در عصری که تغییرات فرهنگی، اجتماعی و تکنولوژیک با شتابی بی‌سابقه جامعه را دگرگون می‌کند، هیئات مذهبی هم باید خود را به‌روز کنند تا همچنان بتوانند تأثیری عمیق بر دل و جان مخاطبان خود بگذارند. این مراکز مذهبی و فرهنگی نه تنها باید پایگاه انتقال آموزه‌های اهل بیت(ع) باشند، بلکه نیاز است به مسائل روز جامعه نیز توجه داشته باشند تا پاسخگوی نیازهای معنوی و اجتماعی نسل‌های جوان باشند. 

در ادامه، بخشی از گفت‌وگوی صمیمانه «وطن امروز» با حاج مرتضی طاهری، مداح اهل‌بیت(ع) را می‌خوانید. او از اهمیت همگام شدن هیئات با جامعه، نیاز به شناخت مسائل روز و وظیفه‌ای که بر دوش ارکان هیات‌ها قرار دارد، می‌گوید.

* لزوم توجه هیئات مذهبی به مسائل روز

مرتضی طاهری در آغاز صحبت‌هایش، بر لزوم شناخت تغییرات پیرامونی و توجه به مسائل روز جامعه توسط هیئات مذهبی تأکید می‌کند. او می‌گوید: «اگر هیات به معنای واقعی خودش باشد و بخواهد در خدمت فرهنگ اهل‌بیت(ع) قرار بگیرد، نمی‌تواند نسبت به شرایط روز بی‌تفاوت باشد. همان‌طور که رهبر انقلاب فرمودند، ما هیات سکولار نداریم؛ هیات باید پویا و بیدار باشد و نسبت به اوضاع پیرامون خود حساسیت نشان دهد».

طاهری معتقد است تمام ارکان هیات، از مدیر گرفته تا مبلغ و مداح، باید از مسائل روز جامعه آگاه باشند و این آگاهی را به مخاطبان خود نیز منتقل کنند. او می‌گوید: «در هیات، نه تنها باید ارزش‌ها و آموزه‌های اهل بیت(ع) به درستی بیان شود، بلکه باید به نیازهای روز مخاطبان توجه شود. شرکت‌کنندگان در این مجالس، از هیات‌ها خط می‌گیرند و بسیاری از آنها به دنبال پاسخ‌هایی برای مسائل روزشان هستند. اینجاست که وظیفه‌ مبلغ، مداح و مدیر هیات سنگین‌تر می‌شود». او همچنین بر نقش هیئات مذهبی در تقویت بصیرت اجتماعی تأکید دارد: «در هیات باید مسائل اجتماعی و فرهنگی که جامعه با آنها درگیر است، به شکلی هوشمندانه مطرح شود. اگر ما این توجه را نداشته باشیم، ارتباط هیات با مخاطبانش کمرنگ می‌شود و آن اثرگذاری مورد انتظار دیگر وجود نخواهد داشت».

طاهری به این نکته اشاره می‌کند که توجه به مسائل روز و همگام شدن با زمانه، به هیچ‌وجه به معنای کنار گذاشتن سنت‌ها و اصالت‌های مذهبی نیست، بلکه به معنای سازگار کردن پیام اهل ‌بیت(ع) با نیازهای روزمره‌ مردم است: «ما می‌توانیم همان پیام و ارزش‌های اصیل را با شیوه‌ای که جوانان امروزی آن را بهتر درک می‌کنند، ارائه دهیم. این تطبیق نه تنها از اثرگذاری هیات‌ها نمی‌کاهد، بلکه آنها را زنده‌تر و به روزتر نگه می‌دارد».

* تنوع در برنامه‌های هیأت، راهی برای جذب همه اقشار

مرتضی طاهری با تأکید بر ضرورت تنوع در برنامه‌های هیئات می‌گوید: «برای اینکه هیات بتواند مخاطبان بیشتری از همه اقشار را جذب کند، باید به سلایق مختلف توجه داشته باشد. این کار، حتی با تنظیمات جزئی در برنامه‌های هیات هم امکان‌پذیر است؛ مثلا یک پیش‌منبری خوب می‌تواند خود به تنهایی عده‌ای از مخاطبان را به هیات جذب کند. وقتی یک پیشکسوت یا سخنران خوش‌ذوق در برنامه شرکت کند، افرادی که ممکن است به سبک و محتوای او علاقه داشته باشند، به هیات می‌آیند و این باعث می‌شود طیف وسیع‌تری از مخاطبان در جلسات حضور پیدا کنند».

