گروه اقتصادی: زعفران که به عنوان «طلای سرخ» شناخته می‌شود، از گرانبهاترین ادویه‌ها در جهان است و بسیاری از پژوهشگران خاستگاه آن را ایران می‌دانند. این ادویه خوشبو و خوشرنگ سرشار از خواص درمانی است و در صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی و آرایشی کاربرد فراوانی دارد.

* کاربرد زعفران در ایران

زعفران قدمتی طولانی دارد و تاریخچه آن به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد. پژوهشگران به شواهدی از کشت زعفران در دامنه‌های زاگرس، بویژه در ناحیه الوند اشاره می‌کنند. بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، قدیمی‌ترین اسناد مرتبط با زعفران در دیواره نگاره‌های ستون‌های هخامنشی یافت شده است که نام این ادویه را به وضوح نمایش می‌دهد.

در ایران باستان، زعفران به عنوان رنگی طبیعی و پایدار در هنرهای مختلفی نظیر تذهیب، تحریر و قالی‌بافی به کار می‌رفته است. این ادویه ارزشمند همچنین در نوشتن ادعیه روی پارچه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفته و در خوشنویسی‌های بزرگ‌ترین هنرمندان ایرانی به عنوان مرکب بادوام به کار می‌رفته است.

امروز زعفران علاوه بر کاربردهای غذایی و دارویی، در هنرهایی مانند نقاشی و مجسمه‌سازی نیز استفاده می‌شود. این ادویه نه‌تنها به عنوان یک طعم‌دهنده و رنگ‌دهنده طبیعی بلکه به عنوان یک عنصر هنری با ارزش در صنایع مختلف شناخته می‌شود.

برخی محققان بر این باورند که زعفران از ایالت ماد ایران نشأت گرفته است، در حالی که دیگران محدوده‌ای وسیع‌تر شامل ایران، آسیای صغیر، ترکیه و یونان را به عنوان مبدأ این ادویه لوکس در نظر می‌گیرند.

زعفران واژه‌ای عربی است و نام علمی آن «کروکوس ساتیوس» است که به خانواده زنبقیان تعلق دارد. در منابع تاریخی، واژه «کرکم» به عنوان نام فارسی زعفران ذکر شده است. همچنین در گذشته استفاده بیش از حد زعفران توسط بانوان باردار می‌توانست منجر به سقط جنین شود، به همین دلیل ایرانیان در نواحی شرق کشور از واژه‌های «زه‌پران» و «زاپران» برای اشاره به زعفران استفاده می‌کردند.

* صادرات زعفران به جهان

صادرات زعفران از سوی ایرانیان باستان به کشورهای مختلفی نظیر چین، روم، یونان و کشورهای عربی انجام می‌شد و این امر به شناخت جهانیان از این گیاه کمک کرد. همچنین ایرانیان در سده‌های اول تا چهارم هجری قمری طریقه کاشت زعفران را به مسلمانان در نواحی مدیترانه آموزش دادند.

با توجه به این تاریخچه غنی و کاربردهای فراوان زعفران، این ادویه همچنان به عنوان یکی از ارزشمندترین و شناخته‌شده‌ترین محصولات ایرانی در سطح بین‌المللی مطرح است.

زعفران، این ادویه گرانبها و خوشبو، نه‌تنها در ایران بلکه در سرتاسر جهان، تاریخی غنی و شگفت‌انگیز دارد. یکی از نکات جالب توجه در تاریخ زعفران این است که ایرانیانی که در دوران معاویه به حوالی شام تبعید شدند، برای نخستین بار در آن منطقه به کشت زعفران پرداختند. این اقدام، زمینه‌ساز گسترش زراعت زعفران به مناطق دیگری از جمله اندلس، سیسیل و شمال آفریقا شد.

