* فلسفه بلک‌فرایدی و مفهوم Doorbuster

این روز به قدری اهمیت دارد که فروشگاه‌ها پیش از ساعت ۴ صبح کار خود را آغاز کرده و مردم از همان زمان برای خرید به فروشگاه‌ها هجوم می‌برند و باید تا پیش از آغاز شب خرید کرده باشند.

فلسفه حراج جمعه سیاه ارائه تخفیف‌های گسترده همراه با تمام محصولات و کالاها، فارغ از دسته‌بندی و نوع آنهاست. بعضا این تخفیف‌ها به حدی می‌رسد که باعث تحریک هر چه بیشتر مشتریان برای خرید محصولات مورد نظرشان شده و آنها را هر جوری که هست مجاب به خریداری آنها می‌کند.

برای درک بهتر این موضوع، بد نیست بدانید بسیاری از کالاهای گران‌قیمت نظیر تلویزیون‌ها، کنسول‌های بازی و انواع مختلف لوازم الکترونیکی، که در این روز با تخفیف‌های فوق‌العاده بالا (حتی برخی تا ۷۰ درصد) به فروش می‌رسند، صفوف طولانی مردم را جلوی فروشگاه‌ها تشکیل می‌دهند که حتی در بسیاری از موارد موجب شکسته شدن درب فروشگاه‌ها نیز می‌شود. به همین خاطر این کالاهای باارزش را «Doorbuster» نام‌گذاری کرده‌اند.

در سال‌های اخیر، رقابت بین فروشنده‌ها به حدی بالا گرفته که مفهومی به نام Doorbuster به وجود آمده است. همان‌طور که می‌دانید، کلمه Door به معنای «در» و کلمه Buster به معنی انفجار یا شکستن چیزی است. به همین دلیل، کالاهای با تخفیف ویژه را Doorbuster نامیده‌اند، زیرا این کالاها باعث صف کشیدن مردم پشت درهای فروشگاه شده و حتی در بسیاری از موارد تراکم جمعیت مشتریان باعث شکسته شدن در فروشگاه‌ها می‌شود.

* عقبه گسترش بلک‌فرایدی و تبلیغاتی با این نام در ایران

حراج بزرگ جمعه سیاه که به عنوان «بلک‌فرایدی» شناخته می‌شود، از دهه ۹۰ به ایران راه یافت و در سال‌های اخیر رواج بیشتری نیز یافته است. در این ایام، بسیاری از فروشگاه‌ها بویژه فروشگاه‌های اینترنتی، محصولات خود را تحت عنوان تخفیف بلک‌فرایدی ارائه می‌دهند. به دلیل تازگی این رویداد در ایران، تاریخ بلک‌فرایدی ثابت نشده است و بسیاری از برندها، تاریخ خاص خودشان را برای حراج توفانی اعلام می‌کنند. تاریخ حراج جمعه سیاه، یک روز پس از جشن شکرگزاری که در آخرین پنجشنبه ماه نوامبر برگزار می‌شود، آغاز می‌شود. بر این اساس، تاریخ حراج جمعه سیاه ۲۰۲۴ در ایران برابر با جمعه ۹ آذر است. البته فروشگاه‌ها از یک هفته قبل به پیشواز بلک‌فرایدی می‌روند و توفان تبلیغاتی در این بخش راه می‌اندازند.

* مقایسه مدت زمان بلک‌فرایدی در ایران و دیگر کشورها

حراج بزرگ جمعه سیاه در اروپا و آمریکا یک روز است، هر چند اخیرا برخی شرکت‌های بزرگ برای کاهش ازدحام جمعیت، از چند روز قبل بلک‌فرایدی را آغاز می‌کنند. در ایران، تبلیغات جمعه سیاه از یک هفته تا 10 روز قبل از بلک‌فرایدی شروع می‌شود و فروشگاه‌ها با روش‌های مختلف تبلیغاتی رقابت را آغاز می‌کنند.

در کشورهای خارجی، حراج جمعه سیاه پیش از سال نو برگزار می‌شود و فروشگاه‌ها و برندها محصولات خود را با تخفیف‌های قابل توجهی به فروش می‌رسانند. بسیاری از مردم دنیا سعی می‌کنند خرید سال نو و هدایای خود را در این روز تهیه کنند تا هزینه‌های‌شان را به صورت قابل توجهی کاهش دهند.