او ادامه می‌دهد: «بعد از آن، حضور یک واعظ مناسب و دانا می‌تواند محتوایی باکیفیت و جامع ارائه دهد، می‌تواند به جذب بیشتر کمک کند. اگر این واعظ، مخاطب‌شناس و دارای سلیقه باشد و موضوعات اجتماعی و فرهنگی روز را هم مدنظر قرار دهد، طبیعی است که مخاطبان بیشتری با او ارتباط برقرار و احساس نزدیکی می‌کنند. واعظ باید بتواند دغدغه‌ها و چالش‌های مردم را بشناسد و به آنها بپردازد».

طاهری همچنین به نقش مداحی و تنوع در اجرای مداحان اشاره دارد. او معتقد است مداحی هم می‌تواند به تنوع سلیقه‌ها پاسخ دهد: «یک مداح جوان، بعد از منبر روضه‌خوانی و نوحه‌خوانی می‌کند و شورخوانی هم دارد. این تنوع در سبک مداحی باعث می‌شود هر فردی با بخشی از برنامه ارتباط بگیرد و علاقه‌مند شود. به این ترتیب، می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که همه سلایق به نوعی در برنامه مورد توجه قرار گرفته‌اند».

او اضافه می‌کند: هیئات باید همواره به‌روز باشند و توجه به مسائل و دغدغه‌های روز جامعه را در دستور کار خود قرار دهند. او می‌گوید: «اینکه تنها بر ارزش‌های سنتی تمرکز کنیم و نسبت به موضوعات روز بی‌تفاوت باشیم، باعث می‌شود از نسل جدید فاصله بگیریم. وقتی جوان‌ها به هیات می‌آیند، دوست دارند در کنار مسائل دینی، با موضوعاتی که دغدغه روزمره آنهاست نیز مواجه شوند. این یعنی هیات، باید به جایی تبدیل شود که در آن هم معرفت اهل‌بیت مطرح شود و هم پرسش‌های اجتماعی و فرهنگی افراد پاسخ داده شود».

* اهمیت هنر سخنرانی در انتقال مفاهیم دینی

مرتضی طاهری با اشاره به تجربه خود از هیات‌های انقلابی قبل از انقلاب اسلامی می‌گوید: «بسیاری از هیات‌ها در همان دوران خفقان نیز توانستند با زمانه خود همگام شوند و به دغدغه‌های مردم پاسخ دهند. در آن سال‌ها، محدودیتی برای بیان مطالب مفید در برخی هیات‌ها وجود نداشت؛ یعنی مدیران هیات‌ها فضای بازتری برای مطرح کردن مسائل اجتماعی و دینی روز ایجاد می‌کردند و این عامل مهمی در پویایی و اثرگذاری این جلسات بود». او توضیح می‌دهد اگر مدیران هیات‌ها، به جای محدود کردن سخنرانان، به آنها امکان بیشتری برای بیان مسائل بدهند، هیات تبدیل به بستری زنده و موثر می‌شود. طاهری می‌گوید: «پیش از انقلاب، ما یا برخی دوستان، حتی اگر یک اشاره کوتاه به امام خمینی(ره) می‌کردیم یا درباره مسائل مهم و فسادهای رژیم صحبت می‌کردیم، مدیران هیات به جای ایجاد محدودیت، ما را حمایت می‌کردند. این فضای آزاد باعث می‌شد مردم برای شنیدن حرف‌های مهم و ارزشمند به هیات بیایند و این جلسات پویا بماند». او همچنین به ویژگی مهم دیگری اشاره می‌کند که یک هیات زنده و پویا باید داشته باشد؛ یعنی دعوت از سخنرانان و مداحانی که توانایی انتقال پیام به شکل هنرمندانه و اثرگذار را داشته باشند. او با اشاره به استاد شهید کافی، یکی از چهره‌های برجسته آن زمان می‌گوید: «شهید کافی در سال‌هایی که اوج خفقان بود، با هنرمندی و مهارت خاصی به مسائل اجتماعی و مفاسد رژیم اشاره می‌کرد، به ‌طوری که برای مخاطبان الهام‌بخش و بیدارکننده بود. او بدون اینکه مستقیم وارد چالش شود، پیام خود را به گوش مردم می‌رساند. این همان هنر ارائه است که باید در سخنرانان و مداحان باشد».

طاهری معتقد است هنر در انتقال پیام، به معنای شناخت مخاطب، شرایط اجتماعی و داشتن توانایی برای ارائه مسائل به شکلی است که تاثیرگذاری مثبت داشته باشد. او می‌افزاید: «جهاد تبیین که امروز از آن سخن می‌گوییم، به همین مهارت نیاز دارد. بسیاری از دوستان ما در منبر یا مداحی می‌خواهند این وظیفه خطیر را انجام دهند اما اگر هنر ارائه را نداشته باشند، ممکن است تأثیر معکوسی بر مخاطب بگذارند».

