کد خبر: 294864تاریخ: 1403/8/17 00:00
تنها یک‌سوم ظرفیت رشته‌های حیاتی دستیاری پزشکی پر می‌شود
بیهوشی رشته‌های پزشکی
هادی مرشدی: در قلب نظام سلامت، رشته‌های تخصصی پزشکی به عنوان ستون‌های حیاتی و نیروی پشتیبان اصلی در خدمت‌رسانی به بیماران عمل می‌کنند اما این ستون‌های استوار در آستانه بحرانی بزرگ قرار گرفته‌اند؛ بحرانی که نه‌تنها نظام بهداشت و درمان کشور، بلکه زندگی و سلامت شهروندان را نیز تهدید می‌کند. امروز بسیاری از این رشته‌های حیاتی با کمبود متخصص و صندلی‌های خالی مواجه هستند؛ صندلی‌هایی که در رشته‌هایی همچون عفونی، اورژانس، بیهوشی و اطفال خالی مانده‌اند و آینده‌ای را ترسیم می‌کنند که در آن، دسترسی به خدمات پایه و تخصصی پزشکی با چالش جدی روبه‌رو است. کاهش چشمگیر تقاضا در این رشته‌ها، بویژه در سال‌های اخیر، سؤالات بزرگی را پیش روی سیاست‌گذاران و مدیران نظام سلامت قرار داده است که چه عاملی باعث کاهش جذابیت این تخصص‌ها شده و چگونه می‌توان انگیزه پزشکان عمومی را برای ورود به این عرصه‌ها تقویت کرد؟ در این میان، راه‌حل‌هایی مانند شغل محسوب کردن دوره دستیاری، از امیدهای جدیدی است که می‌تواند بار دیگر شور و شوقی در این رشته‌های تخصصی ایجاد کند.
بر اساس بند ج ماده ۶۹ لایحه برنامه هفتم توسعه، وزارت بهداشت مکلف به افزایش حداقل ۱۲ درصدی ظرفیت رشته‌های تخصصی پزشکی برای ارتقای دسترسی به خدمات سلامت بویژه در مناطق کم‌برخوردار شده است اما آمارهای رسمی نشان می‌دهد این افزایش ظرفیت با تقاضای موجود در برخی رشته‌ها هماهنگ نیست. به عنوان مثال، بر اساس آمار منتشرشده از وزارت بهداشت، در رشته بیهوشی، ظرفیت پذیرش از ۳۹۵ نفر در سال ۱۴۰۲ به ۴۴۴ نفر در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته اما حتی سال ۱۴۰۲ هم این رشته تنها ۱۴۶ نفر پذیرش داشته است. این یعنی تنها 37 درصد از ظرفیت این رشته حیاتی در سال گذشته پذیرش شده است که چیزی حدود یک سوم از کل ظرفیت است. محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی در راستای کمبود متخصص طی مصاحبه‌ای در سال گذشته اظهار داشت: «برخی رشته‌ها مانند طب اورژانس، بیهوشی و اطفال در سال‌های آینده با کمبود شدید متخصص روبه‌رو خواهند بود. طی 4 سال گذشته، تعداد رزیدنت‌های پذیرفته‌شده در رشته بیهوشی به طور چشمگیری کاهش یافته و از تعداد مورد نیاز ۱۴۰۰ نفر به تنها ۴۰۰ نفر رسیده است؛ این به معنای کمبود بیش از ۲۵۰ نفر سالانه در این رشته است».
