گروه اقتصادی: قطع برق همچنان به عنوان یک چالش جدی در کشور مطرح است. افزایش مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌های ایران طی ۴ ماه اخیر به حدود ۷۰ درصد رسیده است. هرچند مسؤولان وزارت نفت تاکید کرده‌اند تأمین سوخت مایع نیز افزایش یافته است اما مسؤولان نیروگاه‌ها می‌گویند تحویل سوخت همچنان ناکافی است و قطعی‌های برق ادامه دارد. وزارت نیرو اعلام کرده حداقل تا نیمه دی‌ماه قطعی برق ادامه دارد و این مساله به یک چالش جدی تبدیل شده است. هر چند وزارت نفت از افزایش تامین سوخت خبر داده اما فعلا اثری از آن نمایان نشده است.

نیروگاه‌های کشور در سال 1402 حدود 90 میلیارد مترمکعب سوخت مصرف کرده‌اند که شامل 74 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی، 10 میلیارد لیتر گازوئیل و 6 میلیارد لیتر مازوت می‌شود. این آمار وابستگی شدید نیروگاه‌ها به گاز طبیعی برای تولید برق را نشان می‌دهد.

با توجه به رشد سالانه تولید و مصرف برق و افزایش 2.2 درصدی تولید برق در سال جاری، انتظار می‌رفت مصرف گاز نیروگاه‌ها نیز افزایش یابد اما میزان گاز تحویلی به نیروگاه‌ها با کاهش 7 درصدی مواجه شد که مشکلات فراوانی برای نیروگاه‌های کشور ایجاد کرده است.

ناصر اسکندری، سرپرست معاونت راهبری تولید شرکت برق حرارتی اعلام کرد نیروگاه‌های حرارتی کشور بیش از 5 میلیارد مترمکعب گاز کمتر دریافت کرده‌اند. تلاش‌های مجموعه پخش و پالایش کشور نیز نتوانسته است کمبود سوخت مایع را جبران کند.

عمده کاهش تحویل گاز به نیروگاه‌ها مربوط به نیمه نخست سال جاری است که به دلیل تأخیر در تأمین گاز، ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها نیز مصرف شده است. کاهش تحویل گاز طبیعی به نیروگاه‌ها، مصرف سوخت مایع را بشدت افزایش داده و مصرف آن نسبت به سال گذشته حدود 70 درصد افزایش یافته است.

وزیر نفت اعلام کرده «در ۴ ماه اول استقرار دولت چهاردهم بیش از 2.2 میلیارد لیتر سوخت مایع بیشتری به نیروگاه‌ها تحویل شده است که نشان‌دهنده رشد حدود 50 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است» اما این افزایش تحویل سوخت مایع نیز نتوانسته کمبود را جبران کند.

با وجود تلاش‌های شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی کشور، ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها تقریبا به نصف میزان سال گذشته رسیده است.

این وضعیت در برخی مناطق بویژه در شمال کشور شدیدتر است و برخی واحدهای نیروگاهی به دلیل کمبود سوخت از مدار تولید خارج شده‌اند که منجر به فشار زیاد به شبکه برق کشور و چالش‌های جدی در تأمین پایدار برق شده است.

وزارت نیرو تلاش کرده است با «وارد کردن واحدهای جدید به مدار تولید و استفاده از نیروگاه‌های با راندمان بالا، انرژی تولیدی بیشتری را با کمترین مصرف سوخت تحویل شبکه برق دهد. همچنین کاهش گازرسانی به نیروگاه‌ها در نیمه اول سال در آذرماه جبران شده است».

بر اساس آمار شرکت ملی گاز ایران، گازرسانی به نیروگاه‌ها به 110 میلیون مترمکعب در روز افزایش یافته است. سعید توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اعلام کرد تحویل بیش از 110 میلیون مترمکعب گاز به نیروگاه‌ها در اوج مصرف، بی‌سابقه است. با توجه به اینکه بیش از 80 درصد مصرف نیروگاه‌های کشور به گاز طبیعی وابسته است، افزایش 50 درصدی تحویل سوخت مایع نیز نتوانسته نیاز نیروگاه‌ها را پوشش دهد.

