گروه اجتماعی: در پی قصد جدی دولت مبنی بر اخراج اتباع بیگانه غیر مجاز از کشور، گلوگاه‌های مرزی این روزها برای خروج این افراد که دستگیر شده‌اند و یا خودشان قصد ترک ایران را دارند شلوغ است؛ اتباعی که مدارک هویتی مشخصی ندارند. طبق تاکیدات مکرر وزیر کشور و فرمانده فراجا تا پایان سال جاری باید 2 میلیون اتباع بدون مدرک اقامت از کشور طرد شوند. گزارش‌ها حاکی از آن است طی 3-2 ماه اخیر بیش از ۸۵۰ هزار اتباع فاقد مدرک که به صورت غیرمجاز به ایران رجوع کرده‌اند از کشور اخراج شده‌اند؛ رویکردی که به گفته سردار احمدرضا رادان، فرمانده فراجا «نمی‌توان اجازه داد عده‌ای به ‌صورت غیرقانونی وارد کشور و ساکن و مشغول به کار شوند. اتباع غیرمجاز به هیچ عنوان نمی‌توانند فرصت شغلی برای خود پیدا کنند و اسکان یابند». در هفته‌های اخیر، عملیات خروج اتباع غیرمجاز از کشور، توسط ارگان‌های مختلف در حال انجام است و هر روزه تعداد زیادی از اتباع غیرمجاز از مرزهای کشورمان خارج می‌شوند. این در حالی است که عده‌ای از این اتباع غیرمجاز، خودشان تصمیم به خروج گرفته‌اند.

در این باره استاندار تهران از تشدید طرح بازگرداندن اتباع غیرقانونی به کشورشان تا ۲ هفته آینده خبر داد. محمدصادق معتمدیان با اشاره به سیاست‌های دولت چهاردهم مبنی بر بازگرداندن همراه با احترام اتباع بیگانه به کشورشان گفت: یکی از اولویت‌های وزارت کشور ساماندهی اتباع بیگانه است و تکالیفی نیز در استان تهران داریم، به لحاظ فرهنگی و دینی پذیرای مهاجران بوده‌ایم اما نکته‌ای که امروز دغدغه حاکمیت است، اتباع بیگانه غیرمجاز است. استاندار تهران با بیان اینکه تا ۲ هفته آینده طرح تشدید انتقال اتباع از استان تهران با جدیت دنبال و اجرا می‌شود، گفت: در اطلس اشتغال و اسکان مشخص می‌شود که اتباع در چه مکان‌هایی می‌توانند اسکان و اشتغال داشته باشند‌. 

موضوع ساماندهی و اتباع غیرمجاز، یکی از دغدغه‌های اصلی کشورهای مهاجرپذیر است؛ از یک سو گزارش‌هایی از بدرفتاری با مهاجران از سمت کشورهایی مانند پاکستان و ترکیه منتشر شده و از سوی دیگر کشورهایی مانند انگلیس قوانین سخت‌گیرانه‌ای مانند تبعید به روآندا را در دستور کار مقابله با اتباع غیرقانونی قرار داده‌اند. وزیر کشور با بیان اینکه چند میلیون اتباع خارجی در ایران مانند همه شهروندان از همه بخش‌های یارانه‌ای استفاده می‌کنند، افزود: در طرح ساماندهی اتباع، اتباع غیرمجاز در اولویت نخست تعیین‌تکلیف هستند. اسکندر مومنی در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی درباره اخراج اتباع غیرمجاز اظهار کرد: موضوع ساماندهی اتباع خارجی مراحل مختلفی دارد که بخشی از آن کنترل مرزهاست. هفته گذشته در بازدیدی که از مرزهای شرقی کشور داشتیم، روند انسداد مرزها سرعت بیشتری گرفته که امیدواریم در فاصله زمانی مناسب موضوع انسداد مرزها به اتمام برسد. وزیر کشور با بیان اینکه چند میلیون اتباع خارجی در ایران مانند همه شهروندان از همه بخش‌های یارانه‌ای استفاده می‌کنند، افزود: در طرح ساماندهی اتباع، اتباع غیرمجاز در اولویت نخست تعیین‌تکلیف هستند. هر کشوری در موضوع اتباع خارجی قوانین و مقررات خاص خود را دارد، به‌رغم اینکه در این موضوع هیچ کمک بین‌المللی انجام نمی‌شود و تقریبا نزدیک صفر است.