اگرچه بلک‌فرایدی در ایران در آذر قرار دارد و عملا مناسبتی برای افزایش خریدهای مردم و بازارگردانی فروشگاه‌ها وجود ندارد اما تبلیغات فروشگاه‌های آنلاین و حضوری از چند روز قبل شدت می‌گیرد و فروشگاه‌ها تلاش می‌کنند با تبلیغات اغواکننده مردم را به خرید همراه با تخفیف ترغیب کنند.

* تفاوت تخفیفات بلک‌فرایدی در ایران و خارج

بلک‌فرایدی یا همان جمعه سیاه یکی از کپی‌برداری‌های ایرانی‌ها از غرب است که در اجرا نشان داده نه‌تنها کپی ناقصی صورت گرفته، بلکه اساسا درک درستی هم از مفهوم واقعی بلک‌فرایدی در میان فروشندگان و فروشگاه‌های ایرانی وجود ندارد.

بلک‌فرایدی چند سال است که به واژگان فروشگاه‌های ایرانی اضافه شده است اما برخلاف فروشگاه‌های خارجی که تخفیفات واقعی روی اجناس‌شان دارند و بعضا این تخفیفات به بیش از ۹۰ درصد هم می‌رسد، بررسی‌ها نشان می‌دهد در ایران نه‌تنها خبری از این نرخ‌ها نیست، بلکه شاهد سیاه‌بازی‌هایی هم از سوی برخی فروشگاه‌ها هستیم.

* تخفیف‌های الکی و گمراه‌کننده

بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد بیش از ۹۰ درصد تخفیف‌هایی که در بلک‌فرایدی ایرانی روی کالاها می‌زنند، رسما «الکی» است و همان کالاها را قبل از بلک‌فرایدی می‌توان با قیمت ارزان‌تر یا نهایتا همان قیمت خرید. در خوش‌بینانه‌ترین حالت می‌توان گفت تخفیفات بلک‌فرایدی ایرانی‌ها نهایتا به ۱۰ درصد می‌رسد، آن هم به شرطی که قبل از آن قیمت‌ها را بالا نبرده باشند.

نگاهی به مستنداتی از قیمت‌های قبلی برخی فروشگاه‌های معروف اینترنتی نشان می‌دهد این فروشگاه‌ها قیمت اجناس خود را در ایام بلک‌فرایدی نسبت به قبل بالا برده‌اند و صرفا با درج تخفیف ۲۰ تا۳۰ درصدی سعی می‌کنند مخاطب را فریب دهند که روی اجناس‌شان تخفیف گذاشته‌اند و اکنون وقت خرید مقرون به‌صرفه است.

انتظار می‌رود فروشگاه‌های ایرانی با ارائه تخفیفات واقعی و شفافیت بیشتر در قیمت‌گذاری، اعتماد مشتریان را جلب کنند و تجربه خرید بهتری را برای آنها فراهم آورند.

* حقایق پشت پرده استراتژی‌های بلک‌فرایدی در ایران

تخفیف‌های بلک‌فرایدی در ایران به عنوان یک استراتژی جدید فروش به شمار می‌روند و هر ساله هم بر تعداد فروشگاه‌هایی که از این روش استفاده می‌کنند افزوده می‌شود. بسیاری از فروشگاه‌های اینترنتی مانند بانی‌مد، دیجی کالا، خانومی، شاواز، اسنپ، باسلام و... برنامه‌های بلک‌فرایدی را برای حراج محصولات خود به کار گرفته‌اند.

همانطور که بارها گفته شده، برندها و آنلاین‌شاپ‌ها چند روز پیش از شروع بلک‌فرایدی، قیمت‌ها را افزایش می‌دهند و سپس ناگهان در آستانه جمعه سیاه، روزشمار تخفیف‌ها را برای مشتری‌ها آغاز می‌کنند. این امر باعث می‌شود خریداران با تأثیر روانی یک خرید ارزان، ترغیب به خرید شوند و تصور کنند یک خرید پرسود داشته‌اند.

دیجی کالا و اسنپ شاپ جزو بزرگ‌ترین فروشگاه‌هایی هستند که به استقبال «بلک‌فرایدی» رفته‌اند. قیاس قیمت محصولات مندرج در فهرست کالاهای «جمعه سیاه» شامل لوازم خانگی، لوازم دیجیتال، کیف و کفش، ساعت و زیورآلات، پوشاک، لوازم ورزشی و سفری و لوازم آرایشی و بهداشتی، نشان می‌دهد نه‌تنها قیمت این محصولات نسبت به قبل کاهش نیافته، بلکه بعضا با افزایش هم همراه بوده است!