* مهرواره‌ها؛ گامی به سوی نوآوری و ارتقای کیفیت در هیئات مذهبی

در سال‌های اخیر، برنامه‌های فرهنگی جدیدی نظیر مهرواره‌ها و همایش‌های سالانه با هدف حمایت و ارتقای هیئات مذهبی در کشور برگزار می‌شود. این برنامه‌ها نه تنها فرصت شناسایی و تقدیر از هیئات برجسته را فراهم کرده‌اند، بلکه به عنوان راهی برای تشویق و هدایت دیگر هیئات به سمت نوآوری و بهبود محتوای معنوی و فرهنگی شناخته می‌شوند. طاهری با تاکید بر اهمیت تشویق و تقدیر از هیئات برتر بیان می‌کند: «مهرواره‌هایی همچون مهرواره هوای نو نه تنها به عنوان یک مشوق برای نوآوری عمل می‌کنند، بلکه با ارائه الگوهای موفق به دیگران، آنها را به سمت مسیرهای درست هدایت می‌کنند. این نوع برنامه‌ها به هیئات نشان می‌دهد نوآوری و خلاقیت در قالب‌های مذهبی نه تنها ممکن، بلکه ضروری است».

طاهری تاکید می‌کند این تقدیرها، با ایجاد انگیزه در مدیران و فعالان هیئات، موجب رشد و پیشرفت آنها می‌شود. او ادامه می‌دهد: «وقتی یک هیات مورد تقدیر قرار می‌گیرد، این موضوع به اعضای آن هیات اعتماد به نفس می‌دهد و باعث می‌شود تلاش‌های‌شان را جدی‌تر دنبال کنند. این موفقیت‌ها همچنین باعث می‌شود هیئات به این باور برسند که اگر مسیر درست و خلاقانه را انتخاب کنند، می‌توانند به تاثیرگذاری بیشتری در جامعه دست یابند».

طاهری در بخشی دیگر به اهمیت ارائه محتوای مناسب و متنوع اشاره می‌کند و می‌گوید: «این نوع برنامه‌ها به هیئات کمک می‌کنند تا محتوای مذهبی و معنوی خود را از حالت تکراری خارج کرده و با توجه به نیازهای روز جامعه، دست به خلاقیت بزنند. به‌ طور مثال، بسیاری از هیئات که در این مهرواره‌ها شرکت می‌کنند، با ایده‌های جدید و نوآورانه در حوزه‌های فرهنگی و دینی به میدان می‌آیند که نه تنها بر غنای محتوای برنامه‌ها می‌افزاید، بلکه مخاطبان جدیدی را نیز جذب می‌کند».

* مهرواره‌ها؛ پل ارتباطی هیئات مذهبی با تحولات اجتماعی و فرهنگی

مرتضی طاهری در پاسخ به این سؤال که مهرواره‌هایی مانند «هوای نو» چگونه می‌توانند هیئات مذهبی را با تحولات فرهنگی و اجتماعی همراه کنند، می‌گوید: «مهرواره‌ها می‌توانند با برگزاری جلساتی پیرامون مسائل روز و آشنایی با چالش‌ها و نیازهای جامعه، بستر مناسبی برای همفکری و تبادل نظر میان مدیران و فعالان هیات‌ها فراهم کنند. این جلسات می‌تواند به هیئات کمک کند درک بهتری از تحولات فرهنگی و اجتماعی پیدا کنند و راه‌های موثری برای همگام شدن با این تغییرات پیدا کنند».

او همچنین به اهمیت تولیدات مهرواره‌ها اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «تولیداتی که این مهرواره‌ها می‌توانند داشته باشند، شامل محتواهایی است که به موضوعات روز و نیازهای معنوی جامعه پاسخ می‌دهد. مثلا می‌توانند به تولید کتاب، فیلم‌های آموزشی یا محتوای دیجیتال بپردازند که به هیئات کمک کند در راستای مسائل روز فعالیت کنند و پیام‌های خود را به‌ طور موثرتر منتقل کنند». طاهری به انتخاب شعارهای هر ساله نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «شعار سالانه مهرواره می‌تواند به ‌عنوان یک راهنمای کلیدی برای هیئات عمل کند. اگر این شعارها با دقت و با در نظر گرفتن مسائل روز جامعه انتخاب شود، به هیئات کمک می‌کند اهداف و برنامه‌های خود را بهتر تعیین و به سمت بهبود و نوآوری حرکت کنند».