گروه سیاسی: 3 کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه از احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه علیه کشورمان سخن گفته‌اند. رویترز در همین رابطه از مقر سازمان ملل متحد در نیویورک گزارش داد: «انگلیس، فرانسه و آلمان به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع دادند در صورت لزوم آماده هستند مکانیسم موسوم به «واکنش سریع» (ماشه) را فعال کنند تا همه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران دوباره اعمال و این کشور از داشتن سلاح هسته‌ای منع شود». 

اروپا چند ماهی است مواضع تندی علیه ایران اتخاذ می‌کند و در این باره چنان رفتار می‌کند که گویی قرار است نقش آمریکای دوران اول ریاست‌جمهوری ترامپ را بر عهده بگیرد. چه در مساله هسته‌ای کشورمان و چه در سایر موضوعات چون اتهام ارسال سلاح به روسیه از سوی ایران، اروپا یا خود به صورت مستقیم ایران را تحریم می‌کند، یا قطعنامه سیاسی علیه کشورمان به شورای حکام می‌فرستد یا مثل همین چند روز پیش، از بازگشت مکانیسم ماشه سخن می‌گوید. 

یک مرور مختصر بر تحولات میان ایران و اروپا در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد آلمان پیشگام ایجاد دور جدیدی از تنش‌ها با ایران شد. تعطیلی مرکز اسلامی هامبورگ در تابستان امسال، شروعی بر سلسله تنش‌هایی بود که این کشور اروپایی و همچنین اتحادیه اروپایی علیه کشورمان به راه انداختند. پاسخ ایران به تعطیلی مراکز اسلامی وابسته به کشورمان در آلمان، بستن چند مرکز بدون مجوز وابسته به سفارت آلمان در تهران بود. موضوع مرگ جمشید شارمهد، تروریست محکوم به اعدام پیش از اجرای حکمش نیز بهانه‌ را برای دولت شولتس در راستای تشدید فشار علیه ایران فراهم کرد. 

با انتشار خبر مرگ شارمهد که به صراحت به اعمال مجرمانه‌اش از جمله قتل و ترور پیش و بعد از دستگیری اعتراف و حتی افتخار کرده بود، یک دوره تنش جدی از سوی آلمانی‌ها آغاز شد. آنها از احضار کاردار ایران گرفته تا فراخواندن سفیر خود از تهران و تعطیلی کنسولگری‌های ایران در آلمان، انجام دادند. وزیر خارجه این کشور نیز چنان بیانیه تندی منتشر کرد که در اغلب رسانه‌های کشورمان عینا ترجمه نشد! این بیانیه تند و خارج از عرف دیپلماتیک باعث شد عراقچی نیز پاسخ تندی به آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان بدهد و او را به ریاکاری متهم کند. 

* تحریم هواپیمایی ایران

مواضع ضد‌ایرانی آلمان از سوی اتحادیه اروپایی نیز اتخاذ شد. اتحادیه اروپایی حتی پیش از انتشار خبر مرگ شارمهد در اوایل آبان و جنجالی که آلمانی‌ها در این باره به راه انداختند، 3 شرکت هواپیمایی کشورمان را به اتهام انتقال موشک و پهپاد به روسیه برای استفاده علیه اوکراین تحریم کرده بودند.

طبق اعلام رسمی شورای اتحادیه اروپایی که در مهرماه امسال رسانه‌ای شد، 7 فرد و 7 نهاد مشمول تحریم‌های جدید شدند. شرکت‌های هواپیمایی ایران ایر، ماهان ایر و ساها ایرلاینز و 2 شرکت تدارکاتی جزو لیست تحریم‌شدگان قرار گرفتند. طبق ادعای اتحادیه اروپایی، این شرکت‌های هواپیمایی مسؤول انتقال و عرضه پهپادهای ساخت ایران و قطعات و فناوری‌های مربوط به روسیه از طریق شبکه‌های تدارکات فراملی هستند تا در جنگ این کشور علیه اوکراین استفاده شود. 2 شرکتی که در تولید سوخت مورد استفاده برای پرتاب راکت و موشک نقش دارند نیز در فهرست تحریم اتحادیه اروپایی قرار گرفتند.

تحریم شرکت‌های هواپیمایی ایران در حالی رخ داد که کشورمان به صراحت اعلام کرده بود اصلا انتقال تسلیحاتی چون موشک با هواپیماهای مسافربری امکان‌پذیر نیست و این تحریم‌ها صرفا می‌تواند به مردم عادی لطمه بزند. در این باره کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه تصریح کرد: شرکت ایران‌ایر تا پیش از تحریم اخیر به برخی شهرهای اروپایی از جمله فرانکفورت و هامبورگ در آلمان، پاریس در فرانسه و لندن در بریتانیا پروازهای مستقیم داشت و با وجود اینکه از سال ۱۳۹۷ به صورت غیرقانونی تحت تحریم‌های یک‌جانبه دولت آمریکا قرار گرفته بود اما پروازهایش به شهرهای اروپایی به صورت مستمر انجام می‌شد.