* کاربردهای زعفران از گذشته تا امروز

در دوران هخامنشیان، تولید زعفران در ایران به اوج خود رسید و مصرف آن در دربار به اندازه‌ای بود که روزانه به یک کیلوگرم می‌رسید. زعفران در آن زمان به‌ عنوان عطری طبیعی برای معطر کردن فضای کاخ‌ها و مجالس جشن و شادی مورد استفاده قرار می‌گرفت. در دیوارنگاره‌های باستانی تخت جمشید، تصاویری از بخوردان‌هایی به نمایش درآمده که با زعفران معطر شده‌اند.

علاوه بر این، زعفران در آشپزی نیز نقش مهمی داشت و برای طعم‌دهی و زیباسازی غذاها، از جمله شیرینی‌ها، نان‌ها و کلوچه‌ها به کار می‌رفت. این روند ادامه‌دار بود و تا عصر قاجاریه نیز مصرف زعفران به همین شیوه ادامه یافت. در زمان قاجاریه، علاوه بر استفاده‌های خوراکی، زعفران در تهیه شربت، شله زرد، مسقطی، بستنی و انواع آش‌ها نیز به کار می‌رفت.

* کاربردهای دارویی و زیبایی‌شناسی

زعفران همچنین در گذشته دارای مصرف‌های دارویی قابل توجهی بود. دانشمندان برجسته‌ای چون ابوعلی سینا و بخارایی از زعفران برای تولید روغن‌ها و ماسک‌های زیبایی استفاده می‌کردند. این ادویه به عنوان یک عنصر مهم در مواد آرایشی نیز شناخته می‌شد.

برای درک بهتر جایگاه زعفران در فرهنگ ایرانی، می‌توان به اشعار شاعران بزرگ مانند نظامی و فردوسی اشاره کرد. به عنوان مثال، در شعر «خسرو و شیرین» نظامی آمده است:

ز خار و خاره خالی کن میانش

معطر کن به مشک و زعفرانش

داریوش هخامنشی نیز از روغنی معطر که ترکیبی از روغن آفتاب‌گردان، شراب خرما و زعفران بود، برای خوشبو کردن بدن خود استفاده می‌کرد.

* چالش‌های بازار زعفران

با وجود تاریخچه‌ غنی و کاربردهای بی‌نظیر زعفران، بازار این محصول با چالش‌هایی جدی روبه‌رو است. افزایش رقبا در بازار جهانی زعفران و همچنین بی‌توجهی به دلالان باعث شده است این بازار در خطر بیفتد. در این راستا، ۵ آبان به عنوان روز ملی زعفران در تقویم کشور ثبت شده است.

زعفران ایرانی در کنار دیگر محصولات با ارزش چون خاویار، پسته و فرش، در جهان شهرت دارد و نیازمند توجه بیشتری برای حفظ جایگاه خود در بازار جهانی است. با افزایش آگاهی و تلاش‌های مستمر، می‌توان به حفظ و ارتقای این گنجینه گرانبها امیدوار بود.

علی حسینی‌گازار، عضو هیات رئیسه شورای ملی زعفران درباره وضعیت زعفران در بازار جهانی توضیحاتی ارائه داد. به گفته وی، ایران به عنوان تولیدکننده اصلی زعفران در جهان، حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد از نیاز جهانی این محصول را تأمین می‌کند. این سهم قابل توجه نشان‌دهنده کیفیت بی‌نظیر زعفران ایرانی و تلاش‌های زعفران‌کاران در کشور است.

* تاریخچه تولید زعفران

حسینی‌گازار خاطرنشان کرد حدود 4 دهه پیش، اسپانیا به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در دنیا شناخته می‌شد و ایران در مقام دوم قرار داشت. هند و یونان نیز به ترتیب در جایگاه‌های سوم و چهارم بودند اما با گذشت زمان و به دلیل کیفیت بالای زعفران ایران و قیمت‌های رقابتی، موفق شد بازار جهانی را به تسخیر خود درآورد. اکنون اسپانیا دوباره تلاش می‌کند تا سهم بیشتری از بازار به دست آورد.

