گروه اقتصادی: قیمت ارز نیمایی در چند ماه گذشته حدود 8 هزار تومان افزایش یافته، به طوری که از 42 هزار تومان به حدود 50 هزار تومان رسیده است. این رشد قیمت در شرایطی اتفاق افتاد که قیمت دلار بازار آزاد در محدوده 60 هزار تومان بود اما با ادامه این رشد قیمت‌ها هم اکنون نرخ دلار در محدوده 68 هزار تومان باقی مانده است. در حالی که ابتدا بهانه می‌شد افزایش قیمت دلار آزاد تحت تاثیر سیگنال دلالان و تنش‌های منطقه‌ای اتفاق افتاده است اما با کاهش این تنش‌ها قیمت دلار به محدوده قبلی برنگشت که این موضوع نشانه تاثیر افزایش قیمت ارز نیمایی بر نرخ دلار بازار آزاد است.

البته پیش از این «وطن امروز» در گزارش‌هایی عواقب افزایش قیمت ارز نیمایی را به مسؤولان هشدار داده بود اما در ادامه وزارت اقتصاد در جوابیه‌ای اعلام کرد: «افزایش قیمت ارز نیمایی منجر به رشد صادرات، همچنین افزایش بازگشت ارز به سامانه نیما می‌شود، در نتیجه دولت می‌تواند راحت بازار ارز را مدیریت کند». به طور قطع اثرگذاری این مساله در بلندمدت قابل ارزیابی است اما در کوتاه‌مدت گزارشی از سوی بانک مرکزی یا وزارت اقتصاد درباره افزایش عرضه ارز نیمایی داده نشده است.

در مقطع کنونی رشد قیمت ارز بازار آزاد در واکنش به تغییرات ارز در سامانه نیما قابل بررسی است اما نکته عجیبی که درباره سیگنال قیمت ارز سامانه نیما وجود دارد این است که وزیر اقتصاد اعلام کرده بود با رشد دلار نیمایی بازار سرمایه نیز به روند صعودی خود برمی‌گردد اما فعلا معاملات بازار سرمایه در یک وضعیت نوسان‌گیری قرار دارد. به عبارت دیگر با وجود اینکه در 3 ماه گذشته قیمت ارز سامانه نیما رشد داشته، در حال حاضر ارزش دلار بازار بورس ایران کمتر از ۳ ماه گذشته است. به همین دلیل این مساله نتوانسته هدف اعلام‌شده آقای وزیر را محقق کند، چراکه بازار سرمایه تنها تحت تاثیر افزایش قیمت ارز نیمایی نیست و فاکتورهای دیگری همچون حاشیه سود شرکت‌ها، وضعیت بازار جهانی، نرخ بهره، هزینه تسهیلات و... نیز موثرند.

 از طرف دیگر رشد نرخ ارز نیمایی می‌تواند هزینه تمام‌شده شرکت‌هایی که بخشی از مواد اولیه یا تجهیزات خود را از طریق واردات تامین می‌کنند بالا ببرد. حتی این مساله باعث می‌شود حاشیه سود این شرکت‌ها کاهش یابد و در بورس نیز معاملات منفی داشته باشند.

از جنبه عمومی نیز بخشی از کالاهای مصرفی خانواده‌ها به صورت وارداتی تامین می‌شود. برای نمونه، کالاهایی مانند نهاده‌های دامی که تاثیر مستقیمی بر تولید گوشت، لبنیات و... دارند از طریق ارز نیمایی وارد می‌شوند. به همین دلیل نخستین واکنش بازار به افزایش قیمت ارز نیمایی رشد قیمت این کالاها خواهد بود. هر چند این واکنش با تاخیر انجام می‌شود، چراکه ثبت سفارش مواد اولیه تا زمان ورود آنها به بازار چند ماه طول می‌کشد، به همین دلیل نباید انتظار داشت قیمت کالاها به سرعت رشد کند.

آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد در گفت‌وگو با «وطن امروز» با تایید این موضوع که افزایش قیمت ارز نیمایی منجر به رشد قیمت ارز در بازار آزاد می‌شود، گفت: هرچند این سیاست در راستای تشویق صادرکنندگان برای افزایش صادرات و تحویل بیشتر ارز به سامانه نیما است، اما از آنجا که بازار آزاد به نسبت رشد قیمت ارز در سامانه نیما فاصله خود را حفظ می‌کند و با قیمت بالاتری معامله خواهد شد، در نتیجه این مساله اثر مثبتی برای اقتصاد نخواهد داشت، درحالی که اثر تورمی آن بر قیمت کالاها نمایان خواهد شد.