از سوی دیگر، مهاجرت متخصصان، بویژه متخصصان بیهوشی، به دلیل شرایط نامطلوب اقتصادی و شغلی، بحران دیگری را به وجود آورده است. رئیس‌زاده در این باره می‌گوید: «در حالی که بیهوشی در سطح جهان یکی از پردرآمدترین تخصص‌ها به شمار می‌رود، در ایران نیمی از ظرفیت این رشته خالی مانده و پزشکان عمومی علاقه چندانی به ورود به این حوزه ندارند». رشته‌هایی مانند چشم‌پزشکی، پوست و رادیولوژی به دلیل درآمدزایی بالا و مزایای شغلی، تقاضای بیشتری در بین پزشکان دارند. علیرضا سلیمی، رئیس انجمن بیهوشی در ارتباط با اختلاف تقاضا بین رشته‌ها گفت: «اختلاف تمایل به تحصیل در رشته بیهوشی با رشته زیبایی ۱۰ برابر شده است. درآمدهای پایین در رشته‌هایی مانند بیهوشی و اورژانس، دلیل اصلی بر عدم رغبت پزشکان به این رشته‌هاست؛ برای مثال، پرداختی برای بیهوش کردن یک بیمار در بیمارستان خصوصی، حداکثر ۳۰۰ هزار تومان است که برای پزشکان متخصص کافی و جذاب نیست».
شبنم محمدی، عضو هیات‌مدیره انجمن بیهوشی و مراقبت‌های ویژه نیز به این مسأله اشاره می‌کند و می‌گوید: «ما به نیروهای خود آموزش می‌دهیم اما هنگامی که زمان بهره‌برداری از استعدادهای‌شان می‌رسد، به دلیل عدم تناسب دستمزد و ساعت کاری، به کشور دیگری مهاجرت می‌کنند». این وضعیت بحرانی، نیازمند تغییرات فوری و اساسی در سیاست‌های حمایتی از این تخصص‌هاست تا متخصصان با انگیزه بیشتری در کشور بمانند و به بیماران خدمت کنند. با توجه به آمار و نقل‌قول‌های مطرح‌شده، روشن است بدون توجه به وضعیت درآمدی و شغلی این رشته‌ها، افزایش ظرفیت به تنهایی مشکل کمبود متخصص را حل نمی‌کند. وزارت بهداشت می‌بایست علاوه بر افزایش ظرفیت پذیرش، با سیاست‌های حمایتی، شرایط اقتصادی و انگیزشی بهتری برای پزشکان در رشته‌های حیاتی و کمتر درآمدزا فراهم کند. بدون اصلاح این شرایط، همچنان صندلی‌های تخصصی خالی می‌مانند و بحران کمبود متخصصان در آینده تشدید خواهد شد.
با توجه به افزایش تعداد صندلی‌های خالی در رشته‌های تخصصی پزشکی، راه‌حلی که می‌تواند انگیزه بیشتری برای پزشکان عمومی ایجاد کند و کمبود متخصصان در رشته‌های حیاتی را کاهش دهد، شغل محسوب کردن دوره دستیاری است. این اقدام، اگر مورد تأیید مجلس قرار گیرد، می‌تواند پزشکان را به سمت رشته‌های کم‌متقاضی و حساس مانند عفونی، بیهوشی و اورژانس سوق دهد و به جذب بیشتر نیروهای متخصص کمک کند.
وزیر بهداشت اخیراً اعلام کرده بود طرح «شغل» محسوب شدن دوره دستیاری تخصصی و فوق‌تخصصی در هیات دولت به تصویب رسیده و اکنون در انتظار موافقت مجلس است. این مصوبه گامی مهم برای بهبود شرایط رزیدنت‌ها و تشویق پزشکان عمومی به ورود به رشته‌های تخصصی کمتر متقاضی است. دکتر محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت، در این زمینه بیان کرد: «مصوب شد که دستیاری به عنوان شغل اعلام شود و امیدواریم نمایندگان هم تصویب کنند. 20 سال است که این موضوع مطرح می‌شود و بالاخره در مسیر حل شدن قرار دارد». این تغییر می‌تواند حقوق و مزایایی همچون بیمه درمان، بیمه عمر و بیمه بازنشستگی را برای رزیدنت‌ها به همراه داشته باشد و شرایط کاری آنها را بهبود بخشد. وزیر بهداشت با تأکید بر نقش مهم رزیدنت‌ها افزود: «رزیدنت‌ها و دستیاران عزیز ما که فعالیت می‌کنند و زحمت می‌کشند و بار عمده‌ای از کارها و اعمال جراحی بیمارستان‌ها برعهده آنهاست، باید از حقوق قانونی خود بهره‌مند شوند؛ از جمله حقوق مالی و پذیرفته شدن رزیدنتی به عنوان شغل، تا بتوانند از مزایای آن مانند بیمه بهره‌مند شوند».
