گروه اجتماعی: تغییر الگوی مصرف مواد مخدر از سنتی به صنعتی و افزایش آن به بیش از 1470 نوع ماده یا محرک نوظهور در دنیا،  تهدیدی جدی برای جوانان و نوجوانان است که در صورت بی‌توجهی و سهل‌انگاری والدین و دست‌اندرکاران نسبت به آگاهی‌بخشی درباره مضرات و تبعات شوم مصرف آنها می‌تواند بسیار نگران‌کننده باشد. روانگردان‌ها یا مواد جدید با اسامی عجیب و غریب که سوداگران برای بازارگرمی و کسب سودهای هنگفت، با این ترفند که مصرف این نوع مواد اعتیادآور نیست، مصرف آنها را ترویج می‌کنند، متأسفانه به وفور در جامعه در دسترس است. این در حالی است که طبق بررسی‌ها و تحقیقات انجام شده، مصرف مواد مخدر نوظهور صنعتی حتی برای یک بار هم می‌تواند زندگی و آینده فرد را بر باد دهد. این نوع مواد بسیار اعتیادآور هستند و ترک آنها نیز به دلیل وابستگی شدید فرد معتاد به این مواد دشوار است. به طور مثال بتازگی ماده مخدر و محرکی به نام «کروکودیل» عرضه شده که بسیار خطرناک است. در همین ارتباط اخیرا مریم اخگری، رئیس کنترل کیفی آزمایشگاه‌های سازمان پزشکی قانونی کشور درباره مصرف این ماده مخدر هشدار داده است، چرا که ماده اولیه برای تولید آن بنزین، کدئین، ید و فسفر است؛ مواد خطرناکی که آسیب جدی به پوست معتاد می‌رساند. وی به برخی مصادیق مخدرهای خطرناک اشاره و عنوان کرده است: موادی مانند کروکودیل یا سه‌دودی، دات یا نقطه، قرص اسید، ال‌اس‌دی و... از ترکیبات بسیار خطرناکی هستند که با عنوان ترکیبات جدید و بدون خطر در اختیار جوانان قرار می‌گیرند. کروکودیل نام خیابانی «دزومرفین» است؛ ماده‌ای که مشتقات آن از مرفین گرفته شده است. این ماده مخدر موجب آسیب‌رسانی جدی به پوست، رگ‌های خونی، استخوان‌ها و ماهیچه‌ها می‌شود و گاهی اوقات موجب ایجاد آسیب‌دیدگی در بافت و اندام فرد مصرف‌کننده شده و حتی او را تا مرز قطع عضو و مرگ می‌کشاند. در این میان کرکودیل به طرز خطرناکی در آزمایشگاه‌های خانگی با استفاده از مواد شیمیایی ارزان ساخته می‌شود. در تولید مخدری مانند کروکودیل از گازوئیل و بنزین به‌ عنوان حلال استفاده می‌شود، اما در تبلیغات فروش این ماده روانگردان در فضای مجازی گفته می‌شود کروکودیل ترکیبات گیاهی دارد. به گفته رئیس کنترل کیفی آزمایشگاه‌های سازمان پزشکی قانونی کشور، مصرف مقدار بسیار کم این مخدر هم با ایجاد حالت‌های توهم‌زایی شدید، زندگی مصرف‌کننده را تهدید می‌کند. 

* کروکودیل  کشنده‌تر از هروئین

مخدر کروکودیل از ترکیب قرص کدئین با بنزین، تینر، ید، اسیدکلریدریک یا همان جوهرنمک و فسفر قرمز تولید می‌شود. ارزان‌تر از هروئین است اما به دلیل محتویات خطرناکش، کشنده‌تر از آن است و دلیل نامگذاری‌اش این است که پوست مصرف‌کنندگان این مخدر بعد از مدتی مثل پوست کروکودیل سفت می‌شود. با گسترش فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی به محلی برای فروش مواد مخدر و عادی‌سازی مصرف آن تبدیل شده است. یکی از اثرات مصرف کروکودیل، پوسیدگی پوست و گوشت مصرف‌کنندگان است، به‌ گونه‌ای که منجر به ضایعات پوستی شدید و مرگ بافتی  می‌شود. به همین دلیل این ماده به «گوشت‌خوار» نیز معروف شده است. تأثیرات این مخدر به ‌مراتب قوی‌تر و سریع‌تر از هروئین است و خطرات ناشی از تزریق مکرر آن بسیار بالاست. ترک این ماده به دلیل اثرات جسمانی و روانی سنگین، بسیار دشوار است. مصرف این ماده منجر به تخریب روان مصرف‌کننده می‌شود. این ماده به دلیل ارزان و دردسترس ‌بودن، در برخی جوامع به ‌عنوان جایگزینی برای هروئین استفاده می‌شود. مصرف مکرر کروکودیل  باعث می‌شود پوست و بافت زیرین به طور قابل‌ ملاحظه‌ای آسیب ببیند که اغلب به زخم‌های عمیق و تخریب گسترده بافتی منجر می‌شود. مشابه سایر اپیوئیدها، کروکودیل بشدت اعتیادآور است و ترک آن به دلیل شدت علائم فیزیکی و روانی ترک، بسیار دشوار است. مصرف این ماده با شدت و سرعت بالایی منجر به مشکلات سلامتی و مرگ می‌شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد کاربران طولانی‌مدت این مخدر به ندرت بیش از چند سال زنده می‌مانند.

