کبری محمدی: موضوع گزینش معلمان جدید در آموزش‌و‌پرورش یکی از بحث‌های مهم و پیچیده در حوزه آموزشی است که به‌طور مستقیم با کیفیت آموزش‌و‌پرورش و تربیت نسل‌های آینده مرتبط می‌شود. بررسی فرآیند گزینش و تأثیرات آن بر آموزش‌و‌پرورش می‌تواند چندین بعد داشته باشد. یکی از ابعاد آن اهمیت گزینش معلمان است که معلم‌ها نه‌تنها مسؤول آموزش دروس به دانش‌آموزان هستند، بلکه نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت و مهارت‌های اجتماعی آنها ایفا می‌کنند. از این رو، گزینش آنها باید با دقت و توجه کافی انجام شود.

در گذشته جذب معلم تنها از طریق دانشگاه‌های فرهنگیان کشور امکان‌پذیر بود اما مسؤولان در قوانین دانشگاه فرهنگیان، ماده ۲۸ را تعریف کردند. بر اساس این ماده، زمانی که مدارس با کمبود معلم روبه‌رو شدند، دولت می‌تواند با برگزاری آزمون‌های استخدامی سراسری اقدام به جذب نیرو کند. بر همین اساس، به واسطه رشد جمعیت و تعداد دانش‌آموزان مقاطع مختلف و گسترش مدارس در مناطق مختلف، نیاز کشور به معلمان متخصص بیشتر شد و به همین واسطه آزمون‌های استخدامی برگزار شد.

* تغییرات جدید در فرآیند گزینش معلمان؛ اثرات و چالش‌ها

یکی از مسائل بسیار مهم در این آزمون‌ها، علاوه بر نمره علمی فرد، کسب نمره مناسب و به ‌اصطلاح تأیید و احراز صلاحیت وی برای دریافت جایگاه ارزشمند معلمی است. بنابراین، در اینجا نقش نیروهای گزینش و فرآیند گزینش بیش از پیش اهمیت می‌یابد.

در گذشته، در کنار آزمون علمی و تخصصی سراسری، تنها گزینش موارد عقیدتی و هویتی انجام می‌شد و سپس قبول‌شدگان نهایی جذب آموزش‌و‌پرورش می‌شدند اما با هدف جذب نیروهای کیفی، فرآیند گزینش معلمان در 2 سال گذشته تغییر کرد. به این شکل که کانون‌های ارزیابی در سراسر کشور راه‌اندازی شد و افراد برگزیده مرحله اول علاوه بر گزینش عقیدتی و هویتی، باید خود را در حوزه‌های تخصصی و تدریس و ارائه تحلیلی ثابت می‌کردند تا کارشناسان از میان این افراد، نیروهای خلاق‌تر و متخصص‌تر را جذب کنند، چرا که آموزش‌و‌پرورش نسل‌های آینده یکی از مهم‌ترین اهداف و برنامه‌های وزارتخانه در برنامه هفتم توسعه است.

پس از اجرای این طرح، هر سال اعتراضاتی نسبت به نحوه گزینش ثبت شد که سال جاری این اعتراضات مربوط به دریافت کد ۱۹ توسط شرکت‌کنندگان در مرحله دوم بوده است. کد ۱۹ در مصاحبه‌های مختلف مسؤولان به ابهام در مسائل عقیدتی و هویتی فرد اطلاق می‌شود و البته برخی نیز آن را با عنوان نقص در مدارک ارائه‌شده یا عدم تکمیل مسیر تحقیقات نسبت به شرکت‌کننده عنوان کرده‌اند.

* سوالات بی‌پاسخ درباره کدهای 5 و 19: چه عواملی معلمان را رد می‌کند؟

سوالی که در اینجا برای ما پیش آمده، این است: اگر کد ۱۹ مربوط به مسائل عقیدتی و هویتی افراد می‌شود و رضا روستایی، مدیرکل گزینش وزارت آموزش و پرورش، در مصاحبه با ایسنا تعداد افراد ردشده با کدهای 5 و 19 را حدود ۲۰ هزار نفر اعلام کرده بود، چگونه ممکن است این سازمان این افراد را در مرحله‌ اعتراض مثبت اعلام کرده و جذب این وزارتخانه شوند؟! آیا در مراحل گزینش خطای نیروی انسانی بوده یا واقعا افراد ردشده به‌واسطه دریافت این کد، ابهامات عقیدتی و هویتی داشته‌اند؟ اگر فرضیه‌ اول صحیح است، چرا این وزارتخانه بعد از چند سال انجام این فرآیند هنوز مسائل را حل نکرده و بر اساس همان مسیر اشتباه ادامه داده است؟ و اگر فرضیه دوم مورد تأیید است، آیا برای جایگاه معلمی که جایگاهی ویژه و مورد اعتماد مردم به شمار می‌رود، ورود اینگونه افراد به جایگاه ارزشمند معلمی مساله‌ای ایجاد نمی‌کند؟

