میثم مهدی‌پور*: پس از بازگشت مجدد طالبان به عرصه قدرت در افغانستان و به موازات آن تلاش برای احیای روابط با کشورهای همسایه و منطقه، این گروه حساب ویژه‌ای روی ایران به عنوان مهم‌ترین همسایه غربی خود باز کرده بود. این انتظار ویژه از تهران این پرسش مهم را برجسته کرد: «طالبان از ایران چه می‌خواهد؟»

به نظر می‌رسد نخستین خواست طالبان از ایران، شناسایی رسمی حکومت کنونی افغانستان است. طالبان انتظار دارد تهران به دلیل نزدیکی ۲ کشور، پیشگام شود. اظهارات مقامات ارشد این گروه چون ذبیح‌الله مجاهد نشان‌دهنده این مساله است که خواسته طالبان از تهران «شناسایی زودهنگام» است. 

مساله دیگر خواست طالبان مبنی بر تسهیل‌سازی زمینه دسترسی افغانستان به بندر چابهار به مثابه مسیری امن، ارزان، نزدیک و مقرون‌به‌صرفه است. گسترش روابط اقتصادی و رفتار مبتنی بر شفقت اسلامی با مهاجران از دیگر مطالبات طالبان از تهران است؛ خواسته‌هایی که جمهوری اسلامی تاکنون تا آنجا که براساس منافع ملی و اولویت‌های راهبردی ایران بوده، به آن پاسخ داده است. 

به عبارت بهتر، در شعاع رویکرد سازنده، صلح‌جویانه و مبتنی بر حسن همسایگی، ایران در حالی که شناسایی طالبان را زودهنگام می‌داند و به‌رغم عدم شناسایی رسمی از سوی جامعه بین‌المللی، به جهت رفاه حال شهروندان این کشور برای دریافت خدمات کنسولی و توجه به این موضوع که واگذاری سفارت یک امر داخلی است، نمایندگی‌های سیاسی افغانستان در ایران را در اختیار این گروه قرار داد. از سوی دیگر، بندر چابهار در شرایطی که روابط تجاری افغانستان با پاکستان تحت تاثیر چالش‌های امنیتی و تنش‌های سیاسی به بن‌بست خورده، نیازهای افغانستان را تامین و زمینه سرمایه‌گذاری تاجران افغان را تسهیل کرده است. پس از فروپاشی نظام جمهوری در افغانستان، میلیون‌ها مهاجر جدید از افغانستان به ایران سرازیر شدند اما به‌رغم فشارهای مضاعف اقتصادی و خطرات امنیتی، ایران سیاست‌ مرزهای باز را اعمال کرد تا امکان پذیرش موقت پناهجویان تازه تا فروکش کردن تبعات بحران سیاسی در کشور همسایه، فراهم شود.  این در حالی است که مساله عدم شناسایی حاکمیت طالبان به دلیل فقدان فراگیری سیستم سیاسی و عدم مشروعیت ملی آن، در کنار موضع ثابت جامعه بین‌المللی، موکول به شرایطی است که طالبان  به خواسته‌های مشروع منطقه‌ای و جهانی پاسخ درخور بدهد. 

* ایران از طالبان چه می‌خواهد؟