نیروگاه‌ها برای تولید 45 تا 50 هزار مگاوات برق در زمستان، نیازمند تأمین 230 میلیون مترمکعب سوخت معادل هستند. با وجود افزایش گازرسانی به نیروگاه‌ها، همچنان حدود 120 میلیون لیتر سوخت مایع در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود.

* تأمین سوخت نیروگاهی تا 210 میلیون مترمکعب در روز

بررسی‌ها نشان می‌دهد تأمین سوخت معادل نیروگاهی بین 200 تا 210 میلیون مترمکعب در روز است و همچنان حدود 20 تا 30 میلیون مترمکعب سوخت کمتری برای تولید برق پایدار وجود دارد. در چنین شرایطی، صرفه‌جویی مصرف گاز و برق توسط مشترکان خانگی و صنعتی بسیار حیاتی است. کاهش 10 درصدی مصرف گاز و برق می‌تواند تأمین پایدار برق را ممکن کند. پویش ملی «۲ درجه کمتر» نیز با هدف کاهش مصرف انرژی و عبور از شرایط فعلی کسری سوخت و ناترازی گاز طراحی شده است. اگر هر ایرانی دمای محیط زندگی و کار خود را ۲ درجه کاهش دهد، قطعی‌های برق زودتر به پایان می‌رسد.

محسن ذبیحی، معاون هماهنگی توزیع شرکت توانیر اعلام کرد: «در صورت تأمین کامل سوخت معادل نیروگاهی، احتمال رفع قطع برق خانگی و صنایع طی 2 هفته آینده وجود دارد». البته این موضوع نیز به صورت قطعی عنوان نشده است. همان‌طور که پیش از این اعلام شده بود که قطعی برق تمام شد ولی در کمتر از 2 هفته دوباره به سطح کشور برگشت. وزارت نفت درباره این بازگشت به خاموشی اعلام کرده بود شرط ما برای ادامه اتصال برق کاهش مصرف است که این اتفاق در کشور نیفتاد.

* بخشی از ناترازی‌ها ناشی از مدیریت غیرمتمرکز است

عضو کمیسیون انرژی مجلس درباره قطع برق اظهار داشت: «این قطعی‌ها تغییراتی در سیستم مدیریت برق کشور ایجاد کرده است و برخی نیروگاه‌ها به دلیل عدم سوخت‌رسانی از مدار خارج شده‌اند. این خاموشی‌ها به ‌طور موقت توزیع شده تا ناترازی جبران شود. این اتفاق هر چند سال یکبار رخ می‌دهد و ممکن است در آینده نیز تکرار شود. این روند ناشی از عدم مدیریت یکپارچه در وضعیت انرژی کشور است و باید به نحوی مدیریت شود که وزارت نفت و وزارت نیرو تقصیر را به گردن یکدیگر نیندازند و مسؤولیت مشخص شود».

شریعتی‌نیاسر پیش‌بینی کرد: «با تدابیر انجام شده بویژه در حوزه مدیریت مصرف در برنامه هفتم، این موضوع تا حدودی قابل‌ جبران است. بخشی از ناترازی‌ها ناشی از مدیریت غیرمتمرکز است که در این 2 وزارتخانه توزیع شده است. مجلس در برنامه هفتم گام اول را برداشته و سازمان بهینه‌سازی و مدیریت راهبردی انرژی برای حوزه مدیریت مصرف شکل ‌گرفته که از ابتدای سال 1404 آغاز به کار می‌کند.

وی تأکید کرد: «نزدیک به دوسوم مصارف انرژی کشور در بخش‌های غیرمرتبط با زندگی مردم است و مردم را نمی‌توان مقصر دانست. بنابراین باید امکان استفاده از تجهیزات مناسب با شرایط مناسب فراهم شود تا مردم تأثیرات صرفه‌جویی را در زندگی خود احساس کنند».

