گروه فرهنگ و هنر: مستند «می مات» به کارگردانی محمدعلی رخشانی ساعت 17:30 امروز پنجشنبه ۲۴ آبان از شبکه ۲ پخش می‌شود. این مستند محصول سازمان هنری-  رسانه‌ای اوج است که نخستین بار سال گذشته در جشنواره سینما حقیقت به نمایش درآمد و مورد تحسین قرار گرفت. به بهانه پخش تلویزیونی «می مات» نگاهی داریم به این مستند.

ما از سیستان‌وبلوچستان چه می‌دانیم؟ سرزمینی پهناور در جنوب شرق ایران که هنوز هم بعد از سال‌ها حتی در عصر رسانه‌های دیجیتال و هوش مصنوعی هم بکر و ناشناخته است. از تاریخ و جغرافیا تا آداب و آیین‌های سنتی و مردمانش، هرکدام قصه و داستانی دارند که می‌تواند سوژه و موضوعی شنیدنی و دیدنی باشد و در قاب تصویر رخ‌نمایی کند. سینمای مستند یکی از دریچه‌هایی است که مخاطب را به قلب این سرزمین دوست‌داشتنی می‌برد و مستند «می مات» یکی از همین مستندهایی است که درباره این دیار ساخته شده.

«می مات» داستان مبارزه و ایستادگی گروهی از مردمان بلوچ با محوریت شخصیت زنی به نام گل بی‌بی در برابر استعمارگران انگلیسی در خلال جنگ اول جهانی است. این مستند 50 دقیقه‌ای را محمدعلی رخشانی که خود اهل سیستان‌وبلوچستان است نویسندگی و کارگردانی کرده است.

رخشانی در این مستند سراغ روایت قصه گل بی‌بی که از زنان نامدار اما کمتر شناخته شده بلوچستان برای ایرانیان است، می‌رود؛ زنی که سال 1269 در سرحد بلوچستان به دنیا آمد و علاوه بر خوشنامی در منطقه، در طبابت و سوارکاری و تیراندازی مهارت داشته است. اما اصل قصه گل بی‌بی در سال 1916 میلادی و در بحبوحه جنگ اول جهانی اتفاق می‌افتد، جایی که همراه با تعدادی از غیورمردان منطقه در مقابل تجاوزگری انگلیسی‌ها و دست درازی‌شان به سرزمین بلوچستان می‌ایستند و آنها را ناچار به عقب‌نشینی می‌کنند. رخشانی در «می مات» این قصه را در روایتی چندگانه یعنی با صدای زنی بلوچ به جای گل بی‌بی، نریشن اول شخص و از زبان مصاحبه‌شوندگان به تصویر کشیده است.

یکی از نقاط قوت و مثبت این مستند، تصویربرداری آن است، بویژه تصویربرداری هوایی و استفاده از قاب‌هایی طبیعی و بکر از سرزمین و سبک زندگی مردم بلوچ که اجرای آن را بازیگر نقش گل بی‌بی برعهده دارد. استفاده از انیمت در قسمت‌هایی از مستند، فضایی فانتزی به آن داده است که علاوه بر جذاببت تصویری باعث می‌شود بیننده از دیدن تصاویر یکنواخت خسته نشود. علاوه بر اینکه استفاده از هوش مصنوعی و تصویر‌سازی ژنرال انگلیسی با استفاده از جلوه‌های تصویری هم از نکات جالب توجه این مستند محسوب می‌شود؛ جایی که تصویر ژنرال انگلیسی «رجینالد دایر» سخن می‌گوید و بخشی از قصه، بویژه رویارویی نظامی‌اش با گل بی‌بی را روایت می‌کند.

استفاده از موسیقی بلوچ در زمینه تصاویر و نریشن‌ها هم به تاثیرگذاری بیشتر روایت‌ها کمک کرده است. علاوه بر این، راویان بلوچ حال و هوایی جذاب برای بیننده تداعی می‌کنند و کنجکاوی بیننده را برای دنبال کردن قصه گل بی‌بی در گذر تاریخ برمی‌انگیزند.

مستند «می مات» کارکردی دووجهی هم دارد. یعنی علاوه بر اینکه گل بی‌بی را از گمنامی نجات می‌دهد، مخاطب را با تاریخ و جغرافیای بخشی از سرزمین پهناور ایران‌زمین یعنی بلوچستان آشنا می‌کند و تاریخ استعمارگری انگلیس در سرزمین‌های همسایه و ایران را به کمک تصاویر و فیلم‌های آرشیوی بازگو می‌کند. مستند «می ‌مات» در جشنواره بین‌المللی کوثر جایزه بهترین تحقیق و پژوهش را از آن خود کرده است و همین پشتوانه خوبی است تا بتوان به اطلاعات فیلم اعتماد مضاعف کرد.