گروه اقتصادی: برنامه هفتم پیشرفت کشور با هدف افزایش تولید بنزین و نفت‌گاز، اهداف بلندپروازانه‌ای را دنبال می‌کند که تحقق آنها نیازمند بهینه‌سازی و ارتقای پالایشگاه‌های نفت خام، همچنین بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته است. این برنامه بویژه به دنبال افزایش تولید روزانه بنزین به ۱۲۹ میلیون لیتر و نفت‌گاز به میزان ۱۳۰ میلیون لیتر است. همچنین در برنامه هفتم پیشرفت پیش‌بینی  شده که سهم بنزین و نفت‌گاز یورو ۴ به میزان ۷۵ درصد از کل تولیدات برسد. با وجود این اهداف بزرگ، چالش‌هایی نیز وجود دارد که باید برطرف شود. کمبود منابع مالی و عدم صدور مجوزهای محیط زیستی از جمله مشکلاتی هستند که ممکن است مانع تحقق این اهداف شوند. برای غلبه بر این چالش‌ها، لازم است تدابیر مناسبی اتخاذ شود. از طرف دیگر با پیروزی ترامپ در آمریکا احتمالا تحریم‌های جدیدی علیه صادرات نفت ایران وضع شود. در این شرایط تنها راهکار توسعه زیرساخت‌های زنجیره مشتقات نفتی و توسعه تجارت با کشورهای آسیایی است. 

یکی از پیش‌شرط‌های تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان است. همچنین، تسریع فرآیند انتقال فناوری‌های روز دنیا از دیگر نیازهای اساسی به شمار می‌آید. این اقدام‌ها می‌توانند در تبدیل ایران به قطب فناوری در صنعت نفت و گاز منطقه کمک کنند.

در این راستا، روش‌های نوین ازدیاد برداشت، فناوری‌های جدید اکتشاف، حفاری و تکمیل چاه‌ها، سیستم‌های هوشمند مدیریت تولید و فناوری‌های پیشرفته ذخیره‌سازی از حلقه‌های کلیدی این زنجیره فناوری محسوب می‌شوند. این فناوری‌ها می‌توانند بهره‌وری و کیفیت تولید را بهبود بخشند و به افزایش ظرفیت پالایش و پتروپالایش کمک کنند.

برنامه هفتم توسعه با نقشه راه جامع خود به دنبال افزایش ظرفیت پالایش و پتروپالایش، ارتقای کیفیت فرآورده‌های نفتی و گسترش زنجیره ارزش است. این اقدام‌ها نه‌تنها به بهبود وضعیت اقتصادی پالایشگاه‌ها و افزایش تولید و کیفیت فرآورده‌ها کمک می‌کند، بلکه به تأمین نیازهای انرژی کشور و افزایش درآمدهای ارزی نیز منجر خواهد شد.

تحقق این اهداف نیازمند اجرای سیاست‌های مناسب، سرمایه‌گذاری گسترده و توجه به تجارب موفق کشورهای دیگر است. با این اقدام‌ها، ایران می‌تواند به سمت تحقق الگوی پیشرفت اسلامی - ‌ایرانی حرکت کند و به عنوان یک قطب فناوری در صنعت نفت و گاز منطقه شناخته شود.

مرتضی عزتی، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با «وطن امروز» درباره راهکار کاهش اثر محدودیت‌های دولت جدید آمریکا بر اقتصاد ایران گفت: در حال حاضر دولت ایران باید بر توسعه همکاری با سازمان‌های بین‌المللی تاکید کند. هر چقدر ایران بتواند در زمینه سرمایه‌گذاری و توسعه صنعت نفت بر کشورهای عضو بریکس، شانگهای و... تکیه کند به همان اندازه بیشتر می‌تواند از ظرفیت‌های صنعت نفت بهره‌برداری کند، چراکه در شرایط کنونی حضور ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا می‌تواند تغییراتی در بازار جهانی نفت به وجود بیاورد. به همین دلیل کشورهای آسیایی نیز برای اینکه بتوانند از ذخایر نفت ایران بهره‌مند شوند، به طور قطع تمایل به همراهی بیشتری برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت دارند.

وی با تاکید بر اینکه توسعه زنجیره پایین دستی نفت می‌تواند راهکاری برای تقابل با تحریم‌های بیشتر در صنعت نفت باشد، افزود: در شرایط تحریمی صادرات مشتقات نفتی بسیار راحت‌تر از خود نفت است. از طرف دیگر مشتقات نفتی ارزش افزوده بیشتری برای اقتصاد ایران به همراه دارد. به همین دلیل باید در برنامه هفتم توسعه تمرکز بیشتری بر این بخش داشت.

* رفع ناترازی انرژی، مقدمه توسعه اقتصادی

در سال‌های اخیر کشور با ناترازی انرژی مواجه بوده است، به طوری که رئیس‌جمهوری اعلام کرده سالانه به 8 میلیارد دلار واردات بنزین نیاز داریم. از طرف دیگر هر ساله به مصرف سوخت کشور افزوده می‌شود. به همین دلیل در کنار توسعه بهینه‌سازی مصرف سوخت باید برنامه افزایش تولید را در دستور کار قرار دهیم. به همین دلیل در برنامه هفتم توسعه کشور با تمرکز بر افزایش تولید بنزین و نفت‌گاز و بهینه‌سازی فرآیندهای پالایش، می‌توان به رشد اقتصادی و تأمین انرژی پایدار دست یافت. با استفاده از فناوری‌های نوین و سرمایه‌گذاری مناسب، ایران قادر خواهد بود در عرصه‌های بین‌المللی نقش مؤثری ایفا کند و به اهداف توسعه‌ای خود دست یابد.

عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا و منتقد صریح دولت، از نارضایتی خود نسبت به نخستین بودجه پیشنهادی دولت چهاردهم خبر داد. او با اشاره به تشدید تنش‌های منطقه‌ای، ادامه روند فعلی را به زیان منافع ملی می‌داند و از ابهامات موجود در لایحه بودجه ۱۴۰۴ انتقاد می‌کند.

حسین راغفر با بیان اینکه لایحه پیشنهادی به ‌صورت یکپارچه تنظیم شده، تأکید کرد: این امر به معنای شفافیت بیشتر نیست و بالعکس، ابهامات زیادی را در خود جای داده است. 

راغفر پیش‌بینی کرد که کسری برق و انرژی در سال ۱۴۰۴ افزایش خواهد یافت و این کسری‌ها به کاهش تولید و افزایش بیکاری منجر می‌شود. او همچنین تأکید کرد که افزایش قیمت بنزین و تغییر نرخ تسعیر ارز برای کالاهای اساسی به جهش‌های قیمتی در بازارها خواهد انجامید. وی به ضعف دولت در مدیریت قیمت‌ها اشاره و تصریح کرد: تصمیمات اقتصادی در جای دیگری گرفته می‌شود. به عقیده وی، بی‌اقتداری دولت موجب می‌شود فروش نفت از انحصار آن خارج شود که این موضوع منابع ارزی دولت را کاهش می‌دهد و تأمین هزینه‌های کشور را دشوارتر می‌کند.

راغفر همچنین به مشکلات نظام بودجه‌ریزی اشاره کرد و گفت با وجود کسری‌های بودجه‌ای بزرگ، این نظام نیاز به تحول دارد. وی با انتقاد از قیمت‌گذاری دستوری، این سیاست‌ها را ناکارآمد دانست و بر ضرورت شفافیت و انضباط مالی در بودجه تأکید کرد.

وی در نهایت، اظهارات کسانی را که از قیمت‌گذاری دستوری دفاع می‌کنند تلاش برای انحراف افکار عمومی و تکرار سیاست‌های شکست‌خورده چند دهه اخیر قلمداد کرد.

* چالش‌ها و راهکارهای تولید بنزین و نفت‌گاز

دستیابی به اهداف برنامه هفتم توسعه در بخش تولید بنزین و نفت‌گاز با وجود پتانسیل‌های موجود و برنامه‌ریزی‌های مناسب، با چالش‌هایی نظیر کمبود منابع مالی و موانع محیط زیستی روبه‌رو است. اگرچه طرح‌های بهینه‌سازی و ارتقای پالایشگاه‌ها در حال پیگیری و اجرا هستند اما رفع موانع موجود و تأمین منابع مالی پایدار از جمله ضرورت‌های تحقق این اهداف به شمار می‌رود.

یکی از چالش‌های اصلی در این راستا، کمبود منابع مالی است که می‌تواند روند اجرای پروژه‌ها را کُند کند و به تأخیر در تحقق اهداف منجر شود، همچنین موانع محیط زیستی که در بسیاری از موارد ناشی از عدم صدور مجوزهای لازم برای پروژه‌های جدید است، بر پیشرفت کار تأثیر منفی می‌گذارد. برای غلبه بر این موانع، نیاز به تدابیر مناسب و سیاست‌های کارآمد احساس می‌شود.

برای بهبود وضعیت تولید و کیفیت فرآورده‌ها، باید از تجربیات موفق سایر کشورها نظیر چین و روسیه بهره‌برداری کرد. این کشورها با اجرای سیاست‌های مناسب توانسته‌اند تولید فرآورده‌های سنگین را کاهش و در عوض، تولید فرآورده‌های سبک و باکیفیت را افزایش دهند. ایران می‌تواند با مطالعه و تطبیق این تجربیات، راهکارهای مؤثری را برای خود طراحی کند.

حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین پالایشی از دیگر اقدام‌های ضروری برای رسیدن به اهداف مورد نظر است. این نوع سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند به افزایش بهره‌وری و کیفیت تولیدات کمک کند و به ایجاد نوآوری در صنعت نفت و گاز منجر شود. 

دستیابی به اهداف برنامه هفتم توسعه نیازمند همکاری و هماهنگی مؤثر بین دولت، صنعت و نهادهای مرتبط است. این همکاری می‌تواند شامل سازمان‌های دولتی، بخش خصوصی و دانشگاه‌ها باشد تا با همکاری یکدیگر، چالش‌ها را شناسایی و برطرف کنند.

با ایجاد بسترهای مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری، بهبود زیرساخت‌ها و اجرای دقیق سیاست‌های تدوین‌شده، می‌توان به افزایش تولید و بهبود کیفیت فرآورده‌های نفتی دست یافت. این اقدامات نه‌تنها به تأمین نیازهای انرژی کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به افزایش درآمدهای ارزی نیز منجر شود.

در نهایت، دستیابی به اهداف برنامه هفتم توسعه در بخش تولید بنزین و نفت‌گاز مستلزم رویکردی جامع و هماهنگ است. با توجه به چالش‌های موجود و نیاز به بهبود زیرساخت‌ها، ایران می‌تواند با پیروی از تجربیات موفق جهانی و تمرکز بر حمایت از فناوری‌های نوین، به یکی از بازیگران اصلی در صنعت نفت‌گاز در منطقه تبدیل شود. این اقدامات نه‌تنها به رشد اقتصادی کشور کمک خواهد کرد، بلکه می‌تواند به تأمین پایدار انرژی و بهبود کیفیت زندگی مردم نیز منجر شود.