در ایران، نان به عنوان قوت غالب، بویژه در میان اقشار آسیب‌پذیر، نقشی کلیدی در تغذیه دارد. این موضوع از دیرباز در تاریخ کشاورزی ایران جایگاه ویژه‌ای داشته و همواره بخشی از محصول گندمزارها به تولید آرد و پخت نان اختصاص یافته است. به گفته کارشناسان تغذیه و بهداشت، سلامت و کیفیت آرد و نان مصرفی برای حفظ سلامت جامعه، افزایش ایمنی بدن و پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر اهمیت بسیار بالایی دارد.

با این حال، تغییر روش پخت نان از سنتی به صنعتی و فرآیند تبدیل گندم به آرد، همراه با حذف برخی مواد مغذی از جمله سبوس، موجب نارضایتی مردم شده است. در همین راستا، طرحی با عنوان «پخت نان کامل» در مجلس مطرح و توسط کمیسیون کشاورزی پیگیری شد. نانوایی‌هایی نیز با این عنوان شروع به فعالیت کردند. هر چند این طرح در ابتدا به صورت پایلوت در برخی استان‌ها از جمله همدان اجرا شد اما هنوز تا اجرای کامل آن در سراسر کشور فاصله زیادی وجود دارد.

کارشناس حوزه اقتصاد غلات در گفت‌وگو با «وطن امروز» درباره مشکلات ناشی از الگوی نان ناقص گفت: این الگو نخستین بار توسط چرچیل، نخست‌وزیر انگلیس با ارسال ۱۷ کارخانه آردسازی به ایران رایج شد. همچنین وابستگی به واردات گندم نیز توسط اصل ۴ ترومن، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، در دهه ۱۳۳۰ آغاز شد.

عبدالحمید شیخی بیان کرد: سهم نان در سبد خانوار ایرانی از نظر حجم و وزن حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد است اما از نظر ارزش غذایی کمتر از ۱۰ درصد را به خود اختصاص داده است. وی تأکید کرد: اگر نان کامل با آرد کامل و پخت صحیح تهیه شود، می‌تواند سهم ۱۰۰ درصدی در سبد غذایی خانوار داشته باشد.

شیخی افزود: با ابلاغ سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف از سوی رهبر معظم انقلاب، انتظار می‌رفت حرکت قابل توجهی در جهت اصلاح الگوی تولید، توزیع و مصرف گندم و نان انجام شود اما تاکنون تحرک قابل توجهی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مشاهده نشده است. اواخر دولت سیزدهم، تنها واکنش وزارت بهداشت به تلاش‌های پزشکان طب سنتی و ایرانی - اسلامی، تأییدیه شفاهی «لزوم اصلاح روش تولید نان با استفاده از آرد کامل» بود. در دولت چهاردهم نیز به جز ایجاد بحران در نرخ‌گذاری قیمت تضمینی خرید گندم و دستکاری در نرخ و مقدار وزنی نان، حرکت سازنده‌ای مشاهده نشده است.

شیخی همچنین به تهیه سیاست‌های کلی «سبد ملی غذایی کشور» در سال ۱۴۰۱ اشاره کرد و اظهار داشت: هیچ‌کدام از بندهای این سبد در لایحه برنامه هفتم توسعه درج نشده‌اند. وی تأکید کرد: اصلاح الگوی مصرف نان از طریق ارتقا و بهبود شرایط تولید و مصرف نان باید در چارچوب سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف انجام شود.

شیخی در ادامه گفت: گندم کامل دارای بیش از ۴۸ ریزمغذی مورد نیاز بدن است و نان تهیه شده از آرد کامل می‌تواند سلامت و رشد انسان را تضمین کند.

وی تأکید کرد: نان ناقصی که از آرد سفید تهیه می‌شود، عاری از سبوس، پروتئین و جوانه است و افزودنی‌های غیرمجاز مانند مخمرهای غیرطبیعی و جوش شیرین در تهیه آن به کار می‌رود که این نوع نان می‌تواند به مشکلاتی همچون دیابت، بیماری‌های دندان و لثه، ضعف جسمی و کاهش ایمنی بدن منجر شود.

شیخی همچنین به تاثیر مثبت نان کامل در پیشگیری از ناباروری اشاره کرد و گفت محرومیت از نان کامل یکی از علل ریشه‌ای ناباروری در زنان و مردان است.

وی در ادامه بیان کرد: در جریان فراگیری بیماری کرونا، تفاوت فاحشی بین ایران و افغانستان در شیوع و تلفات این بیماری مشاهده شد. شیخی توضیح داد که افغان‌ها نان خود را با آرد کامل و به روش سنتی تهیه می‌کنند که این امر باعث تقویت قوای ایمنی بدن آنها شده است.

وی همچنین با اشاره به گزارش‌های رسمی درباره دیابت در ایران بیان کرد: ۱۴ درصد جمعیت بالای ۲۰ سال به این بیماری مبتلا هستند و جمعیت مبتلایان به دیابت در کشور حدود ۷ میلیون نفر است.

شیخی افزود: سیاست‌های کلان جمعیت که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده، بر ارتقای سلامت و تغذیه سالم جمعیت، ترویج سبک زندگی اسلامی و مقابله با سبک زندگی غربی تأکید دارد و اصلاح الگوی مصرف نان نیز بخشی از این سیاست‌هاست. وی گفت: ایران هنوز متولی رسمی برای تنظیم بازار نان ندارد و برای اجرای سیاست‌های جمعیتی باید هزینه‌های سنگینی پرداخت کند. شیخی تاکید کرد: اصلاح نان به عنوان یک راهکار کم‌هزینه می‌تواند به کاهش ناباروری ناخواسته کمک کند و نیازی به هزینه‌های بزرگ ندارد.

وی بیان کرد: نان کامل با استفاده از آرد کامل و روش تخمیر طبیعی می‌تواند به بهبود سلامت عمومی کمک کند و هزینه‌های مقابله با بیماری‌ها را کاهش دهد. 

شیخی افزود: در سال‌های اخیر برخی استان‌ها مانند اصفهان، سمنان، مرکزی و البرز اقداماتی برای تولید و ترویج نان کامل انجام داده‌اند اما این اقدامات کافی نیست و نیازمند پیگیری بیشتر است.

وی همچنین از شرکت‌های بزرگ تولید نان خواست در تولید نان کامل و اصلاح روش‌های تولید نان مشارکت و نقش الگو و جریان‌ساز در این زمینه ایفا کنند. شیخی در پایان تاکید کرد این اقدامات می‌تواند به امنیت غذایی کشور کمک کند و منافع اقتصادی و اجتماعی بزرگی به همراه داشته باشد.