گروه اقتصادی: غلامرضا نوری‌قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی درباره گران‌فروشی نان با وجود افزایش قیمت جدید این محصول و اختصاص یارانه پخت نان به نانوایان گفت: «طبق قانون از چرخه نان تا بخش تولید آرد به وزارت جهاد کشاورزی سپرده شده که در این زمینه مسؤولیت داریم. در صورتی که آرد خلاف قیمت مصوب در نانوایی‌ها توزیع شود ما مسؤولیت رسیدگی به این موضوع را داریم اما بعد از آن بر عهده این وزارتخانه نیست. عرضه نان در برخی شهرها و مناطق با انواع بهانه‌ها و افزودنی‌های مختلف، با قیمت متفاوت از آرد یارانه‌ای که به آنها تحویل داده شده، به فروش می‌رسد و قیمت‌ها با نرخ مصوب فاصله دارد. رقم سنگین یارانه‌ای که دولت برای نان در نظر گرفته به دست بخشی از مصرف‌کنندگان نمی‌رسد. البته مشکل فاصله قیمت آرد یارانه‌ای اختصاصی به نانوایان، با نان عرضه شده برای مردم در همه شهرها و مناطق وجود ندارد. این مشکل این روزها در دستور کار جلسات کمیسیون‌های مختلف در دولت است و منتظر نتایج آن هستیم».

تخلفات در بازار نان در حالی است که سامانه نان موسوم به طرح هوشمندسازی نان طراحی و از سال‌ها قبل اجرا شده ولی هنوز نتوانسته اشکال اساسی بازار نان را برطرف سازد. از طرف دیگر هیچ کس در سامانه نان جواب منطقی نمی‌دهد! استانداری و فرمانداری و سازمان غله و جهاد کشاورزی پاسخگو نیستند. نانوایی‌ها نیز برای جبران تغییر سهمیه‌ها از حربه‌های مختلف استفاده می‌کنند تا بتوانند سود بیشتری ببرند.  وزیر جهاد کشاورزی در حالی که از تخلف برخی نانوایی‌ها اطلاع دارد اما هیچ اقدامی نمی‌کند.

در واقع نمایندگان مجلس و رئیس‌جمهور هم از این پشت پرده‌ها بی‌خبرند. اجرای این طرح برای کشور بدون رعایت جغرافیای انسانی و بی‌توجه به فرمان ۹ ماده‌ای رهبری معظم انقلاب درباره نان به چالشی تبدیل شده که اثر آن روی سفره مردم نمایان است.

تغییر عرضه به نام سامانه نان هم تغذیه مشتری را با اختلال ایجاد کرده و هم اقتصاد نانوا را به سمت تخلف برده متأسفانه این سامانه باعث نابسامانی نان شده است. برخی ارزیابی‌ها برای سهمیه‌بندی آرد تحت تأثیر این مساله است که تعداد چانه یک کیسه آرد بالای سقف استاندارد و نرخ نان زیر سقف استاندارد در نظر گرفته شده است. لذا با این سامانه نان، نانوایان نه از نرخ نان سود می‌برند، نه از افزایش پخت و جلب مشتری. کیفیت گندم در سطح بالایی نیست ولی در سامانه کیفیت گندم را در سقف محاسبه و تعداد چانه‌دهی یک کیسه آرد را زیادتر از عدد حقیقی در نظر گرفته‌اند. همین مساله باعث شده نانوا از روش‌های دیگر برای گران‌فروشی استفاده کند یا تلاش کند کمتر نان پخت کند.

از سوی دیگر سامانه نان دنبال ثابت نگه داشتن نرخ نان با سبک‌سازی چانه به جای ابلاغ نرخ سالانه است. باید توجه داشت کاهش سهمیه آرد نانوا به اسم صرفه‌جویی نوعی دامن زدن به تخلفات حوزه نان است.

در حال حاضر برخی مسؤولان حوزه نان می‌گویند این سامانه باعث شده رول کاغذی از کارتخوان نانوایی حذف شود و به رئیس‌جمهور گزارش کرده‌اند ۵۰۰ میلیارد تومان صرفه‌جویی شده است. هرچند کمی عجیب به نظر می‌رسد. اما شاید بهتر بود این هزینه صرفه‌جویی در راستای ارتقای صنعت نان به کار گرفته شود، زیرا وقتی برق می‌رود نانوا پخت نمی‌کند؛ هم مردم بی‌نان می‌مانند و هم اگر خمیرش پخت نشود زیان خواهد دید و تلاش می‌کند از روش‌های دیگر این زیان را جبران کند. در این وضعیت هر اقدامی که نانوا انجام دهد تا خسارت وارد شده از طریق خاموشی را جبران کند، به مصرف‌کننده بازمی‌گردد.

به همین دلیل درباره صنعت نان وقتی از مصرف‌کننده گزارش تهیه می‌شود، نارضایتی در آن موج می‌زند و وقتی از تولیدکننده پرسش می‌شود همواره از دولت و وضعیت درآمدی انتقاد می‌کند. بنابراین ریشه این ۲ مشکل به خود دولت بازمی‌گردد، چرا که سیاست‌هایش باعث شده نانوا از وضعیت راضی نباشد و همواره تلاش کند از شگردهایی استفاده کند تا سود بیشتری ببرد. بخشی از اقدامات نانوا شامل کاهش کیفیت یا اندازه نان است، بنابراین مصرف‌کننده نیز وارد یک چرخه نارضایتی می‌شود.

البته دولت همواره توجیه می‌کند که در بخش نان هدررفت زیاد داریم یا اینکه نمی‌شود در این شرایط اقتصادی قیمت نان را خیلی بالا برد. به طور قطع هیچ‌کس با هدررفت نان و فشار به دهک‌های پایین جامعه برای تهیه نان موافق نیست اما این موضوع راهکارهایی دارد؛ دولت می‌تواند به جای اینکه یارانه را به نانوا به شکل آرد ارزان بدهد، به مصرف‌کننده بدهد، در این شرایط به طور قطع مشکل استفاده مهاجران غیرقانونی از یارانه نان نیز برطرف می‌شود.

در واقع هم اکنون دولت با سهمیه‌بندی، کمتر آرد ارزان به نانوا می‌دهد برای اینکه از نظر تأمین منابع با مشکل مواجه نشود. نانوا می‌گوید با این میزان پخت درآمد کافی ندارم پس توجیه برای تخلف پیدا کرده است. از طرف دیگر مصرف‌کننده در گرداب تخلفات نانوایان افتاده‌ است. در این شرایط مهاجران غیرقانونی که دولت همواره از هزینه آنها گلایه می‌کند نان ارزان می‌خرند اما تدبیری برای  چالش مصرف یارانه توسط مهاجران غیرقانونی نمی‌اندیشد. در واقع اگر یارانه نان به مصرف‌کننده داده شود و مهاجران غیرقانونی مجبور شوند با نرخ آزاد نان بخرند، نانوا به روش درست سود می‌برد و  برای رقابت‌پذیری روی کیفیت نان کار می‌کند و مصرف‌کنندگان ایرانی نیز راضی می‌شوند.