گروه اقتصادی: پس از آغاز خاموشی‌ها در ماه‌های اخیر و در پی نارضایتی‌های به وجود آمده، وزیر نیرو ۶ آذر با حضور در صحن مجلس به کاهش سوخت گاز تحویلی به نیروگاه‌ها از ابتدای سال جاری اشاره کرد و گفت: «ضرورت استفاده از ذخایر مخازن گازوئیل به عنوان سوخت جانشین منجر به کاهش مخازن سوخت گازوئیل شده است. به منظور جلوگیری از کاهش بیشتر این مخازن، عملا نمی‌توان از ظرفیت نیروگاه‌های موجود که آمادگی کامل برای تولید برق اضافه‌تر بر نیاز مصرف‌کنندگان دارند، استفاده کرد و ناچار محدودیت‌های برنامه‌ریزی شده طی چند روز برای مشترکان عزیز اعمال شد».

عباس علی‌آبادی همچنین به میزان قابل توجه تلف شدن انرژی در نیروگاه‌ها و شبکه برق اشاره و تأکید کرد این موضوع نیازمند مدیریت صحیح در وزارت نیرو است. استخراج انرژی در کشور بیشتر توسط وزارت نفت انجام می‌شود که شامل نفت و گاز است و در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد اما سهم وزارت نیرو در استخراج منابع انرژی اولیه کمتر از 5 درصد است.

سوالی که در این میان از سوی نمایندگان مجلس و کارشناسان مطرح می‌شود این است که با توجه به سهم پایین وزارت نیرو در حوزه انرژی و وابسته بودن آن به وزارت نفت، چرا این 2 وزارتخانه ادغام نمی‌شوند؟ این ادغام می‌تواند به بهبود مدیریت منابع انرژی و کاهش تلف شدن انرژی کمک کند.

با توجه به چالش‌های موجود در تأمین سوخت نیروگاه‌ها و مدیریت انرژی، نیاز به بررسی دقیق‌تر و اتخاذ تصمیمات مناسب برای بهبود وضعیت انرژی کشور احساس می‌شود. ادغام وزارت نیرو و نفت شاید یکی از راهکارهای موثر در این زمینه باشد.

* آمارهای ضد و نقیض از تحویل یا عدم تحویل سوخت مایع

مساله اصلی در نارضایتی‌های به وجود آمده این است: آمارهای موجود نشان می‌دهد ذخیره سوخت گازوئیل نیروگاه‌های کشور در مدت خاموشی‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶۵ درصد کاهش یافته است. از این میزان، ۹۲ درصد (معادل ۱۶۰۲ میلیون لیتر) مربوط به نیمه شمالی کشور است. همچنین، تخصیص گاز نیز تا امروز 4.5 میلیارد لیتر کمتر از مدت مشابه سال قبل بوده که این کاهش تاکنون با مصرف سوخت مایع (گازوئیل و مازوت) جبران شده است.

کاهش دمای هوا و تداوم سرما در اکثر نقاط کشور و افزایش مصرف گاز خانگی، تحویل سوخت کافی به نیروگاه‌ها را با مشکل مواجه کرده است. این بحران بویژه در نیمه شمالی کشور باعث شده گاز تحویلی به نیروگاه‌های این منطقه در هفته جاری به صفر برسد و در نتیجه، بیش از ۸۰۰۰ مگاوات تولید برق نیروگاه‌های این منطقه متوقف شود و محدودیت‌هایی در مصرف برق برای مشترکان اعمال شود.

از سوی دیگر، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران اعلام کرده است تولید و تحویل سوخت به تمام بخش‌های صنعتی و خانگی بدون کم و کاستی انجام شده است. در پاییز امسال، تولید و تحویل سوخت نیروگاهی روند افزایشی داشته است. بر اساس آمارهای این شرکت، در آذر ۱۴۰۳، ۴ میلیارد لیتر سوخت مایع بیشتر از سال گذشته به نیروگاه‌های کشور تحویل شده است.

