گروه اقتصادی: مدیریت مصرف گاز و کاهش هزینه‌های مرتبط با آن، یکی از چالش‌های بزرگ کنونی در کشورهای مختلف، به‌ویژه ایران است.

ناترازی در انرژی به معنای نیاز بالا به انرژی در یک دوره زمانی است که ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. در ایران ناترازی برق در تابستان به دلیل افزایش استفاده از تجهیزات انرژی‌بر سرمایشی و همچنین استفاده بی‌رویه از سیستم‌های تهویه برای کاهش دما است. این افزایش در تقاضای برق باعث می‌شود سیستم‌های برقی تحت فشار قرار بگیرند و ناترازی در فصل‌های گرم سال ایجاد شود.

در فصول سرد هم ناترازی گاز به دلیل افزایش نیاز به گرم‌کردن و استفاده از سیستم‌های گازی برای گرم‌کردن خانه‌ها و ساختمان‌ها رخ می‌دهد. این افزایش در تقاضای گاز نیز باعث می‌شود سیستم‌های گازی بویژه در نیروگاه‌ها تحت فشار قرار بگیرند و ناترازی در فصول سرد تشدید شود.

حل مشکل ناترازی انرژی در ایران به مسائل گوناگونی از جمله کاهش مصرف انرژی، افزایش تولید انرژی محلی، بهبود سیستم‌های انتقال و توزیع انرژی و ارتقای فناوری‌های سبز وابسته است. برای رفع موثر و دائم این مشکلات از دیدگاه‌های کارشناسی می‌توان از طریق اقدامات زیر مشکل را در میان‌مدت برطرف ساخت.

1- ایجاد شرکت‌های انرژی محلی: تشویق به استفاده از منابع انرژی محلی مانند باد، خورشید و آب.

2- بهبود اندازه‌گیری و انتقال انرژی: بهبود سیستم‌های اندازه‌گیری و انتقال انرژی برای کاهش خسارات و افزایش کارایی و ایجاد راهکارهای انتقال انرژی از یک منطقه به مناطق اطراف که دارای ناترازی بیشتری هستند.

3- تبلیغات و آموزش: ارتقای آگاهی عمومی و تبلیغات برای کنتری و مصرف بهینه و در نهایت کاهش مصرف انرژی.

4- به‌کارگیری تکنولوژی‌های سبز: استفاده از فناوری‌های سبز و ارتقای انرژی‌های پاک.

5- اعمال سیاست‌های حمایتی: تشویق به استفاده از انرژی‌های پاک و ارائه امکانات تسهیلاتی و مالی برای گسترش این اقدامات.

با توجه به اهمیت روزافزون منابع انرژی و لزوم بهره‌برداری بهینه از آنها، مدیریت صحیح مصرف گاز می‌تواند تأثیرات مثبت بسیاری بر محیط زیست، اقتصاد کشور و کاهش هزینه‌های خانوارها داشته باشد. برای دستیابی به این هدف، علاوه بر فرهنگ‌سازی و تغییر رفتار مصرف‌کنندگان، استفاده از تکنیک‌ها و فناوری‌های نوین ضروری است.

بهینه‌سازی مصرف گاز در منازل، ارتقای تجهیزات و سیستم‌های گرمایشی، عایق‌بندی مناسب ساختمان‌ها و توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله راهکارهایی است که می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد. همچنین در سطح کلان، دولت‌ها و صنایع باید با پیاده‌سازی سیاست‌ها و قوانین مناسب، به کاهش مصرف گاز و افزایش بهره‌وری در بخش‌های مختلف بپردازند. این اقدامات نه‌تنها موجب کاهش هزینه‌های مستقیم مصرف انرژی برای خانوارها و صنایع خواهد شد، بلکه به حفظ منابع طبیعی، کاهش آلایندگی‌های زیست‌محیطی و بهبود وضعیت اقتصادی کشور نیز کمک

 می‌کند.

عملیاتی شدن راهکارهای ارائه‌شده از جمله استفاده از فناوری‌های هوشمند، تجهیزات با راندمان بالا و حمایت از سرمایه‌گذاری در بخش انرژی، می‌تواند نقش بسزایی را در کاهش هزینه‌های مصرف گاز و در نهایت رفع ناترازی در دو فصل سرد و گرم کشور ایفا کند.

با افزایش تقاضا برای انرژی و محدودیت‌های تولید داخلی، کمبود گازوئیل به یکی از چالش‌های اساسی ایران در حوزه انرژی تبدیل شده است. گازوئیل به عنوان یکی از سوخت‌های مهم در بخش‌های مختلف صنعتی و حمل‌ونقل، نقشی حیاتی در توسعه اقتصادی کشور دارد اما ظرفیت محدود پالایشگاه‌ها و افزایش تقاضا، کشور را با مشکل کمبود گازوئیل مواجه کرده است. این کمبود نه تنها بر عملکرد صنایع تأثیر می‌گذارد، بلکه مشکلاتی را در بخش حمل‌ونقل برای کامیون‌ها و وسایل نقلیه سنگین ایجاد می‌کند، بنابراین ضروری است با استفاده از راهکارهای نوآورانه و سیاست‌های کارآمد، به مدیریت و کاهش مصرف گازوئیل بپردازیم.

* راهکارهای کاهش مصرف گازوئیل

۱- توسعه و افزایش استفاده از حمل‌ونقل ریلی: با انتقال بار به شبکه ریلی، مصرف گازوئیل در بخش حمل‌ونقل کاهش می‌یابد. 