* چالش‌های تولید و صادرات زعفران

در سال‌های اخیر، ایران تلاش کرده است با قیمت تمام‌شده پایین، مانع ورود رقبای جدید به بازار جهانی شود. به رغم این تلاش‌ها، افزایش قیمت جهانی زعفران و رشد رقبای جدید، مانند اسپانیا و کشورهای دیگر نظیر ترکیه، ازبکستان، بلغارستان، و تاجیکستان، تهدیدی برای سهم بازار ایران محسوب می‌شود.

حسینی‌گازار تأکید کرد: برای حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی زعفران، باید دغدغه‌های کشاورزان برطرف شود و صنایع تبدیلی توسعه یابد. از جمله چالش‌هایی که کشاورزان و صادرکنندگان با آن روبه‌رو هستند، مشکلات ناشی از تحریم‌ها، چالش‌های نقل و انتقال پول و تفاوت قیمت ارز نیمایی و آزاد است. این موانع بویژه بر بازار محصولات کشاورزی، از جمله زعفران، تأثیر منفی می‌گذارد.

یکی از مشکلات اساسی صادرکنندگان کشاورزی، پرداخت یارانه به واردکنندگان است. صادرکنندگان باید ارز مورد نیاز خود را از بازار آزاد تأمین کنند، در حالی که ارز حاصل از صادرات را با نرخ دولتی به واردکنندگان ارائه دهند. این وضعیت نه‌تنها به نفع صادرکنندگان نیست بلکه موجب کاهش انگیزه آنها برای صادرات می‌شود.

* نیاز به برنامه‌ریزی برای آینده

حسینی‌گازار در ادامه به موضوع تحریم‌ها اشاره کرد و گفت: این تحریم‌ها و عدم حضور ایران در بازارهای جهانی باعث شده است سایر کشورها به کشت زعفران رو آورند. وی تأکید کرد: ایران باید از 3 دهه پیش نسبت به خروج از خام‌فروشی برنامه‌ریزی می‌کرد و در زمینه راه‌اندازی صنایع تبدیلی و تکمیلی سرمایه‌گذاری می‌کرد.

با توجه به چالش‌های موجود و نیاز به تقویت زیرساخت‌های تولید و صادرات، ایران باید استراتژی‌های مؤثری را برای حفظ و افزایش سهم خود در بازار زعفران جهانی تدوین کند. تنها با سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی و ارتقای کیفیت محصولات، می‌توان به بقای این گنجینه ملی و افزایش سهم بازار جهانی امید داشت.

* چالش‌های زعفران‌کاری در ایران

یکی از موانع اصلی در بخش کشاورزی ایران، کوچک بودن زمین‌ها و فعالیت خرده‌مالکانی است که در مقیاس‌های کوچک مشغول کار هستند. به طور خاص، ۷۵ درصد زعفران‌کاران ایرانی به عنوان خرده‌مالک شناخته می‌شوند و زمین‌های زیر یک هکتار دارند. این وضعیت باعث می‌شود استفاده از تکنولوژی و مکانیزاسیون در فرآیند تولید زعفران توجیه اقتصادی نداشته باشد.

در سال‌های اخیر، هزینه‌های کارگری در بخش زعفران به طور قابل توجهی افزایش یافته است. به عنوان مثال، دستمزد کارگرانی که وظیفه جداسازی گل از کلاله را دارند، از روزانه ۲۰۰ هزار تومان در سال گذشته به ۸۰۰ هزار تومان در سال جاری رسیده است. این افزایش هزینه‌ها فشار مضاعفی بر زعفران‌کاران وارد می‌کند و به کاهش سودآوری آنها منجر می‌شود. کارشناسان کشاورزی بر این باورند که دولت باید اقدام به راه‌اندازی «ایستگاه خدمات مکانیزه» کند. این ایستگاه‌ها می‌توانند به کاهش هزینه‌های تولید تا حداقل ۳۰ درصد کمک کنند و در نتیجه، سهم ایران در بازار جهانی زعفران را از تهدیدات کشورهای رقیب مصون نگه دارند.