* تخفیف‌های صوری

در نگاه نخست، محصولاتی که با عنوان حراج در جمعه سیاه این سایت‌ها به فروش می‌رسند دارای تخفیف‌های قابل توجهی به نظر می‌رسند و این تصور در مشتری به وجود می‌آید که سود زیادی از تخفیف‌های ارائه شده نصیبش خواهد شد اما بررسی‌‌ها نشان می‌دهد در مواردی، کالا‌ها حتی از قیمت‌های قبل از جمعه سیاه گران‌تر یا هم‌قیمت قبل از اعمال تخفیف هستند.

* قیمت‌گذاری عجیب PS5

در بلک‌فرایدی، برخی مردم به دنبال خرید کالاهای دیجیتال هستند اما بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین در ظاهر با تخفیف و در واقع گران‌تر این کالاها را می‌فروشند. به عنوان مثال، کنسول بازی PS5 در اسنپ‌شاپ با تخفیف یک درصدی ۳۴ میلیون و ۵۹۲ هزار تومان فروخته می‌شود اما این کالا در دیجی‌کالا قبل از تخفیف ۳۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و با تخفیف ۶ درصدی ۳۲ میلیون و ۴۹۹ هزار تومان قیمت خورده است. این یعنی اسنپ‌شاپ PS5 را ۲ میلیون تومان گران‌تر می‌فروشد، آن هم در بلک‌فرایدی! 

این نرخ‌گذاری‌های عجیب در حالی انجام می‌شود که قبل از ایام بلک‌فرایدی، PS5 در فروش حضوری با قیمت ۲۹ میلیون تومان خریداری شده بود. 

* ترفندهای بلک‌فرایدی در فروشگاه‌های اینترنتی ایران

در بالا اشاره کردیم که بسیاری از فروشگاه‌های اینترنتی در ایام بلک‌فرایدی قیمت اجناس را بالا می‌برند و سپس با درج تخفیف، سعی می‌کنند مشتری را ترغیب به خرید کنند. مصداق بارز این موضوع را به ‌راحتی می‌توان در قیمت اسپرسوساز مشاهده کرد. این فروشگاه قیمت اسپرسوساز را ۱۳ میلیون تومان درج کرده و با تخفیف ۵۳ درصدی به ۶ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسانده است.

عجیب اینجاست که حتی با تخفیف ۵۳ درصدی هم باز قیمت این محصول گران‌تر از قیمت واقعی‌اش است. اسپرسوساز با همین مدل و مشخصات در سایت دیگری با قیمت ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان برای فروش قیمت‌گذاری شده است.

* تخفیف‌های کاذب در قیمت‌گذاری گوشی موبایل

یکی دیگر از مواردی که نشان می‌دهد این فروشگاه‌ها تخفیف‌های الکی با قیمت‌گذاری‌های کاذب در بلک‌فرایدی دارند، به قیمت‌گذاری گوشی موبایل برمی‌گردد. قبل از بلک‌فرایدی، گوشی سامسونگ با مدل مشخص ۵ میلیون و ۱۷۵ هزار تومان قیمت‌خورده بود اما همین گوشی با همین مدل در بلک‌فرایدی با تخفیف ۳۶ درصدی ۵ میلیون و ۳۸۵ هزار تومان قیمت‌خورده، یعنی گران‌تر از قیمت قبل از بلک‌فرایدی! فروشگاه قیمت این کالا را ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان درج کرده و با تخفیف ۳۶ درصدی به ۵ میلیون و ۳۸۵ هزار تومان رسانده است.

این موارد نشان می‌دهد برخی فروشگاه‌ها با استفاده از ترفندهای تبلیغاتی سعی در فریب مشتریان دارند، بنابراین همیشه توصیه می‌شود قبل از خرید در ایام بلک‌فرایدی، قیمت‌گذاری‌ها را با دقت بررسی و به تخفیف‌های واقعی توجه کنید.

در نمونه دیگری از این تخفیف‌های کاذب می‌بینیم قیمت کیبورد و ماوس بی‌سیم در دیجی کالا قبل از بلک‌فرایدی یک میلیون و ۳۸۰ هزار تومان بود اما در بلک‌فرایدی، قیمت این کالا به یک میلیون و ۵۵۰ هزار تومان افزایش یافت که با تخفیف ۱۴ درصدی یک میلیون و ۳۲۹ هزار تومان قیمت خورده است. این روش نشان‌دهنده افزایش قیمت قبل از تخفیف است.