کمبود گاز نه‌تنها منجر به خاموشی‌های خانگی شده، بلکه پتروشیمی‌ها و صنایع را نیز به تعطیلی کشانده است و در صورت ادامه‌دار بودن این روند، خسارات جبران‌ناپذیری به اقتصاد کشور وارد خواهد شد. معمولا در اسفندماه با استدلال کمبود در بازار، قیمت محصولات افزایش می‌یابد که این امر می‌تواند وضعیت نابسامان اقتصاد کشور را دوچندان کند. برخی نمایندگان مجلس نیز اعلام کرده‌اند این شرایط می‌تواند منجر به استیضاح وزرای نفت و نیرو شود.

پس با توجه به بحران‌های موجود در تأمین سوخت نیروگاه‌ها و پیامدهای ناشی از آن، لازم است تدابیر لازم برای مدیریت بهتر منابع انرژی و جلوگیری از خاموشی‌ها و تعطیلی‌های بیشتر اتخاذ شود. ادغام وزارت نیرو و وزارت نفت یکی از راهکارهایی است که تاکنون پیشنهاد شده و این موضوع توسط کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس در دست بررسی است.

همه اینها در حالی است که تقسیم وظایف در حوزه انرژی بین ۲ وزارتخانه، هزینه‌های مختلفی را به دولت و کشور تحمیل کرده است. برای مثال، در پرداخت حق ارتفاع اگر کابل برق و لوله‌های نفت و گاز از یک زمین کشاورزی منتقل شود، هر وزارتخانه باید جداگانه حق ارتفاع پرداخت کند، در صورتی که این نوع پرداخت‌ها در صورت تجمیع فقط یک بار پرداخت می‌شد.

از سوی دیگر با توجه به اینکه وظیفه تأمین سوخت نیروگاه‌ها با وزارت نیرو نیست، این وزارتخانه کمتر دغدغه کاهش مصرف سوخت را دارد. ابتدای امسال، ۵۳ درصد ظرفیت نیروگاهی کشور متعلق به نیروگاه‌های گازی و بخاری بوده است. با تبدیل این نیروگاه‌ها به سیکل ترکیبی، امکان تولید برق بیشتر با مصرف سوخت کمتر فراهم می‌شد.

سیدسعید میرشریفی، ناظر عالی شرکت‌های توزیع برق، اخیرا اعلام کرده 11.7 درصد تلفات انرژی در شبکه توزیع انرژی است.

یکی دیگر از نکات مطرح‌شده این است که سبد سوختی متنوع بویژه در حوزه نیروگاهی وجود ندارد. بیش از ۸۰ درصد سوخت نیروگاه‌های حرارتی کشور گاز طبیعی است ولی وزارت نیرو بدون توجه به اهمیت گاز طبیعی و مشکلات تولید آن در کشور، نیروگاه‌ها را گازپایه کرده است.

* اهمیت مدیریت واحد در حوزه انرژی

در صورت یکپارچگی مدیریت، وزارت نفت با احساس مسؤولیت می‌توانست با افزایش کیفیت سوخت نیروگاه‌ها به افزایش راندمان آنها کمک کند. کیفیت سوخت می‌تواند بر میزان احتراق کامل تأثیر بگذارد. سوخت‌های خالص و با کیفیت بالا معمولا احتراق بهتری دارند و منجر به کاهش سوخت‌های زاید و افزایش راندمان انرژی می‌شوند. همچنین  سوخت‌های با ناخالصی بالا ممکن است باعث ساییدگی و آسیب به تجهیزات نیروگاه‌ها شوند و هزینه‌های تعمیر و نگهداری را افزایش دهند.

پس وجود مدیریت واحد در حوزه انرژی می‌توانست از خاموشی‌های اخیر جلوگیری کند. در این صورت، وزیر نیرو به ‌جای اینکه توپ را به زمین وزارت نفت بیندازد، پاسخگو می‌بود.

در نهایت باید گفت برای بهبود مدیریت انرژی و جلوگیری از خاموشی‌های برق، لازم است تدابیری مناسب برای هماهنگی و اتصال این وزارتخانه‌ها اتخاذ شود تا با بهبود کیفیت سوخت و اقدامات مشابه نظیر نظم در تحویل سوخت نیروگاه‌ها به کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری در تولید و توزیع انرژی کمک شود.