* گسترش کشت زعفران در استان‌های مختلف

در حال حاضر، تقریباً ۲۷ استان ایران در کشت زعفران فعالیت دارند. استان‌هایی که کشت در فضای باز ندارند، به فکر کشت این محصول در گلخانه‌ها هستند. این تغییر رویکرد به کشت گلخانه‌ای می‌تواند رقابت بین استان‌ها را افزایش دهد و به بهبود کیفیت و کمیت تولید زعفران کمک کند.

تغییرات اقلیمی و روش‌های کشت سنتی نیز از دیگر عوامل مؤثر در کاهش حجم برداشت زعفران در ایران هستند. در سال‌های گذشته، میانگین برداشت زعفران از هر هکتار بین ۸ تا ۱۰ کیلوگرم بود اما سال گذشته این رقم به حدود 2.5 کیلوگرم کاهش یافته است. برای کشاورزان پیشرو، برداشت می‌تواند بین ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم باشد اما این میزان به طور کلی به‌شدت تحت تأثیر شرایط موجود قرار دارد.

* خلأ آموزش و ضرورت بهبود روش‌های کشت

یکی از دلایل اصلی مشکلات موجود در کشت زعفران، خلأ آموزش و پشتیبانی از سوی وزارت جهاد کشاورزی است. به عنوان مثال، یک کشاورز ممکن است برای 1.5 هکتار زمین آب داشته باشد اما در 3.5 هکتار کشت کند. این عدم تطابق در کشت منجر به برداشت پایین‌تری می‌شود. اگر کشت به صورت اصولی و با کاهش سطح زیر کشت انجام می‌شد، به راحتی می‌توانستیم به هدف برداشت ۱۰ کیلوگرم از هر هکتار دست یابیم.

در نهایت، برای بهبود وضعیت زعفران‌کاری در ایران، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و ایجاد زیرساخت‌های لازم داریم. افزایش آموزش، توسعه فناوری‌های مکانیزه و توجه به تغییرات اقلیمی از جمله اقدامات ضروری برای افزایش بهره‌وری و حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی زعفران است. با اتخاذ این رویکردها، می‌توان به آینده‌ای روشن‌تر برای زعفران‌کاران ایرانی امیدوار بود.

حسین زینلی، مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی، با اعلام اختصاص ۱۲۷ هزار هکتار از اراضی کشور به کشت زعفران در سال جاری، پیش‌بینی کرده است تولید این محصول به حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ تن خواهد رسید. این آمار نشان‌دهنده توجه ویژه به کشت زعفران و اهمیت آن در اقتصاد ایران است.

* توزیع جغرافیایی کشت زعفران

زینلی خاطرنشان کرد که ۲۳ استان کشور در کشت زعفران مشارکت دارند اما بیش از ۹۳ درصد از تولید این محصول در خراسان بزرگ، به‌ویژه در استان خراسان رضوی انجام می‌شود. این استان به عنوان قطب اصلی تولید زعفران در ایران شناخته می‌شود و بیش از ۷۰ درصد کل زعفران کشور در این منطقه تولید می‌شود.

با توجه به اقدامات انجام شده در سال‌های اخیر و انتقال دانش به مزارع، متوسط عملکرد زعفران از ۳.۵ کیلوگرم در هر هکتار به ۹ کیلوگرم افزایش یافته است. این پیشرفت نشان‌دهنده تأثیر مثبت آموزش و به‌کارگیری روش‌های علمی در کشت زعفران است.

زینلی همچنین به طراحی و راه‌اندازی مزارع آرمانی زعفران اشاره کرد که با همکاری بخش تحقیقات و ترویج وزارت جهاد کشاورزی ایجاد شده‌اند. در این مزارع، تمام اصول علمی رعایت می‌شود و نیاز کودی مزارع به‌طور کامل تأمین می‌شود.

* نوآوری‌های تحقیقاتی در کشت زعفران

از دیگر دستاوردهای مهم در این حوزه، طراحی و ساخت دستگاه کلاله جداکن زعفران است. این دستگاه قابلیت جداسازی ۵۰ کیلوگرم گل را در هر ساعت دارد و به این ترتیب نه‌تنها سرعت کار را افزایش می‌دهد، بلکه به کاهش هزینه‌های تولید نیز کمک می‌کند.