معاون وزیر امور خارجه در ادامه افزود: در پی تحریم‌های غیرقانونی و یک‌جانبه جدید اتحادیه اروپایی پروازهای این شرکت به شهرهای اروپایی متوقف شده و مشکلات عدیده‌ای را برای مسافران ایرانی و غیرایرانی که قصد سفر به کشورهای اروپایی داشته یا خواهان سفر به ایران بوده و در اروپا سرگردان شده‌اند، ایجاد کرده است. با وجود اینکه این کشورها در ظاهر مدعی هستند تحریم‌های به اصطلاح هدفمند (که غیرقانونی است)، به گونه‌ای تصویب و اعمال می‌شود که تأثیری بر زندگی مردم نداشته باشد اما در حقیقت این تحریم‌ها اثرات سوء مستقیمی بر زندگی مردم دارد.

همان‌طور که غریب‌آبادی اشاره کرده بود، از سال 1397 و زمانی که دولت ترامپ بر سر کار بود، تحریم‌هایی علیه برخی شرکت‌های هواپیمایی کشورمان برقرار شده بود اما شرکتی چون ایران ایر همچنان پروازهایش به شهرهای اروپایی انجام می‌شد که با تحریم‌های جدید اتحادیه اروپایی، این پروازها به اروپا نیز انجام نمی‌شوند. به این معنی که حالا قرار است اروپا همان راهی را برود که پیشتر آمریکا رفته بود. 

تحریم 3 شرکت هواپیمایی کشورمان در حالی انجام شده که پیش از این ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین اعلام کرده بود هیچ اطلاعاتی مبنی بر ارسال موشک از ایران به روسیه وجود ندارد! در همین رابطه سازمان اطلاعات دفاعی اوکراین در گزارشی در پاسخ به پرسش‌هایی در زمینه ادعای ارسال موشک‌های بالستیک ایران به روسیه عنوان داشت: «این سازمان، هیچ اطلاعاتی درباره تامین ۲۲۰ موشک کوتاه برد فتح ۳۶۰ ایران (با حداکثر برد ۱۲۰ کیلومتر) برای روسیه در اوایل سپتامبر ۲۰۲۴ ندارد».

در این گزارش همچنین آمده بود: این داده‌ها در تناقض با چیزی است که پیش از این در رسانه‌های اوکراینی به نقل از منابع غربی گفته شده بود که ایران موشک‌های فتح ۳۶۰ را بدون پرتابگرهایش به روسیه تحویل داده است.

دیفنس اکسپرس خاطرنشان کرده بود: اطلاعات دفاعی اوکراین تأکید کرد که هیچ اطلاعاتی درباره توافقات بین روسیه با ایران و کره‌شمالی درباره تعداد تحویل موشک در ماه و اطلاعاتی درباره توانایی‌های تولید موشک‌های ایرانی و کره‌شمالی ندارد. اروپا در حالی ایران را به اتهام ارسال موشک به روسیه برای استفاده علیه اوکراینی مجازات کرده که خود این کشور (اوکراین) اذعان کرد هیچ اطلاعاتی درباره اتهامات ذکر شده در دست ندارد! این موضوع از برنامه اروپا برای یک تقابل جدید علیه ایران خبر می‌دهد. 

* تحریم کشتیرانی ایران

هنوز مهر تحریم‌های هوایی کشورمان خشک نشده بود که اتحادیه اروپایی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و همچنین یک فرد و 4 نهاد ایرانی و روسی را هم به لیست تحریم‌های خود افزود. دولت انگلیس بر این اساس اعلام کرد هواپیمایی و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و یک کشتی باری روسی را به بهانه نقش داشتن در حمایت نظامی ادعایی ایران از روسیه در جنگ اوکراین تحریم کرده است.

در این تحریم‌ها، با توافق تمام ۲۷ عضو اتحادیه اروپایی، هرگونه معامله با کشتی‌ها‌ یا بنادری که برای انتقال پهپاد، موشک، فناوری و تجهیزات ساخت ایران به روسیه استفاده ‌شوند، ممنوع شده است. در متن منتشر شده اتحادیه اروپایی در این باره ادعا شده هرگونه معامله با این بنادر، از جمله بندر امیرآباد و بندر انزلی، به دلیل نقش‌شان در انتقال پهپادها و موشک‌ها و قطعات ایرانی این تسلیحات ممنوع است. به زعم بسیاری از کارشناسان، اتحادیه اروپایی تحریم‌هایی را به ایران تحمیل کرده که در دوره ترامپ نیز سابقه نداشته است! چرا که اروپا برای نخستین بار خطوط کشتیرانی کشورمان را که بزرگ‌ترین ناوگان کشتیرانی خاورمیانه را در اختیار دارد، با ادعای ارسال سلاح به روسیه هدف تحریم‌ها قرار داد.

