گروه فرهنگ و هنر: ابوالفضل جلیلی را باید یکی از شناخته‌شده‌ترین فیلمسازان سینمای ایران در حوزه بین‌الملل دانست، فیلمساز 67 ساله‌ای که سال 62 با فیلم سینمایی «میلاد» وارد عرصه حرفه‌ای شد و امروز تقریبا با 5 دهه فعالیت مستمر و ساخت 16 فیلم سینمایی، کلکسیونی از جوایزه و افتخارات مختلف و گوناگون را از مهم‌ترین فستیوال‌های جهانی کسب کرده است. از کن و ونیز گرفته تا لوکارنو و سن‌سباستین، از او به عنوان یکی از مهم‌ترین فیلمسازان سینمای ایران یاد می‌کنند؛ فیلمسازی که به‌رغم کسب انبوهی از افتخارات جهانی اما همواره عشق و علاقه‌اش به این سرزمین او را در جغرافیای ایران‌زمین نگه داشته و با توجه به سیر و مسیر سینمایی‌اش همچنان عاشقانه در سرزمین مادری‌اش فعالیت می‌کند. آخرین فعالیت این هنرمند، برگزاری کارگاه انتقال تجربه در موزه سینما بود که میان جوانان و علاقه‌مندان به هنر هفتم از تجربیاتش پیرامون 5 دهه فعالیت در سینما گفت.

جلیلی در این کارگاه با اشاره به علاقه‌اش برای حضور در چنین جمع‌ها و گعده‌هایی گفت: همیشه آرزو داشتم تا جایی که امکان دارد با جوانان علاقه‌مند به بازیگری و کارگردانی صحبت کنم، زیرا راه‌های زیادی را طی کردم و نمی‌خواهم جوانان علاقه‌مند گرفتار آزمون و خطا شوند؛ افرادی که به بازیگری علاقه دارند باید بدانند این حرفه دارای چند فرمول است.

وی ادامه داد: برخی گمان می‌کنند حتما باید در کلاس‌های بازیگری مختلف شرکت کنند تا به موفقیت دست یابند، در صورتی که اینگونه نیست. بازیگر ابتدا و پیش از هر چیز باید یک موقعیت را باور کند و این یکی از راه‌های رسیدن به موفقیت در بازیگری است.

کارگردان فیلم «گال» بیان کرد: دوربین سینمایی در حکم آدم نامحرم است که وارد حریم شما می‌شود و قدرت بازیگر در حذف دوربین و سایر عوامل تولید یک اثر است، چرا که این موارد مانع بازی صحیح او می‌شوند. بهترین بازیگران برای من در طول دوران فیلمسازی، افرادی بودند که علاقه و اشتیاقی به دوربین و بازیگری نداشتند. همواره با خود فکر کرده‌ام چرا چنین افرادی بهتر از علاقه‌مندان به بازیگری عمل می‌کنند. به نظر من این موضوع به این دلیل است که آنها تنها به دنبال انجام وظیفه خود هستند و صحنه را باور می‌کنند اما بازیگران حرفه‌ای گاهی به دنبال مسائل دیگر نظیر چگونگی آراستگی ظاهر خود مقابل دوربین هستند.

وی با بیان اینکه خالص‌ترین هنر از نظر او، «آواز» است، به دلیل اینکه آواز از درون یک فرد سرچشمه می‌گیرد، افزود: متاسفانه هدف برخی افراد از ورود به عالم هنر تنها حضور در جشنواره‌های خارج از کشور یا مسائلی همچون دیده شدن است، در صورتی که فعالیت در فضای مجازی راه ساده‌تری برای کسب شهرت به شمار می‌رود. افرادی که قصد دارند بازیگر شوند، بیش از هر کسی می‌دانند آیا توانایی این کار را دارند یا خیر. نکته مهم این است که کلاس‌های بازیگری قرار نیست از شما بازیگر بسازد.

این فیلمساز تصریح کرد: من همواره زمانی که متنی را می‌نویسم، به دلیل کار با بازیگر غیرحرفه‌ای، خود پیش از او آن نقش را بازی می‌کنم و در صحنه همواره از بازیگران می‌خواهم مقابل دوربین راحت رفتار کنند. برای رسیدن به موفقیت در بازیگری باید به خود رجوع کنید تا متوجه شوید به لحاظ درونی دارای چه جذابیت‌هایی هستید.