۲- تحقیق و توسعه سوخت‌های جایگزین: تمرکز بر تحقیق و توسعه سوخت‌های جایگزین که بتوانند جایگزین گازوئیل شوند.

۳- بهبود بهره‌وری و کیفیت سوخت: افزایش کیفیت گازوئیل و بهینه‌سازی فرآیندهای مصرف سوخت در خودروها و ماشین‌آلات صنعتی.

۴- استفاده از تکنولوژی‌های جدید: تکنولوژی‌های جدید و بهبود روش‌های احتراق، بهره‌وری سوخت را افزایش و مصرف را کاهش می‌دهد.

5- ترویج فرهنگ مصرف بهینه انرژی: فرهنگ‌سازی برای مصرف بهینه انرژی و کاهش مصرف گازوئیل.

6- سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های جدید: تشویق سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های جدید و بهبود فرآیندهای تولید انرژی.

7- اصلاح قیمت‌گذاری سوخت: تعیین قیمت‌های منطقی و عادلانه برای گازوئیل که بتواند انگیزه‌ای برای کاهش مصرف و استفاده بهینه از سوخت ایجاد کند.

8- ارائه مشوق‌های مالی و تسهیلات: حمایت از صنایع و شرکت‌ها برای استفاده از سوخت‌های جایگزین و تکنولوژی‌های نوین.

تمام این راهکارها برای جبران و تأمین گازوئیل ضروری است و می‌تواند به کاهش مصرف و افزایش بهره‌وری انرژی در کشور کمک کند.

* پیشنهادهایی برای کاهش مصرف گاز خانگی

حمیدرضا صالحی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در روزهای اخیر درباره موضوع ناترازی انرژی گفت: مصرف گاز خانگی در کشور بسیار نگران‌کننده است. در حالی که مصرف برق خانگی در اوج تابستان به ۴۰ درصد می‌رسد، مصرف گاز خانگی در بسیاری مواقع به ۷۷ درصد می‌رسد که نشان‌دهنده مصرف بالای گاز در حوزه خانگی است.

وی افزود: در بسیاری از کشورها، به دلیل کنترل‌پذیری آسان‌تر و ایمنی، از برق برای گرمایش استفاده می‌شود اما در ایران، به ‌دلیل زیرساخت‌های موجود، هم گاز و هم برق برای مصرف خانگی استفاده می‌شود که این موضوع خود موجب افزایش مصرف گاز می‌شود.

* تأثیر سیاست‌های دولتی بر مصرف گازوئیل

اقتصاددان و رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران درباره موضوع گازوئیل و ناترازی سوخت به «وطن امروز» گفت: بیشترین مصرف گازوئیل کشور در بخش حمل‌ونقل جاده‌ای است. به طور متوسط روزانه حدود ۱۱۰ میلیون لیتر گازوئیل در کشور توزیع می‌شود، با این حال، تفاوت بین مصرف واقعی و آمارهای رسمی به دلیل قاچاق گازوئیل است که بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون لیتر در روز تخمین ‌زده می‌شود. این قاچاق به دلیل تفاوت شدید قیمت‌ها در ایران و کشورهای همسایه رخ می‌دهد.

هاشم اورعی تصریح می‌کند: سال آینده تقاضا برای گازوئیل بین ۵ تا ۱۰ میلیون لیتر افزایش خواهد یافت اما تولید داخلی توانایی پاسخگویی به این افزایش را ندارد. حتی اگر پالایشگاه‌ها تولید خود را افزایش دهند، ظرفیت خالی برای افزایش تولید وجود ندارد. این موضوع باعث بدتر شدن وضعیت ناترازی در بخش تقاضا و تولید می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: سیاست‌های نادرست دولت، گازوئیل را به یک کالای دولتی و ابزار سیاسی تبدیل کرده است. دولت به جای اجازه دادن به بازار برای تعیین قیمت، خود این کار را انجام می‌دهد که منجر به اختلال در توزیع و مصرف می‌شود. زمانی که قیمت‌ها ثابت می‌ماند، گازوئیل به کالایی با ارزش کم تبدیل می‌شود و منابع هدر می‌رود.

اورعی افزود: نخستین اقدام لازم این است که دولت با صراحت اعلام کند این سیاست غلط است و باید اصلاح شود. دولت باید مسؤولیت‌های اقتصادی را به بازار بسپارد و خصوصی‌سازی و آزادسازی قیمت‌ها را مرحله‌ای انجام دهد. قیمت گازوئیل باید به تدریج هر سال ۱۰ تا ۲۰ درصد بالاتر از نرخ تورم افزایش یابد تا قیمت واقعی آن محقق شود. در این روند، دولت باید از قشر آسیب‌پذیر حمایت کند.

* توسعه شبکه حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی

اورعی اظهار کرد: برای بهینه‌سازی مصرف، باید به توسعه همزمان شبکه حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی توجه شود. ایران به دلیل وسعت و شرایط جغرافیایی خاص خود نیاز مبرم به سیستم حمل‌ونقل ریلی دارد. بهسازی شبکه حمل‌ونقل جاده‌ای، بویژه کامیون‌ها و وسایل نقلیه نیز باید در اولویت قرار گیرد. توسعه سیستم ریلی برای بار و بهسازی حمل‌ونقل جاده‌ای ضروری است و باید همزمان انجام و نتیجه مطلوب حاصل شود.

اورعی تأکید کرد: این مسائل قابل اصلاح است اما نیاز به یک برنامه 5 ‌ساله و عزم ملی دارد. دولت باید برنامه‌ریزی دقیقی انجام دهد تا وضعیت بهبود یابد و روند به سمت بهبود حرکت کند.

***