سیاه و سفید کارگردانی کرد و سال‌ها بعد عین آن را به صورت رنگی ساخته است که در آن ابهت و پختگی بیشتری دیده می‌شود. فرانسو تروفو فیلم اول را متعلق به هیچکاک آماتور و فیلم دوم را مربوط به هیچکاک می‌داند. در ایران نیز محمدرضا اصلانی فیلم فوق‌العاده و سیاه و سفید «جام حسنلو» را پس از نزدیک به 40 سال دوباره به صورت رنگی کارگردانی کرده است.

* یک مستند گزارشی از یک آیین تاریخی

در ادامه محمد مقدم، مستندساز و پژوهشگر سینما نیز گفت: در فیلم «جشن سده» شاهد یک مستند گزارشی از یک آیین تاریخی هستیم. میان ۲ فیلمی که امروز به نمایش درآمدند، فاصله 4 ساله وجود دارد و شاهد تفاوت‌های فاحشی میان آن ۲ هستیم که این موضوع باعث می‌شود تا به موارد بسیاری فکر کنیم. از جمله اینکه درباره نحوه شکل‌گیری آیین‌ها و تغییرات آنها نکاتی وجود دارد و آنچه به ما رسیده است با آنچه تصور می‌کردیم متفاوت است.

در ادامه سعید رشتیان، مستندساز و تهیه‌کننده پیشکسوت سینمای مستند نیز گفت: آثار و تجارب اینچنینی باید مورد تکریم قرار بگیرند. برای من جذابیت فیلم‌های به نمایش درآمده در برنامه «شب‌های مستند» در این است که بدانیم سینمای مستند ایران از چه زمینه‌هایی برآمده و آنچه امروز میراث‌دار آن هستیم از چه فضاهایی آغاز شده و چگونه پیش رفته است.

در انتهای این نشست فخرالدین سیدی که اجرای برنامه را بر عهده داشت از زحمات لادن طاهری، مدیر فیلمخانه ملی برای قرار دادن فیلم‌های مستند برای نمایش تشکر و قدردانی کرد.

در این برنامه سعید رشتیان، مهدی مدنی، ارد عطارپور، محمد مقدم، محمود گبرلو، مهدی پاک‌نژاد، علی شوقیان، مهدی حسابی، شیرین جاهد، همایون علیخانی، صادق حدادی و محسن شهابی حضور داشتند.