جلیلی با بیان اینکه دکوپاژ فرآیندی ساده است و باید دقیقا همان‌طور که هر چیز را می‌بینیم آن را به انجام برسانیم، افزود: در اقصی نقاط دنیا من را پیرو هرمان هسه می‌دانند.

وی یادآور شد: من فیلمی به نام «یک داستان واقعی» را کارگردانی کرده‌ام. پس از آن قرار بود فیلمی با نام «پسر ساعت» را کارگردانی کنم که فیلمنامه بسیار خوبی داشت. از من خواسته شد آن را با بازیگران حرفه‌ای بسازم اما بازیگر اصلی من نوجوانی بیمار بود که تصمیم گرفتم با پول ساخت فیلم او را مداوا کنم و همین موضوع را دستمایه ساخت فیلمی تازه قرار دادم.

کارگردان فیلم «حافظ» ادامه داد: زمانی که به یک لوکیشن می‌روم و به دنبال پلان معرفی هستم، به این نکته فکر می‌کنم که نخستین‌بار چه چیزی در آنجا مرا به خود جذب کرده بود. البته برای معرفی یک مکان رویکردهای متفاوتی وجود دارد که بنا به قصه‌ای که در اختیار داریم باید از آنها بهره بگیریم. از سوی دیگر تکنیک و محتوا وابسته به یکدیگر هستند و نمی‌توان یکی را بر دیگری برتری داد. ریتم نیز وضعیتی اینچنینی دارد و هر تکنیک و محتوایی دارای ریتم خاص خود است. هر اتفاقی باید دارای ریتم باشد و نمی‌توان آن را بسادگی تغییر داد و این مقوله در موسیقی، سینما و هر موضوع دیگری به چشم می‌خورد و باید آن را رعایت کرد.

برگزیده جشنواره فیلم ونیز در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: ریتم بعضی افراد به صورت درونی کند است و نمی‌توان از هر بازیگری درخواست کرد ریتم خود را سریع‌تر کند. برای مثال عزت‌الله انتظامی از جمله بازیگرانی بود که در ادای کلمات دارای ریتمی کند بود. ضرباهنگ باید از ابتدا تا انتها در یک فیلم سینمایی بدرستی رعایت شود و نمی‌توان آن را به یکباره تغییر داد.

جلیلی درباره چگونگی کار با بازیگران نیز گفت: در کار با بازیگر باید او را کاملا شناخت و حد و حدود را رعایت کرد. همچنین باید موقعیتی قابل باور برای یک بازیگر در نظر گرفت تا او بتواند ارتباط لازم را با آن وضعیت برقرار کند. بازیگر باید دارای یک ویژگی بویژه باشد که از آن به عنوان «آن» تعبیر می‌شود. این مشخصه از همان بدو تولد در فرد وجود دارد و بخشی نیز طی فرآیند تزکیه حاصل می‌شود.

وی یادآور شد: یک کارگردان باید نسبت به داستانی که می‌خواهد آن را به تصویر بکشد، آگاهی کامل داشته و به آن اعتقاد قلبی داشته باشد. به بیان دیگر فیلمساز باید نسبت به یک فیلمنامه اشراف و احاطه کامل به دست بیاورد. گاهی نیز پیش می‌آید که بازیگران به کمک یک فیلمساز می‌آیند و در برخی از فیلم‌ها مشخص است که نتیجه نهایی تا چه حد مدیون توان بازیگران آن است.

جلیلی در ادامه این کارگاه گفت: امثال ناصر تقوایی، سهراب شهید ثالث و امیر نادری کارگردانان بسیار بزرگی هستند. ناصر تقوایی یکی از بهترین فیلمسازان ایرانی است و به عقیده من «ناخدا خورشید» اثری بسیار ویژه است. ناصر تقوایی گفته بود اگر من موفق به ساخت فیلم نشدم، می‌خواهم آن را ابوالفضل جلیلی کارگردانی کند، در صورتی که من اصلا خود را در حد و اندازه او نمی‌دانستم. تقوایی فردی بازیگرساز است و این موضوع با دانش و آگاهی او در ارتباط است. من تنها یک بار با سهراب شهید ثالث ارتباط داشتم و باید بگویم او نیز بسیار انسان بزرگ و شریفی بود.

وی بیان کرد: گاهی پیش آمده درگیر مقوله فرم شده و بعدها در مونتاژ متوجه شدم که چنین پلان‌هایی هیچ حسی را منتقل نمی‌کنند.