در سخنان مسؤولان وزارت آموزش‌و‌پرورش طی سال‌های گذشته تاکنون، این موضوع مشهود بوده است که یک معلم اصلح علاوه بر داشتن علم، باید یک هویت قابل احترام داشته باشد تا هدف این سازمان که همانا آموزش‌و‌پرورش نسل‌های متفاوت است، محقق شود. به همین واسطه سراغ برخی مسؤولان رفتیم تا نظر آنها را درباره جایگاه و نقش معلمی در تعلیم و تربیت بدانیم و درباره ماجراهای مختلف افراد ردشده به ‌واسطه‌ کدهای 5 و 19 بپرسیم.

معاون سابق آموزش متوسطه وزارت آموزش‌و‌پرورش در پاسخ به این سوال که نقش و جایگاه معلم در کشور ما چگونه تعریف شده و وزارت برای بهبود این فرآیند چه برنامه‌هایی داشته و دارد؟ گفت: مهم‌ترین عنصر در جریان کیفیت‌بخشی در تعلیم و تربیت، و بر اساس سند تحول آموزش و پرورش، معلمان هستند.

* کاظمی: معلمان شایسته، کلید موفقیت نظام آموزش

علیرضا کاظمی وزیر آموزش و پرورش جذب معلمان شایسته را بسیار مهم عنوان کرد و ادامه داد: به همین علت در سال ۱۴۰۲ تحولی عظیم در فرآیند جذب معلمان بر اساس ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان با عنوان «انتخاب شایسته‌محور معلم» در دستور کار قرار گرفت. بر اساس این رویکرد، جذب نیرو از طریق کانون‌های ارزیابی فعال در سراسر کشور انجام شد. وی گفت: با هدف بهبود فرآیند جذب معلم، وزارت آموزش‌و‌پرورش تصمیم گرفت مسیر جذب را بهبود دهد. به همین علت، علاوه بر آزمون علمی و گزینش هویتی و عقیدتی، موضوعات مهم دیگری همچون ارائه تحلیلی، بحث گروهی و ارائه تدریس، شایستگی‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای افراد نیز مورد ارزیابی قرار گرفت.

کاظمی عنوان کرد: در بررسی‌های انجام شده از خروجی افراد جذب‌شده در کانون‌های ارزیابی در ۲ سال گذشته، مشخص شد نیروهایی که از این مسیر جدید جذب آموزش‌و‌پرورش شدند، نیروهای کیفی‌تر و تخصصی‌تری بوده‌اند. با این اوصاف، افراد جذب‌شده در سال ۱۴۰۳ در مقاطع ابتدایی و متوسطه نیروهای کیفی هستند اما همچنان موضوع جذب افرادی که کد ۱۹ را کسب کرده‌اند، در هاله‌ای از ابهام است.

معاون سابق آموزش متوسطه و وزیر فعلی آموزش‌و‌پرورش همچنین درباره افراد تأیید صلاحیت‌نشده دارای کد ۱۹، با اشاره به اینکه جزئیات این مسائل را همکاران ما در واحد گزینش دارند، گفت: در این میان ابهاماتی وجود داشت که برخی افراد در جریان مرحله دوم به ‌علت نقص پرونده یا عدم تکمیل بررسی‌ها و نداشتن صلاحیت‌های هویتی از مرحله دوم آزمون رد شدند. با توجه به اعتراضات، مقرر شد مهلت ۲ ماه اعتراض به این افراد داده شود تا مجدد پرونده‌های آنها بررسی شود که در نهایت، پرونده افرادی که دارای ابهاماتی همچون نقص در مدارک بودند، مورد بررسی قرار گرفت و پس از تکمیل و رفع ابهامات، تأیید نهایی شدند. با وجود اینکه با برخی مسؤولان وزارت آموزش‌و‌پرورش تماس‌هایی گرفته شد و پاسخگو نبودند، ما اخبار مختلف را بررسی و صحبت‌های مختلف در این باره را تحلیل کردیم.

