میثم مهرپور: با روی کار آمدن دولت چهاردهم و جلوس عبدالناصر همتی بر صندلی وزارت اقتصاد به عنوان مسؤول سیاستهای مالی کشور، نرخ ارز در سامانه نیما و بازار آزاد رو به افزایش گذاشته است. این در حالی است که اسفندماه 1401 نرخ ارز در بازار آزاد در روزهایی حتی به عدد 60 هزار تومان نیز نزدیک شده بود؛ عددی که البته از همان زمان و با اعمال سیاستهای اقتصادی دولت سیزدهم مدیریت شد و تا همین چند ماه پیش نتوانسته بود از مرز 60 هزار تومان عبور کند؛ موضوعی که منجر به ناامیدی سفتهبازان از بازار ارز و ایجاد ثبات و اطمینان برای فعالان اقتصادی شد. حالا با نظرات و مواضع وزیر اقتصاد درباره لزوم افزایش نرخ ارز نیمایی، هم نرخ دلار نیمایی و هم به تبع آن نرخ دلار در بازار آزاد طغیان کرده است. اگر چه خود همتی میگوید نگاه و سیاستهای او به بازار نیمایی ارتباطی با نرخ ارز در بازار آزاد ندارد و افزایش نرخ بازار آزاد ناشی از انتظارات تورمی است اما این پرسش وجود دارد: چرا با روی کار آمدن وی نرخ دلار دچار چنین وضعیتی شد و مواضع و نگاه او به ارز چقدر در این ناآرامی سهیم است؟
با بررسی دقیق ماجرا متوجه میشویم همتی علاقه زیادی به آزادی نرخ ارز دارد. سکاندار ساختمان میرداماد در سالهای 97 تا 1400، که رکورددار رشد نرخ ارز و تورم در اقتصاد ایران بهشمار میرود، حالا این بار با صدارت در ساختمان باب همایون ایدههای جدیدتری برای اقتصاد ایران دارد؛ ایدههایی که اگر توسط دولت و رئیسجمهور مهار نشود، بدون شک منجر به یک شوک تورمی در اقتصاد ایران خواهد شد.
* نگاه همتی دلار را ناآرام کرده یا انتظارات تورمی؟
اگر چه وزیر اقتصاد افزایش نرخ ارز در بازار آزاد را بیارتباط با افزایش دستوری نرخ نیما میداند و از تکنرخی کردن ارز سخن میگوید اما ۲ ابهام و سوال اساسی در این زمینه وجود دارد که امید است جناب وزیر، قبل از تکرار خاطرات دردناک سالهای 97 تا 1400 و سقوط شدید ارزش پول ملی در آن سالها، به این سوالات پاسخ دهد.
1- آیا افزایش تعمدی نرخ ارز نیمایی با دستور مستقیم وزیر محترم تاثیری بر معیشت و افزایش قیمت کالاهای اساسی نخواهد داشت؟ اگر استدلال یا هدف وی از این کار کاهش رانت و فاصله قیمتی بین دلار بازار آزاد با ارز نیمایی است، چرا در روزهای گذشته همزمان با افزایش نرخ ارز در سامانه نیما، قیمت آن در بازار آزاد نیز روندی صعودی به خود گرفته است؟ وزیر اقتصاد درباره اختلاف قیمت ارز نیمایی و آزاد معتقد است «فاصله قیمت ارز نیمایی و آزاد باید به حداقل برسد؛ در حدی که توجیه داشته باشد. الان این اختلاف توجیه ندارد و بسیار زیاد است». این در حالی است که در هفتههای گذشته شاهد بودیم هر قدر نرخ ارز نیمایی رشد کرد، متناسب با آن قیمت دلار در بازار آزاد نیز افزایش یافته است، یعنی هدف اصلی وزیر اقتصاد از گران کردن ارز نیمایی - کاهش اختلاف قیمت ارز در نیما و بازار آزاد - با شکست مواجه شده و افزایش نرخ نیمایی هیچ شکافی را پوشش یا هیچ فاصلهای را کم نکرده است، بلکه صرفا باعث شده بدترین عملکرد اقتصادی در 100 روز اول دولت در حوزه افزایش قیمتها و تورم به نام دولت چهاردهم ثبت شود.
2- وزیر اقتصاد در حالی صعود نرخ ارز در بازار آزاد را ناشی از انتظارات تورمی و بیارتباط با رشد نرخ ارز نیمایی میداند که احتمالا منظور وی از انتظارت تورمی مسائل و تنشهای موجود در منطقه است، در حالی که در زمان دولت سیزدهم مسائلی حتی شدیدتر از این نیز رخ داد اما نرخ دلار افزایش نداشت و بخوبی مدیریت شد. از حمله رژیم صهیونیستی به کنسولگری ایران در سوریه تا پاسخ ایران که منجر به «وعده صادق ۱» شد، از درگیری نظامی و مستقیم ایران و پاکستان و مهمتر از همه، شهادت رئیسجمهور و اداره کشور بدون رئیسجمهور به مدت 2 ماه از جمله اتفاقاتی بود که نتوانست منجر به افزایش نرخ دلار در بازار آزاد شود. طبیعتا اثرات منفی شهادت آیتالله رئیسی از هر اتفاق دیگری ولو در محور مقاومت میتوانست تبعات بیشتری برای اقتصاد ایران داشته باشد، لذا ماجرای افزایش نرخ ارز در هفتههای اخیر و رکوردشکنی نرخ آن چه در بازار نیما و چه بازار آزاد نمیتواند ناشی از مسائل منطقهای و انتظارات تورمی باشد، چرا که اتفاقاتی به مراتب بزرگتر در ۶ ماه گذشته رخ داده، بلکه تنها و مهمترین دلیل آن بازگشت تفکر همتی به اقتصاد ایران مبنی بر گرانسازی و اداره کشور از این طریق است.