محمد محمدی: به پیشنهاد کمیسیون فرهنگ عمومی و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و ابلاغ رئیس جمهور، از سال گذشته 30 آبان به عنوان روز قهرمان ملی در تقویم رسمی کشور ثبت شد؛ روزی که سال 1396 سردار پرافتخار ایران‌زمین سپهبد شهید حاج‌قاسم سلیمانی طی نامه‌ای به رهبر انقلاب پایان داعش را اعلام کرد.

ایران همواره در دوران‌های مختلف قهرمانان زیادی را در دامن خود پرورش داده است؛ فرزندان پرشماری که برای سربلندی و افتخار این سرزمین جان‌شان را در طبق اخلاص قرار دادند تا روز به‌ روز نام ایران بر بلندای جهان طنین‌اندازتر شود. در این بین فرهنگ و هنر وظیفه‌ای دوچندان دارد و آن به تصویر کشیدن و ماندگار کردن این قهرمانان است، آن هم در جغرافیایی که قهرمانانش نه بر آمده و زاییده تخیل، بلکه عین واقعیت هستند؛ قهرمانانی که به میدان رفتند و اسطوره‌وار در مقابل دشمن ایستادند و ققنوس‌وار به آسمان پرکشیدند. در این میان سینما و کتاب از سایر رشته‌ها و گرایش‌های هنری از  ظرفیت بیشتری برای بیان و به تصویر کشیدن قهرمانی قهرمانان برخوردارند؛ 2 رشته‌ای که انصافا طی چند سال اخیر حق مطلب را ادا کرده و روایتگرانی شدند تا داستان‌های قهرمانان را در قاب چشمان مخاطبان‌شان به تصویر بکشند و آنان را برای آیندگان و نسل‌های بعدی ماندگار کنند. از سویی بین کتاب و سینما به جرأت می‌توان نقش سینما را به دلیل ماهیت مردمی‌تر  و اجتماعی‌اش در این راه نه‌چندان ساده، مهم‌تر و قابل توجه‌تر دانست؛ هنری که در بدنه جامعه امروزی از نفوذ غیرقابل انکاری برخوردار است و می‌تواند به زیباترین حالت ممکن قهرمانان واقعی این کشور را به تصور بکشد. از همین رو همزمان با فرارسیدن روز قهرمان ملی نگاهی کوتاه به قهرمانان سینمای ایران انداختیم تا از این رهگذر بدانیم و متوجه شویم قهرمانان ایران‌زمین در دوران معاصر نه برآمده از جا و مکانی غیرقابل تصور، بلکه سرکشیده از درون جامعه و از میان همین مردم بودند.

از جمله فیلم‌هایی که در سال‌های اول انقلاب اسلامی درباره یکی از قهرمانان ملی کشور در سینمای ایران ساخته شد، فیلم سینمایی «سردار جنگل» به کارگردانی امیر قویدل بود که سال ۱۳۶۲ ساخته شد. این فیلم درباره رشادت‌های میرزاکوچک‌خان جنگلی از جمله شخصیت‌های ملی تاریخ ایران بعد از جنگ اول جهانی بود.

از دیگر شخصیت‌های مبارز مذهبی - سیاسی در دوره حکومت پهلوی شهید سیدعلی اندرزگو بود. فیلم سینمایی «تیرباران» به کارگردانی علی‌اصغر شادروان سال ۱۳۶۵ درباره بخشی از زندگی و چگونگی شهادت سیدعلی اندرزگو ساخته شد.

از اواسط دهه ۶۰ تا اواخر دهه ۷۰ سینما به فراخور نیاز روز به سوی تولید فیلم‌هایی با موضوع دفاع‌ مقدس رفت که این فیلم‌ها بیشتر روایتگر داستان‌های 8 سال جنگ به شمار می‌رفت و کمتر فیلمی با موضوع قهرمان ملی دفاع ‌مقدس ساخته شد.

«بوی پیراهن یوسف» را باید یکی از جدیدترین مدل‌های بازتعریف شخصیت قهرمان در سینمای ایران در دهه 70 دانست؛ فیلمی به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا با بازی درخشان علی نصیریان در نقش «دایی غفور»؛ یک راننده تاکسی که با وجود مدارکی که ثابت می‌کند فرزندش در جنگ تحمیلی به شهادت رسیده، انتظار او را می‌کشد و شهادتش را باور ندارد. او همه زندگی خود را به پای این انتظار گذاشته و لبه مرز نوعی جنون قرار گرفته است.

یکی از بارزترین فیلم‌های ساخته شده در اواسط دهه 70 فیلم «آژانس شیشه‌ای» بود که سال ۷۶ ساخته شد؛ فیلمی به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا؛ روایت یک جانباز دفاع‌مقدس که برای عمل جراحی قرار است به خارج از کشور برود. در این فیلم عباس، بسیجی خراسانی است که از سال‌های حضورش در جنگ ایران و عراق، ترکش خمپاره‌ای در کنار شاهرگ گردنش باقی مانده ‌است. او به اصرار همسرش، نرگس، برای معاینه به تهران می‌آید و در خیابان، به شکل اتفاقی با همرزم سابقش، حاج کاظم روبه‌رو می‌شود. شخصیت حاج کاظم با بازی پرویز پرستویی تا سال‌ها نماد و شخصیتی ماندگار در سینمای دفاع‌مقدس بود.