* قانون درباره برخورد با اتباع غیرمجاز چه می‌گوید؟

عزم دولت برای بازگرداندن افرادی که به ‌صورت غیرقانونی در ایران حضور دارند مورد توجه قرار گرفته است، چرا که طبق گزارش‌های موجود بیش از 7 میلیون تبعه بیگانه در کشور وجود دارند که حدود یک‌سوم آنها به صورت غیرمجاز در ایران هستند و از یارانه‌های ارزان‌قیمت کشور استفاده می‌کنند؛ غیرمجازهایی که هویت آنها مشخص نیست. این در حالی است که مطابق قوانین در ایران، اتباعی که درخواست ورود و خروج به ایران دارند باید از طریق کنسولگری‌های جمهوری اسلامی ایران اقدام به دریافت روادید کنند اما اگر کسانی این مسیر را طی نکنند، می‌تواند تبعاتی برای آنها داشته باشد، چرا که این اتباع نه آموزش شهروندی کشور مقصد را دیده‌اند و نه مدارک هویتی دال بر مشخص ‌بودن هویت‌شان دارند و همین امر موجب شده تا دولت‌ها برای اخراج این افراد غیرمجاز بیش‌ از پیش مصمم شوند. 

از نظر متولیان امر مهاجرت در ایران، هر تبعه خارجی که از طریق مرزها وارد کشور ایران شود و فاقد گذرنامه هم باشد، جزو اتباع غیرمجاز به شمار می‌رود و  باید به کشور خود بازگردانده یا رد مرز شود. قوانین ایران می‌گوید اتباعی که درخواست ورود و خروج به ایران دارند باید از طریق کنسولگری‌های جمهوری اسلامی ایران، در کشور مبدأ و ارائه گذرنامه یا مدارک هویتی معتبر از طرف دولت متبوع اقدام به دریافت روادید کنند اما اگر کسانی این مسیر را طی نکنند یا بعضا اقدامات آنها برخلاف قوانین جاری کشور باشد، می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری برای آنها به دنبال داشته باشد. همین قوانین موجود کشور اشاره دارند اخراج، اقامت اجباری و حبس در انتظار اتباع غیرمجاز خواهد بود. بر اساس ماده ۱۱ قانون ورود و اقامت اتباع خارجه سال ۱۳۱۰، برای بیگانگانی که ورود غیرقانونی به ایران داشته باشند، مجازات اخراج در نظر گرفته می‌شود.  بر اساس مواد ۱۲۰ تا ۱۲۹ قانون کار ایران، اتباع بیگانه در صورتی می‌توانند در ایران مشغول به کار شوند که روادید ورود با حق کار مشخص داشته باشند و بر اساس قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط، پروانه کار work permit دریافت کنند؛ از این‌ رو بدون وجود این 2 شرط، کار اتباع بیگانه، غیرمجاز و غیرقانونی شناخته می‌شود. همچنین مطابق ماده ۱۸۱ قانون کار، کارفرمایانی که اتباع بیگانه بدون پروانه کار را به کار گیرند، باید بپذیرند در مواردی که بدون پروانه کار یا با پروانه کار منقضی شده به کار بگیرند یا اتباع بیگانه را در کاری غیر از آنچه در پروانه کار آنها قید شده است، بپذیرند یا در مواردی که رابطه استخدامی تبعه بیگانه با کارفرما قطع می‌شود، مراتب را به وزارت کار و امور اجتماعی اعلام نکنند، مورد بازخواست قرار می‌گیرند.