این موارد نشان می‌دهد بسیاری از فروشگاه‌های اینترنتی در ایام بلک‌فرایدی، با استفاده از تخفیف‌های الکی و افزایش قیمت‌های کاذب، سعی در فریب مشتریان دارند، بنابراین توصیه می‌شود قبل از خرید در ایام بلک‌فرایدی، قیمت‌گذاری‌ها را با دقت بررسی کنید و به تخفیف‌های واقعی توجه داشته باشید.

* حقایق پنهان ترفندهای فروشگاه‌ها در ایام بلک‌فرایدی

یکی از روش‌های رایج که برخی فروشگاه‌ها همزمان با بلک‌فرایدی در پیش می‌گیرند، فروش کالاهای تاریخ مصرف گذشته و بی‌کیفیت و بعضا دست دوم است؛ کالاهایی که در بلک‌فرایدی خارجی‌ها رایگان به مردم داده می‌شود اما در بلک‌فرایدی ایرانی با تخفیف‌های پررنگ و لعاب به مشتریان فروخته می‌شود.

فروش کالاهای بی‌کیفیت یا تاریخ مصرف گذشته به اسم تخفیف ویژه ترفند فروشگاه‌های ایرانی برای رهایی از اجناس بنجلی است که روی دست‌شان مانده است. این فروشندگان کالاهایی را که در انبارهای‌شان مانده و قابل فروش نیستند با بهانه تخفیف در این روزها عرضه می‌کنند. مشتریان نیز به دلیل جذابیت تخفیف‌ها، این کالاها را خریداری می‌کنند اما پس از خرید متوجه کیفیت پایین یا تاریخ‌مصرف گذشته آنها می‌شوند.

* تخفیف ساعتی، ترفند تکراری فروشگاه‌ها

یکی دیگر از روش‌های فریب مشتریان، اعلام تخفیف‌های محدود با زمان کوتاه است. فروشندگان با اعلام اینکه تخفیف‌ها تنها برای مدت کوتاهی در دسترس هستند، مشتریان را تحت فشار قرار می‌دهند تا خرید کنند. این تاکتیک باعث می‌شود مشتریان فرصت کافی برای بررسی کیفیت و قیمت واقعی کالا نداشته باشند و به ‌سرعت اقدام به خرید کنند. این روش البته محدود به بلک‌فرایدی نیست و در برخی مقاطع سال شاهد هستیم که برخی فروشگاه‌ها در فضای مجازی یا شعب حضوری با آغاز روزشمار و... مشتریان خود را ترغیب به خرید فوری می‌کنند.

داغ شدن بازار بلک‌فرایدی در فضای مجازی بویژه اینستاگرام موجب شده کلاهبرداران هم دست به کار شوند تا از این آب گل‌آلود ماهی‌گیری کرده و جیب مردم را خالی کنند. افرادی با سوءاستفاده از این فرصت و ایجاد صفحات فروشگاهی جعلی، در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام یا ایجاد سایت‌های جعلی با ارائه تبلیغات فریبنده و وعده تخفیف ویژه از خریداران کلاهبرداری می‌کنند.

* هشدار پلیس فتا

این موضوع باعث شده پلیس فتا به عموم مردم در این زمینه هشدار دهد و تأکید کند: بر اساس رصدهای انجام شده، در روزهای منتهی به جمعه سیاه، پرونده‌های قضایی ارجاع شده به پلیس فتا و همچنین گزارشات دریافتی از هموطنان، کلاهبرداری با استفاده از این ترفند در حال افزایش است.

* دلایل موفقیت کلاهبرداری‌های بلک‌فرایدی

دلایل اصلی موفقیت کلاهبرداری‌های بلک‌فرایدی در ایران به عواملی همچون تخفیف‌های محدود در زمان کوتاه، عدم شفافیت در شرایط فروش، آگاهی پایین مشتری‌ها نسبت به حقوق خود و روش‌های تشخیص تخفیف واقعی از جعلی بازمی‌گردد. بسیاری از خریداران بدون تحقیق کافی و تنها به دلیل تبلیغات اقدام به خرید می‌کنند که  این امر باعث می‌شود آنها به‌راحتی قربانی کلاهبرداری‌های مختلف شوند.

* پیشنهاد کارشناسان

کارشناسان پیشنهاد می‌کنند فروشگاه‌های ایرانی در ایام پایانی سال خورشیدی مشابه غربی‌ها یک روز را به تخفیف واقعی روی اجناس‌شان اختصاص دهند تا همزمان با خریدهای نوروزی مردم، هم کام مردم شیرین شود و هم این فروشگاه‌ها، رکورد فروش خود را بزنند.