* چه کار کنیم فرزندمان معتاد نشود؟

پدر و مادر نخستین و مهم‌ترین افرادی هستند که در شکل‌گیری شخصیت کودکان نقش ایفا می‌کنند. محیط امن و رفتار درست در خانواده‌ها باعث رشد افکار و پرورش استعدادهای کودکان می‌شود اما در مقابل به دلیل مشکلاتی که والدین معتاد با آنها درگیرند، فرزندان آسیب‌پذیرتری خواهند داشت. فرزندان این گونه خانواده‌ها دچار سرخوردگی و ناامیدی می‌شوند و والدین نقش مخربی در زندگی فرزندان‌شان دارند. از جمله اثرات مخرب اعتیاد والدین روی فرزندان این است که بودن در کنار این گونه خانواده باعث خجالت‌شان می‌شود؛ فرزندان در این نوع خانواده استرس زیاد، تعارض و خشونت را تجربه می‌کنند؛ کیفیت فرزندپروری به‌شدت پایین است و والدین نقش حمایتی ندارند؛ فرزندان پدر و مادر معتاد از بودن در کنار آنها بشدت احساس شرم و خجالت می‌کنند؛ فرزندان این والدین شدیدا احساس تنهایی، طردشدگی و حتی دوست‌داشتنی نبودن می‌کنند؛ معمولا از بقیه همسالان خود کم‌حرف‌ترند و تمایل شدیدی به گوشه‌گیری و انزوا دارند. 

فاطمه سرگزی، مدیر سلامت روان، اجتماعی و پیشگیری از اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در این باره گفت: در نوجوانان، کنجکاوی و تمایل به پذیرفته ‌شدن در گروه همسالان، می‌تواند به تجربه مواد و در نهایت اعتیاد منجر شود و از طرفی در دسترس ‌بودن مواد، خطر سوءمصرف را افزایش می‌دهد. وی افزود: نوجوانان و جوانانی که ارتباط صمیمانه و نزدیکی با اعضای خانواده خود دارند و از بودن در جمع آنها احساس رضایت و شادی می‌کنند، کمتر به دنبال مصرف مواد مخدر می‌روند. آموزش رفتارهای مناسب اجتماعی، انتظارات جامعه از یک نوجوان مسؤول، اهمیت رشد و بالندگی نوجوان برای پیشرفت اجتماعی که در آن زندگی می‌کند باید به آنها آموزش داده شود. وی در ادامه تصریح کرد: تمرین هم‌زمان عشق و حدومرز در روابط خانوادگی باعث می‌شود فرزندان‌ بدانند که هر دسترسی به مواد مخدر چه جرائمی به دنبال دارد و چه مجازات‌هایی را باید متحمل شوند. آنها باید در برابر اجرای مقررات و قوانین حاکم بر خانه، مدرسه و اجتماع، مسؤول و هوشیار باشند. وی عنوان کرد: باید فرصت‌ها و موقعیت‌هایی را برای فرزندان ایجاد کرد تا آنها بتواند به اهداف‌شان برسند و آنها را به دلیل توانایی‌ها و استعدادهای‌شان تشویق و حمایت کنیم، این کار کمک می‌کند تا احساس خوبی نسبت به خودشان پیدا کنند. سرگزی خاطرنشان کرد: گوش ‌دادن به صحبت‌های فرزند، حمایت از رفتارهای مثبت، پسندیده و سالم، توجه به احساسات و عواطف او و پذیرش بی‌قیدوشرط جوانان و نوجوانان، به آنها کمک می‌کند با ایجاد رابطه‌ای نزدیک و صمیمانه با والدین درصدد مقابله با بحران‌های زندگی برآیند. وی گفت: با یادگیری مهارت‌های زندگی و شیوه‌های حل مشکلات، راه‌های نه گفتن در برابر فشار همسالان برای مصرف مواد مخدر و رفتارهای مخاطره‌آمیز کاهش می‌یابد. وی افزود: افرادی که به خود و توانایی‌های‌شان باور دارند، کمتر در دام اعتیاد گرفتار می‌شوند، همچنین روابط سالم و حمایتگر خانواده و دوستان، نقش مهمی در پیشگیری از اعتیاد دارد.