وی ادامه داد: «برای بهینه‌سازی مصرف انرژی، منابع مالی در نظر گرفته شده و از سال آینده نیز یک مدیریت واحد کار را دنبال خواهد کرد تا هر صرفه‌جویی به گواهی‌های صرفه‌جویی تبدیل شود که در بازار قیمت دارد. در حال حاضر گواهی‌های صرفه‌جویی گاز حدود 11 هزار و 500 تومان در هر مترمکعب قیمت دارد، در حالی که مصارف صنعتی تا حدود 7 هزار تومان بوده است. این روند انگیزه کافی برای صرفه‌جویی را ایجاد می‌کند».

وی اذعان کرد: «کشور ما جامعه پرمصرفی است و میانگین شدت مصرف انرژی در کشور بالاست که باید طی یک برنامه مشخص به حد مطلوب برسد». شریعتی افزود: «اثرات اقتصادی خاموشی‌ها بسیار مخرب است و به دلیل نبود تدبیر جدی در دهه اخیر، بخش نیروگاهی توسعه پیدا نکرده است. برنامه‌های جدی‌ای برای آن در نظر گرفته شده است و به نظر می‌رسد تا چند سال آینده بتوان کاستی‌ها را جبران کرد. مسیر به سمتی می‌رود که قیمت نیروگاه‌ها واقعی شده و یارانه مردم باقی بماند. در برخی شهرها با نگاه حوزه پدافند غیرعامل باید به سمت برقی‌سازی رفت و سیاست‌های قیمتی بر تغییر مدل مصرف اثرگذار است».

تأمین سوخت مایع برای نیروگاه‌ها همچنان یکی از چالش‌های اصلی در ایران است. افزایش مصرف سوخت مایع به دلیل کمبود گاز طبیعی و مشکلات در تحویل سوخت به نیروگاه‌ها رخ داده است. این مساله باعث شده است برخی نیروگاه‌ها از مدار تولید خارج شوند و فشار بر شبکه برق افزایش یابد.

در حال حاضر، تلاش‌هایی برای جبران کمبود سوخت و بهبود مدیریت انرژی در جریان است اما نیاز به تدابیر بلندمدت و مدیریت یکپارچه برای حل این مشکل وجود دارد.

عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو اعلام کرد: «شبکه برق کشور با ظرفیت تولید و مصرف سالانه حدود ۳۵۰ میلیارد کیلووات ساعت، توانایی جذب و نصب بیش از ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی را دارد. ما در حال تلاش برای تحقق این پتانسیل با همکاری بخش خصوصی هستیم و تلاش می‌کنیم محیط سرمایه‌گذاری را جذاب و بازار مناسبی برای سرمایه‌گذاران فراهم کنیم. از ابتدای دولت نیز تاکنون قراردادهای قابل توجهی در این زمینه منعقد شده است».

وزیر نیرو همچنین اشاره کرد: «نیروگاه‌هایی که در برنامه بودند به مدار اضافه شده‌اند و تا پایان سال جاری، حدود ۵۰۰ مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های کشور افزوده خواهد شد. با توجه به اینکه ظرفیت فعلی نیروگاه‌های خورشیدی کشور حدود ۱۲۰۰ مگاوات است، پیش‌بینی می‌شود تا سال آینده این رقم به بیش از ۳ تا ۴ هزار مگاوات برسد که رقم قابل توجهی است». در حالی که کارشناسان می‌گویند در سال باید حداقل 5 هزار مگاوات نیروگاه جدید در کشور ساخته شود، وزارت نیرو از راه‌اندازی 500 مگاوات نیروگاه خبر داده است. این نابسامانی در تامین سوخت، همچنین عدم ساخت نیروگاه به اندازه نیاز کشور حکایت از ضعف مدیریت و ناهماهنگی بین 2 وزارتخانه نیرو و نفت است. در واقع این ۲ وزارتخانه باید متناسب با نیاز نیروگاه‌ها برای تامین سوخت اقدام کنند. همچنین در صورتی که سوخت کافی در کشور وجود ندارد باید به سمت ساخت نیروگاه‌های تجدید‌پذیر حرکت کنیم.