این نگاه نه‌تنها موجب تقویت انگیزه دستیاران تخصصی خواهد شد، بلکه به بهبود کیفیت نظام سلامت نیز کمک شایانی می‌کند.
از این رو انتظار می‌رود مجلس با تصویب این لایحه، دستیاری را به عنوان یک شغل به رسمیت بشناسد و با این کار، علاوه بر افزایش جذابیت رشته‌های تخصصی، مشکل ظرفیت‌های خالی در رشته‌های حیاتی و کم‌درآمدی مانند بیهوشی و طب اورژانس را نیز کاهش دهد.
***
صندلی‌های خالی دستیاری رشته بیهوشی
مطابق اظهارات رئیس کل سازمان نظام پزشکی، ۴۰ درصد پزشکان عمومی در کشور به کاری غیر از طبابت مشغولند، این در حالی است که در زمینه پزشک متخصص در برخی رشته‌ها با کمبود روبه‌رو هستیم، به عنوان مثال برخی مشکلات سبب شده صندلی‌های دستیاری برخی رشته‌ها از جمله بیهوشی در کشور خالی بماند. دکتر محمد رئیس‌زاده دیروز در مراسم افتتاحیه شانزدهمین کنگره بین‌المللی آنستزیولوژی و مراقبت‌های ویژه با بیان این مطلب افزود: متاسفانه پزشکان جوان تمایلی به ادامه تحصیل در رشته‌های تخصصی ندارند و مسؤولان قبلی به جای پرداختن به دلایل این بی‌رغبتی و تلاش برای رفع این معضلات، به افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی رو آوردند که اقدامی کاملا اشتباه بود.
بنا بر اعلام روابط عمومی برگزاری کنگره، رئیس‌زاده با ابراز تاسف از رشد بسیار ناچیز تعرفه‌های پزشکی در ادوار گذشته، تصریح کرد: میزان افزایش تعرفه پزشکی طی سالیان اخیر یک سوم حقوق کارمندی و یک‌چهارم دستمزد کارگری بوده است. به همین علت پزشکان رغبتی برای ورود به رشته‌های تخصصی ندارند و صندلی‌های دستیاری برخی رشته‌ها از جمله بیهوشی در کشور خالی مانده است که این امر باعث شده وضعیت رشته بیهوشی از مرز بحران بگذرد. رئیس کل سازمان نظام پزشکی به پدیده مهاجرت در گروه‌های پزشکی نیز اشاره کرد و گفت: از ۳۸۵ ظرفیت رزیدنتی زیر ۱۰۰ نفر پر شده و امسال تنها ۷۰ نفر فارغ‌التحصیل شده‌اند. رئیس‌زاده از خروج ۸۵۰ هیات علمی علوم پزشکی در سال گذشته خبر داد و افزود: این مساله در کنار خالی ماندن صندلی‌های رزیدنتی، بیانگر آن است که نظرات کارشناسی وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی و انجمن‌های پزشکی از سوی سیاست‌گذاران شنیده نمی‌شود. وی با تاکید بر نقش رشته بیهوشی در پزشکی اظهار داشت: بخش عمده موفقیت جراحان در اتاق عمل مرهون عملکرد متخصصان بیهوشی با تجربه و کارآمد است. همچنین تکنولوژی‌های نوین از قبیل هوش مصنوعی رشته بیهوشی را به طور قطع در جهت توانمندتر شدن متحول خواهند کرد.