زینلی پیش‌بینی می‌کند اگر به طور متوسط سالانه ۱۰ دستگاه کلاله جداکن به مزارع زعفران وارد شود، در مدت حدود ۱۰ سال آینده می‌توان به مکانیزه شدن این فرآیند دست یافت. در حال حاضر یک دستگاه کلاله جداکن توسط بخش تحقیقات و با همکاری بخش خصوصی ساخته شده و به آزمایش در مزرعه پرداخته است.

به گفته سرپرست سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، عرضه زعفران در بورس کالا با قیمت پایه ۹۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برای هر کیلوگرم در حال انجام است. این قیمت، نمایانگر ارزش بالای این محصول پردرآمد در بازار است.

* قیمت جهانی زعفران

نرخ جهانی زعفران بسته به نوع آن، چه خام و چه فرآوری شده، کیلویی۱۱۰۰ تا ۶۰۰۰ دلار متغیر است. به عنوان نمونه، قیمت زعفران ارگانیک معمولا ۵۰ تا ۷۰ درصد بیشتر از زعفران معمولی است. این اختلاف قیمت نشان‌دهنده اهمیت و تقاضای بالای زعفران باکیفیت است.

متاسفانه بخش عمده‌ای از صادرات زعفران ایران به ‌صورت فله‌ای انجام می‌شود. اگر بازار جهانی زعفران ایران با مدیریت مناسب و برنامه‌ریزی دقیق هدایت می‌شد، سهم این محصول در تجارت خارجی می‌توانست به عنوان یک محرک اقتصادی عمل کند. به‌طور کلی، ایران با سهم ۸۵ تا ۹۰ درصدی در تولید زعفران جهانی، پتانسیل بالایی برای رشد اقتصادی دارد.

در حال حاضر کمبود نیروی کار به یکی از چالش‌های اساسی در بخش‌های مختلف تولید، از جمله کشاورزی و صنعت تبدیل شده است. این مساله از نیمه دوم دهه ۹۰ آغاز شده و تولیدکنندگان بر این باورند که افزایش دستمزد کارگران یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت محصولات است. آنها معتقدند نیاز به نیروی کار باید از طریق جذب مهاجران قانونی و رسمی تأمین شود.

با وجود آمار بالای بیکاری در کشور، دستمزدهای پایین موجب شده است بسیاری از افراد به دنبال شغل در بخش خدمات و حرفه‌های جدیدی مانند تاکسی‌های آنلاین و پیک‌ها بروند. رئیس انجمن صنایع کنسرو نیز در این زمینه اظهار کرده که چرا نباید از کارگران مهاجر برای رونق صنعت غذا استفاده کنیم. به عنوان مثال، کارگران مهاجر در سال‌های اخیر به رشد اقتصادی کشورهایی چون آلمان و کانادا کمک کرده‌اند و ایران نیز می‌تواند از این فرصت بهره‌برداری کند.

به اعتقاد وی، در برنامه هفتم پیشرفت رشد ۸ درصدی اقتصادی پیش‌بینی شده اما منابع انسانی یکی از بزرگ‌ترین موانع این رشد است.

* قاچاق و چالش‌های صادرات

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در زمینه محصولات کشاورزی، به‌ویژه زعفران، مساله قاچاق است. قاچاق زعفران و دام به معضلی جدی برای کشور تبدیل شده که در این زمینه اقدامات موثری باید انجام شود.

در نیمه اول سال جاری، صادرات زعفران به ۵۷ هزار و ۱۰۱ کیلوگرم (معادل 57.1 تن) به ارزش ۴۹ میلیون و ۴۶۵ هزار و ۹۶۰ دلار رسید. این آمار نسبت به مدت مشابه سال گذشته به لحاظ وزن 41.5 درصد و به لحاظ ارزش 52.2 درصد کاهش یافته است.