او تصریح کرد: در حال حاضر دولت می‌تواند بازار ارز را مدیریت کند. بخشی از این مساله باید از طریق مدیریت صادرات و واردات انجام شود. به طور قطع جلوگیری از تخصیص ارز به واردات کالاهای غیر ضروری می‌تواند دست دولت را برای مدیریت بازار بازتر کند. از طرف دیگر تمرکز خود را بر ثبات اقتصادی بگذارد که تاثیر مستقیمی بر انگیزه سرمایه‌گذاری در بخش‌های مواد نیز دارد. به عبارت دیگر هر چقدر اقتصاد قابل پیش‌بینی شود به همان میزان انتظار می‌تواند بازدهی سرمایه را مشخص و به سرمایه‌گذاران کمک کند تصمیم بگیرند در چه بخش‌هایی ورود کنند.

برخی کالاها و خدمات مشمول قیمت‌گذاری دستوری نیستند. به همین دلیل این محصولات از هر بهانه‌ای برای افزایش قیمت استفاده می‌کنند. تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد قیمت ارز اثر مستقیمی بر بازار کالاها دارد؛ همانطور که افزایش قیمت ارز منجر به رشد قیمت همه کالاها و خدمات می‌شود حتی آنهایی که به طور مستقیم ارتباطی با سوخت ندارند تحت تاثیر آن، افزایش قیمت می‌یابند. این مساله ناشی از افزایش انتظارات تورمی است.

به عبارت دیگر، وقتی قیمت ارز در کشور بالا می‌رود افراد با فرض این موضوع که در آینده تورم در کشور بالا می‌رود قیمت کالا و خدمات خود را بالا می‌برند. این مساله منجر به بروز موج جدید تورمی در کشور می‌شود، در حالی که دولت در ابتدای روی کار آمدنش وعده کاهش تورم و از بین بردن شکاف طبقاتی در جامعه را داده است.

کامران ندری، رئیس سابق موسسه پولی و بانکی بانک مرکزی در گفت‌وگو با «وطن امروز» درباره سیاست‌هایی که به کنترل قیمت ارز و انتظارات تورمی منجر می‌شود، گفت: در حال حاضر افزایش قیمت ارز نیمایی منجر به افزایش انتظارات تورمی در جامعه می‌شود اما اگر دولت قصد کاهش انتظارات تورمی را دارد باید ارز بیشتری را به بازار تزریق کند تا میزان تقاضا به نسبت عرضه اشباع شود. این مساله باعث می‌شود به تدریج قیمت ارز در بازار آزاد کم و در یک محدوده تثبیت شود.

وی افزود: یکی از سیاست‌هایی دولت برای بهبود وضعیت عرضه ارز به سامانه نیما، تسهیل شرایط صادرات است. به طور قطع بسیاری از دستورالعمل‌ها و مقررات مانع صادرات کالا می‌شود. از طرف دیگر دولت باید شرایطی را به وجود بیاورد که ورود کالاهای ایرانی به بازارهای خارجی رقابت‌پذیر باشد، به همین دلیل رفع موانع تولید و ارائه تسهیلات سرمایه در گردش اقتصادی می‌تواند شرایط صادرات را برای تولیدکنندگان راحت‌تر کند.

در حال حاضر برخی تحلیل‌ها حکایت از این دارد که دولت برای اینکه بتواند کسری بودجه را جبران کند به دنبال افزایش قیمت ارز نیمایی است، چرا که در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های صادرکننده بزرگ دولتی هستند یا سهامدار عمده آنها دولت است. به همین دلیل با رشد قیمت ارز نیمایی دولت می‌تواند ارز را گران‌تر بفروشد. از طرف دیگر هم اکنون دولت ذخیره ارزی دارد که با قیمت پایین‌تر از صادرکنندگان دریافت کرده است، به همین دلیل با افزایش قیمت ارز در سامانه نیما می‌تواند ارز را با قیمت بالاتر بفروشد.

یکی از سیاست‌های دولت که این مساله را تایید می‌کند افزایش قیمت ارز کالاهای اساسی از 28500 تومان به 38500 تومان در لایحه بودجه 1404 است. این موضوع نشان می‌دهد رویکرد دولت کاهش قیمت از آزاد به سمت سامانه نیما نیست، بلکه برعکس قرار است قیمت ارز سامانه نیما به بازار آزاد نزدیک شود که چنین سیاست‌گذاری نیز دست‌نیافتنی است، چرا که با افزایش قیمت سامانه نیما، قیمت بازار آزاد نیز بالاتر می‌رود.