سال ۱۳۸۷ جواد اردکانی فیلمی درباره شهید عبدالحسین برونسی با نام «به کبودی یاس» جلوی دوربین برد. شهید برونسی از جمله مبارزان دوره پهلوی بود که مدتی نیز در زندان‌های ساواک به سر برده بود و بعد از انقلاب نیز برای مبارزه با نیرو‌های متجاوز بعثی به جبهه رفت و در نهایت به شهادت رسید.

یک سال بعد هم همین کارگردان دست به ساخت یک فیلم پرتره دیگر درباره یکی دیگر از قهرمانان جنگ زد و این بار بخشی از زندگی شهید محمود کاوه را به تصویر ‌کشید که سال ۱۳۶۵ در جریان عملیات کربلای ۲ به شهادت ‌رسید. فیلم سینمایی «شور شیرین» سال ۱۳۸۸ ساخته شد اما این فیلم نیز همانند دیگر فیلم اردکانی (به کبودی یاس) اثری چندان باکیفیت نبود که بتواند در جذب مخاطب در سینما موفق باشد.

«فرزند صبح» ساخته بهروز افخمی که سال ۱۳۸۹ به صورت محدود آن هم در جشنواره فیلم فجر برای مخاطبان اکران شد، فیلمی درباره رهبر بزرگ انقلاب اسلامی امام خمینی(ره) بود که تنها بخش‌هایی از زندگی ایشان را به تصویر کشیده بود. هر چند هزینه زیادی برای ساخت این اثر سینمایی شد و داستان فیلم روایتی از زندگی امام(ره) از بدو تولد تا ۷ سالگی ایشان و بخش‌هایی نیز درباره دستگیری ایشان در تاریخ 15 خرداد بود اما این اثر نیز ابتدا به دلیل اختلاف میان تهیه‌کننده و کارگردان دچار حاشیه شد و بعد‌ها که بهروز افخمی در مقام کارگردان نسخه مطلوب خود را تدوین و آماده نمایش کرد، حاشیه‌های دیگری مانند اعتراض خانواده فرهاد مهراد به استفاده از قطعات این خواننده در فیلم، تبدیل به دست‌انداز‌هایی در مسیر نمایش عمومی آن شد.

سال ۱۳۹۲ فیلم سینمایی «چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا ۲ روز از زندگی شهید چمران آن هم در ماجرای پاوه را به تصویر ‌کشید. در این فیلم علاوه بر شهید مصطفی چمران شاهد کاراکتر شهید اصغر وصالی (با بازی بابک حمیدیان) از دیگر قهرمانان ملی دوران دفاع‌ مقدس بودیم.

فیلم سینمایی «ایستاده در غبار» به کارگردانی محمدحسین مهدویان که سال ۱۳۹۴ ساخته شد، درباره جاویدالاثر احمد متوسلیان از فرماندهان جنگ تحمیلی بود که سال ۱۳۶۱ در لبنان ربوده شد.

بهرام توکلی سال ۱۳۹۷ با فیلم سینمایی «غلامرضا تختی» داستان زندگی جهان پهلوان تختی از دوران کودکی تا آخرین لحظات زندگی غلامرضا تختی را به تصویر ‌کشید. مهدی جعفری سال ۱۳۹۷ فیلم سینمایی «بیست‌وسه نفر» را ساخت که داستان اسارت 23 رزمنده ایرانی در زندان‌های رژیم بعث بود که از سوی مخاطبان با استقبال خوبی روبه‌رو شود. سال ۱۳۹۹ فیلم سینمایی «تک‌تیرانداز» به کارگردانی علی غفاری بخشی از زندگی شهید عبدالرسول زرین، معروف‌ترین تک‌تیرانداز ایرانی را به تصویر کشید؛ تک‌تیراندازی که در طول جنگ توانست بیش از ۲ هزار نفر از نیروهای نظامی دشمن بعثی را بکشد.

نکته جالب این است که سینمای هالیوود سال ۲۰۱۴ فیلمی با نام «تک‌تیرانداز آمریکایی» را تولید کرد که داستان کریس کایل، معروف‌ترین تک‌تیرانداز آمریکایی بود که ۱۶۰ مورد کشتن در جریان حضور در عراق را به ثبت رسانده بود؛ فیلمی که در جهان مورد استقبال قرار گرفت و در شناخت این شخصیت جنایتکار به جهانیان بسیار تأثیرگذار بود.

فیلم‌های سینمایی «منصور»، «موقعیت مهدی»، «هناس» و «غریب» هر یک روایتگر بخشی از زندگی قهرمانان ملی در عرصه جنگ و علم بودند که در 2 سال گذشته تولید شدند و توانستند بازخورد خوبی میان مخاطبان داشته باشند. از همین رو انتظار می‌رود با پرداخت به زندگی قهرمانانی همچون شهید حاج‌قاسم سلیمانی گامی جدی در مسیر رشد و پرورش سینمای قهرمان‌محور برداشته شود.