نکته قابل توجه این است که حدود ۴۵ درصد صادرات در قالب بسته‌بندی‌های بین یک تا ۳۰ گرم انجام شده و حدود ۵۵ درصد دیگر در بسته‌بندی‌های بالای ۳۰ گرم و به ‌صورت فله‌ای صادر شده است.

مدیرکل سابق دفتر مطالعه، پایش و توسعه بازار سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در این باره گفت استان‌های اصلی تولید زعفران به دلیل همجواری با افغانستان، به راحتی تحت تأثیر قاچاق قرار می‌گیرند و این موضوع به‌ویژه به دلیل ارتباطات قومی و فامیلی میان شهروندان ایرانی و افغان تسهیل می‌شود.

علاوه بر این، مساله رفع تعهد ارزی و عدم تمایل به بازگشت ارز نیز نقش مهمی در کشاندن فعالان این حوزه به سمت صادرات غیررسمی ایفا می‌کند.

با توجه به چالش‌های موجود در زمینه نیروی کار و قاچاق زعفران، ضروری است وزارت جهاد کشاورزی و دیگر نهادهای مرتبط برنامه‌هایی برای بهبود شرایط کار و مدیریت صادرات تدوین کنند. استفاده از نیروی کار مهاجر به‌طور قانونی و افزایش آموزش و ارتقای کیفیت محصولات می‌تواند به بهبود وضعیت زعفران ایران و تقویت جایگاه این محصول در بازار جهانی کمک کند.

* چالش‌های صادرات زعفران ایرانی

همجواری افغانستان با هند به عنوان یکی از بازارهای اصلی زعفران، تأثیر قابل توجهی بر صادرات این محصول از ایران دارد. هند، با مصرف سالانه ۵۰ تا ۶۰ تن زعفران، به دلیل همکاری‌های گمرکی با افغانستان، به مقصدی جذاب برای زعفران ایرانی تبدیل شده است. تعرفه گمرکی صادرات زعفران از افغانستان به هند صفر است، در حالی که این تعرفه برای تجار ایرانی به ۳۸ درصد می‌رسد.

ایران توانسته است تعرفه ۳۸ درصدی صادرات محصولات خود به چین را به حدود ۱۷ درصد کاهش دهد که این اقدام می‌تواند به بهبود وضعیت صادرات کمک کند اما درباره صادرات به هند، باید با مسؤولان این کشور رایزنی‌هایی انجام شود تا از تجارت غیررسمی زعفران جلوگیری شود و سهم ایران در بازار هند حفظ شود.

* مقاصد صادرات زعفران ایرانی

بر اساس آمار گمرک، زعفران ایرانی در ۶ ماه نخست سال به ۵۰ کشور مختلف صادر شده است. نخستین مقصد صادراتی، امارات با صادرات ۱۵ هزار و ۶۱۰ کیلوگرم، معادل تقریبا ۲۸ درصد از کل صادرات است.

دومین مقصد، اسپانیا است که متاسفانه زعفران ایرانی را به نام خود ثبت کرده و در این دوره، ۱۱ هزار و ۵۶ کیلوگرم زعفران به این کشور صادر شده که ۷ هزار و ۶۶۵ کیلوگرم آن به شکل فله‌ای بوده است.

چین سومین مقصد صادرات زعفران ایرانی با ۱۰ هزار و ۴۷۳ کیلوگرم است که از این میزان، ۸ هزار و ۱۴ کیلوگرم به ‌صورت فله‌ای صادر شده است. افغانستان نیز به عنوان چهارمین مقصد، ۶ هزار و ۹۰۸ کیلوگرم زعفران ایرانی را دریافت کرده که ۳ هزار و ۶۴۱ کیلوگرم آن در قالب صادرات فله‌ای بوده است. (این در حالی است که حجم بسیار بیشتری هم در قالب قاچاق از ایران خارج شده و به افغانستان می‌رود و با برند این کشور صادر می‌شود.)