* گام به گام تا جذب معلمان صالح: از ابهام به تأیید

رضا روستایی در یکی از مصاحبه‌های خود درباره کدهای 19 و 5  (کد 5 مربوط به ردشدگان مصاحبه دانشگاه فرهنگیان هستند) گفت: این افراد همان داوطلبانی هستند که در آزمون استخدامی دبیری، آموزگاری یا کیفیت‌بخشی شرکت کرده‌اند و به هر دلیلی گزینش وزارت آموزش‌و‌پرورش با پذیرش و به‌کارگیری آنها مخالفت کرده است. فرج کمیجانی، دبیرکل مجمع فرهنگیان ایران اسلامی نیز پیش از این درباره کد 19 به رسانه‌ای توضیح داده بود کد 19 مربوط به افرادی است که در آزمون کتبی استخدام قبول شده‌اند اما در تحقیقات محلی یا مصاحبه رد شدند. عبدالرضا فولادوند، معاون وزیر آموزش‌و‌پرورش و رئیس سازمان نهضت سوادآموزی نیز در گفت‌وگو با یکی دیگر از رسانه‌های کشور از بررسی مجدد وضعیت حدود ۶ هزار نفر از استخدامی‌های کدهای ۱۹ و تایید آنها خبر داد.

سوالی که باز هم اینجا مطرح می‌شود این است: آیا با تمام این توضیحات و مصاحبه‌های مختلف، سلیقه‌ها و رابطه‌ها، جایگزین ضوابط شده یا آموزش‌و‌پرورش برای جذب نیرو از طریق ماده 28، معیارها و چارچوب‌های مناسب و قانونمندی دارد؟

در این میان بوده‌اند افرادی که کد 19 دریافت کرده‌اند اما گویا مسائل عقیدتی و هویتی نداشته‌اند، بلکه با سلیقه‌ای عمل کردن ارزیابان، این کد ترند این روزها را دریافت کرده‌اند. 

محمدجعفر قائم‌پناه، مسؤول اداره امور گزینش کشور و معاون اجرایی رئیس‌جمهور در جلسه بررسی مسائل و مشکلات گزینشی استخدام معلمان کشور خبر از تغییرات مدیریتی در هسته گزینش آموزش‌و‌پرورش داده و اظهار امیدواری کرده بود اعتراضات گزینشی متقاضیان در اسرع وقت مورد تجدیدنظر قرار گرفته و گره گزینشی داوطلبان معلمی در کشور باز شود.

اما با بررسی اخبار مختلف و واکنش‌های متعدد مخاطبان، دریافتیم تاکنون بیش از 70 درصد اعتراض‌کنندگان کد 19 عاقبت به خیر شده‌اند. علیرضا کاظمی در ادامه گفت‌وگوی خود با «وطن امروز» از همه دغدغه‌مندان و افراد حساس به جذب نیروی بااستعداد و صالح برای شغل معلمی درخواست کرد برنامه‌های موثر و کیفی در جریان فرآیند جذب را ادامه دهند و با تغییر دولت‌ها، روش‌های موثر حذف نشود، چرا که معلم مهم‌ترین رکن در نظام تعلیم و تربیت به شمار می‌رود و تحقق برنامه‌های سند راهبردی و برنامه تحول بنیادین آموزش‌و‌پرورش به کیفی بودن معلمان بستگی دارد.

* معلمان با کیفیت، دانش‌آموزان موفق

ارزیابی و سنجش معلمان یکی از جنبه‌های کلیدی در بهبود کیفیت نظام آموزشی است. این فرآیند به دلایل متعددی همچون اطمینان از کیفیت آموزش معلمان، توسعه حرفه‌ای معلمان، شناسایی نیازهای آموزشی، حفظ استانداردها، ارتباط مستقیم آموزش با عملکرد دانش‌آموزان، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری آموزشی، ایجاد انگیزه برای معلمان و ایجاد فرهنگ یادگیری مداوم اهمیت بالایی دارد.

وقتی یک معلم جذب سیستم آموزشی می‌شود، این به آن معناست که وی از نظر تخصص و اخلاق مورد بررسی قرار گرفته و تأیید شده است. با این حال به نظر می‌رسد نیاز به بازنگری و بهبود فرآیندهای گزینش وجود دارد تا معلمان با کیفیت بهتری به سیستم آموزش‌و‌پرورش ورود یابند.

ممکن است در این فرآیند چالش‌هایی وجود داشته باشد، از جمله فشارهای سیاسی، تبعیض‌های نژادی یا اجتماعی و عدم شفافیت در ارزیابی‌ها. پیشنهاد می‌شود آموزش‌و‌پرورش روندهای گزینش را شفاف و چندلایه کند و از نظرات معلمان و کارشناسان در این زمینه بهره ببرد.

در نهایت، گزینش معلمان جدید ابزاری است که می‌تواند کیفیت آموزش را بهبود بخشد و به تربیت بهتر دانش‌آموزان کمک کند بنابراین، نیاز است این فرآیند به صورت هوشمندانه و جامع طراحی و اجرا شود.