* همراهی با امارات در موضوع جزایر سه‌گانه

اما ماجرای دور جدید خصومت‌های اروپا با ایران به همین موارد ختم نشد و آنها غیر از مسائل هسته‌ای و اتهام ارسال سلاح از ایران به روسیه، به مسائل دیگری نیز ورود کردند که اساسا ربطی هم به این اتحادیه نداشت. مهرماه اتحادیه اروپایی در بیانیه‌ای مشترک با شورای همکاری خلیج ‌فارس مدعی شد جزایر سه‌گانه بوموسی و تنب بزرگ و کوچک متعلق به امارات است! 

موضع‌گیری عجیب اتحادیه اروپایی حتی باعث شد برخی رسانه‌های موسوم به جریان اصلاح‌طلب که همواره با اغماض به تحرکات غرب نگاه می‌کنند نیز به این موضع‌گیری عجیب اتحادیه اروپایی واکنش نشان دهند. یکی از همین رسانه‌ها در این باره نوشت: «اگرچه موضع‌گیری کشورهای فعال در جامعه ‌بین‌المللی نسبت به این موضوع مسبوق به سابقه است، با این حال این نخستین بار است دول خارجی در این باره اقدام به قضاوت و اتهام‌زنی نسبت به ایران کرده‌اند؛ مساله‌ای که ابهام‌برانگیز است!».

* ارائه قطعنامه سیاسی در شورای حکام

در اواخر آبان امسال نیز با وجود آنکه گروسی به ایران آمد و در نشست خبری خود با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی از مثبت بودن سفرش به ایران و گفت‌وگو با مقامات کشورمان گفت، اما چند روز بعد از رفتن او از تهران، اتحادیه اروپایی قطعنامه‌ای سیاسی علیه کشورمان به نشست فصلی شورای حکام ارائه داد. 

ارائه این قطعنامه که با عدم اجماع اعضای این شورا در نهایت تصویب شد، در حالی بود که رافائل گروسی، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ابتدای نشست شورای حکام به صراحت گفته بود: «ایران پیشنهاد من برای عدم گسترش ذخایر اورانیوم غنی شده خود با خلوص ۶۰ درصد را پذیرفت و اقدامات اولیه برای انجام این پیشنهاد را شروع کرده است». این سخنان گروسی به این معنا بود که او به عنوان مدیرکل آژانس (مرجع رسمی و فنی) تایید می‌کند در این مرحله همکاری‌های کشورمان با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قابل قبول است و ایران با پیشنهاد مدیرکل آن موافقت و اقداماتی را نیز در این راستا آغاز کرده است. هر چند که او در ادامه سخنان خود افزود: «این شورای حکام است که باید برای صدور یا عدم صدور قطعنامه علیه ایران تصمیم بگیرد».

حالا در جدیدترین پکیج فشار اروپا بر ایران، اعلام شد 3 کشور انگلیس، فرانسه و آلمان به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع داده‌اند در صورت لزوم آماده هستند مکانیسم موسوم به «واکنش سریع» (ماشه) را فعال کنند.

به نظر می‌رسد اتحادیه اروپایی اکنون نقشی را در مواجهه با ایران بر عهده گرفته که پیش‌تر آمریکا آن را بر عهده داشت. اروپا نشان داده در موضوعات کلان بین‌المللی مستقل از آمریکا عمل نمی‌کند و شاید اکنون نیز ماموریتی از طرف دولت بایدن و اسرائیل بر عهده دارد تا تمرکز کشورمان روی موضوعات منطقه‌ای چون جنگ‌افرزوی پی‌درپی رژیم صهیونیستی را برهم بزند. 

یکی از تحلیل‌ها درباره اقدامات ضدایرانی تروئیکای اروپایی برجام، تلاش برای سوءاستفاده از جنگ مقاومت و غزه و استفاده از اهرم رژیم صهیونیستی علیه ایران است تا تهران را ناچار به پذیرش خواسته‌های آنان در حوزه هسته‌ای یا منطقه‌ای کند. برخی کارشناسان نیز معتقدند یکی از برنامه‌های ۳ کشور اروپایی از تشدید اختلافات با ایران، به دردسر انداختن دولت بعدی آمریکاست. در حالی بایدن به دولت زلنسکی مجوز شلیک موشک به خاک روسیه را داده و در حالی بحران سوریه به نقطه جوش و تغییر نظام سیاسی رسیده که ترامپ در چند هفته آتی باید سکان ریاست‌جمهوری را در آمریکا در اختیار بگیرد.

به نظر می‌رسد بایدن و دوستان اروپایی او در حال باز کردن پرونده‌های جدیدی در کل دنیا بویژه در اوکراین و غرب آسیا هستند تا دولت آینده واشنگتن در انبوهی از مشکلات ایجادشده درگیر شود. به هر حال اما مواضع رسمی ایران تاکنون نشان داده در تهران یک تجربه مهم بویژه پس از برجام نزد مسؤولان مذاکرات و پرونده هسته‌ای ایجاد شده است؛ تجربه‌ای که وضعیت کشورهای تروئیکای اروپایی و آمریکایی، نیز مناسبات روسیه و چین و ملاحظات آنها را رصد کرده و نقطه تعادل را در این وضعیت 1+5 پیدا می‌کند.