قطر با خرید ۲ هزار و ۲۶۳ کیلوگرم و ایتالیا با ۲ هزار و ۴۶۰ کیلوگرم، به ترتیب پنجمین و ششمین مقاصد صادرات زعفران ایرانی هستند. همچنین کشورهای دیگری نظیر عمان، هند، یونان، و ایتالیا نیز در این زمینه فعال هستند.

* تولید زعفران در افغانستان

وزارت زراعت افغانستان به تازگی اعلام کرده است این کشور در سال گذشته ۲۱ تن زعفران تولید کرده و حجم صادراتش به ۶۷ تن رسیده است. این موضوع نشان‌دهنده تلاش این کشور برای افزایش سهم خود از بازار جهانی زعفران است.

به نظر می‌رسد گسترش کشت زعفران در کشورهای همسایه و روند خام‌فروشی و صادرات فله‌ای زعفران ایرانی می‌تواند ایران را در بازارهای بین‌المللی به حاشیه براند. کشورهایی مانند ایتالیا، که اگر کشت زعفران در کشورشان توجیه اقتصادی نداشته باشد، به کشت فراسرزمینی در کشورهایی مانند ازبکستان روی می‌آورند، می‌توانند به تهدیدی برای موقعیت ایران در بازار جهانی تبدیل شوند.

* بزرگ‌ترین واردکنندگان زعفران

زعفران یکی از محصولات ارزشمند و بومی ایران است که به دلیل کیفیت بالا و خواص منحصربه‌فردش در بازار جهانی مورد توجه قرار گرفته است. بزرگ‌ترین واردکنندگان زعفران ایرانی شامل کشورهای امارات، اسپانیا، چین، هند، افغانستان و هستند. امارات عربی متحده به عنوان یکی از بزرگ‌ترین خریداران زعفران ایرانی شناخته می‌شود. این کشور نه‌تنها زعفران را برای مصرف داخلی خریداری می‌کند، بلکه بخش عمده‌ای از این محصول را مجددا با بسته‌بندی‌های خاص خود به سایر بازارهای جهانی صادر می‌کند. چین نیز با مصرف سالانه حدود ۱۵۰ تن زعفران، یکی از بازارهای مهم برای این محصول است. هند با مصرف سالانه ۵۰ تن، به عنوان یکی دیگر از خریداران عمده زعفران ایرانی شناخته می‌شود. این تقاضای بالا در حالی است که در ایران، به دلیل کاهش قدرت خرید مردم، مصرف زعفران به شکل قابل توجهی کاهش یافته است.

افغانستان نیز به عنوان یکی از واردکنندگان زعفران ایرانی مطرح است، هرچند صادرات رسمی به این کشور آمار کمی را به خود اختصاص داده است. اسپانیا به‌رغم اینکه خود یکی از تولیدکنندگان زعفران است، به عنوان یکی دیگر از خریداران بزرگ این محصول ایرانی شناخته می‌شود. با این حال، بخش عمده‌ای از زعفرانی که به اسپانیا صادر می‌شود، ممکن است پس از بسته‌بندی دوباره به بازارهای جهانی ارسال شود.

* مهم‌ترین تهدیدهای بازار زعفران ایران چیست؟

متاسفانه با وجود تقاضای بالا برای زعفران ایرانی در بازارهای جهانی، برخی مشکلات موجود می‌تواند به حاشیه راندن نام ایران از این محصول منجر شود. به عنوان مثال، در سال‌های اخیر با افزایش فعالیت کشورهای دیگر در تولید و صادرات زعفران، نام ایران به تدریج از بازار خارج می‌شود. دولت و نمایندگان مجلس باید به موضوع کالاهایی که به نام ایران در جهان مشهور هستند، توجه ویژه‌ای داشته باشند. این کالاها شامل خاویار، فرش، پسته و زعفران هستند و باید از برند ایرانی در بازارهای جهانی حمایت شود. با اتخاذ استراتژی‌های مناسب و ایجاد شرایط مطلوب برای تولیدکنندگان، می‌توان از حذف نام ایران از این محصولات ارزشمند جلوگیری و سهم بازار داخلی و جهانی را حفظ کرد.

******