کد خبر: 296363تاریخ: 1403/10/4 00:00
«وطن امروز» گزارش می‌دهد؛ شورشیان حاکم بر سوریه با بحران‌های امنیتی و ژئوپلیتیک از کردها تا داعش و نارضایتی مردم مواجه شده‌اند
سوریه در چالش بقا
اعتراضات سوری‌ها علیه شورشیان حاکم همزمان با فعال شدن دوباره داعشی‌ها در این کشور
گروه بین‌الملل: پس از سرنگونی حکومت سوریه توسط تروریست‌های تکفیری، بسیاری از تحلیلگران منطقه و کارشناسان امنیتی سناریوهای مختلفی را برای دولت آینده سوریه که تحت فرماندهی سرکرده شورشیان اعلام موجودیت کرده است، مطرح کردند؛ سناریوهایی که در خوشبینانه‌ترین آنها نیز آینده درخشانی برای سوریه وجود نداشت و خطرات بسیاری را برای دولت و ملت سوریه پیش‌بینی کرده بودند. سناریوهایی مانند تجزیه سوریه به چند کشور، اشغال آن توسط قدرت‌های همسایه، ظهور مجدد گروه‌های تروریستی همچون داعش و القاعده و ایجاد یک دیکتاتوری خشن از جمله سناریوهای مطرح درباره آینده سوریه بود. اکنون اما با گذشت چند هفته از سقوط دولت عربی سوریه، بخشی از چالش‌های پیش روی این کشور نمایان شده است و تهدیدات بالقوه به تهدیدات بالفعل تبدیل شده‌اند؛ تهدیداتی که تا چند ماه قبل ابزار تروریست‌ها و تکفیری‌های تحت حمایت ترکیه و غرب بودند اما امروز تبدیل به بلای جان حکومت نوپای آنها شده است. از اعتراضات مردمی در شهرها به وضعیت ناامنی که تکفیری‌ها برای آنها ایجاد کرده‌اند تا سهم‌خواهی و درگیری گروه‌های تکفیری با یکدیگر و توسعه‌طلبی رژیم صهیونیستی و ترکیه به عنوان قدرت‌های نظامی هم‌مرز با این کشور عربی از جمله چالش‌های امروز سوریه است.
* خطر اشغال و تجزیه
از نخستین ساعات سقوط دولت بشار اسد، اشغالگری ارتش رژیم صهیونیستی در مناطق غربی و جنوب غربی این کشور آغاز شد. پیشروی صهیونیست‌ها در منطقه استراتژیک جبل‌الشیخ و تسلط بر بلندی‌های مشرف به دمشق و جاده دمشق به بیروت، نخستین اقدام برای اشغال خاک سوریه بعد از مدت‌ها بود که پس از ترک پست از سوی سربازان ارتش سوریه پس از سقوط دولت این کشور در بلندی‌های جولان رخ داد.
این پیشروی صهیونیست‌ها به راحتی رخ داد و کوه‌نوردی با خودرو تنها چالش ارتش رژیم صهیونیستی در این اشغالگری بود. این اشغالگری‌ها اما به این منطقه ختم نشد و ارتش رژیم صهیونیستی در اقدامی خطرناک‌تر به پیشروی در جنوب سوریه نیز ادامه داد و تا مرز اردن در استان درعا و سویدا پیش رفت و از اظهارات مقامات ارتش و دولت رژیم صهیونیستی نیز مشخص است که قصد آنها برای حضور طولانی‌مدت در این منطقه است. ارتش رژیم صهیونیستی علاوه بر اشغالگری در خاک سوریه در صدها عملیات هوایی تجاوزکارانه به تجهیزات و پایگاه‌ها و انبارهای ارتش سوریه بالای 80 درصد زیرساخت‌ها، تجهیزات و مهمات این کشور عربی را از بین برد تا چالش دولت بعدی سوریه بیش از پیش شود. با این اقدام ارتش رژیم صهیونیستی اندک قدرتی برای اعمال حاکمیت دولت سوریه بر سرزمین خود باقی نمانده و نیروها و تجهیزات دولت بعدی سوریه به تسلیحات سبک و نفرات محدود باقی ماند و طبق گزارشات، ایجاد ارتشی مانند ارتش دولت سابق سوریه برای این کشور بیش از 400 میلیارد دلار هزینه دارد. همین وضعیت باعث ایجاد چالشی برای شورشیان شده است که آنها را بیش از پیش برای تسلط بر تمامیت ارضی سوریه محتاج و نیازمند بیگانگان و حامیان خارجی مانند ترکیه و قطر خواهد کرد و همین مساله نیز منجر به چالش‌های بیشتر برای تمامیت ارضی سوریه و استقلال آن خواهد شد. در سوی دیگر خاک چند پاره سوریه، ارتش ترکیه و توسعه‌طلبی دولت آن قرار دارد. درگیری ترک‌ها با نیروهای کرد سوریه و توسعه‌طلبی دولت ترکیه در شمال سوریه مساله‌ای است که مانع وحدت نواحی کردنشین سوریه با دولت تازه‌تاسیس دمشق خواهد شد؛ دولتی که پیروزی خود را مدیون ترکیه است و در شرایط فعلی نیز بدون کمک ترکیه و قطر امکان بقا در سوریه را ندارد. ارتش ترکیه و نیروهای تحت هدایت آن مانند جیش‌الوطنی در سوریه در حال حاضر درگیر جنگی مخرب در شمال سوریه و شرق حلب هستند و هدف ترک‌ها از بین بردن مناطق تحت کنترل نیروهای قسد است؛ نیروهایی که از حمایت ارتش آمریکا در سوریه برخوردار هستند و بسیاری از مناطق نفت‌خیز کشور سوریه نیز تحت کنترل آنها قرار دارد. اخیرا نیز منابع سوری اعلام کردند در جریان حملات پهپادی ترکیه علیه مناطق مختلف سوریه دست‌کم ۳۰ نفر جان خود را از دست دادند. این منابع اضافه کردند پهپادهای ترکیه ۱۷ حمله علیه اهداف غیرنظامی در مناطق مختلف سوریه از جمله شهر کوبانی (عین‌العرب)، منبج و دیگر شهرها به بهانه منهدم کردن مواضع نیروهای کرد تحت حمایت آمریکا انجام داده‌اند؛ حملاتی که نشان از حضور نیروهای ترکیه در خاک سوریه دارد و منجر به افزایش درگیری‌ها در این منطقه خواهد شد؛ درگیری‌هایی که تاکنون منجر به ساقط شدن یک فروند پهپاد بیرقدار ارتش ترکیه در این مناطق شده است و به احتمال بسیار بالا این درگیری‌ها افزایش خواهد یافت. در سوی دیگر نیز ارتش ایالات متحده آمریکا قرار دارد که در مرز سوریه و عراق حضور پررنگی دارد و اکنون با شکست دولت سوریه نیروهای خود را در این کشور به صورت غیرقانونی افزایش داده است. هدف از حضور نیروهای ارتش آمریکا در سوریه تا پیش از این مبارزه با تروریست‌های داعش در سوریه عنوان شده بود اما در طول سالیان اخیر نه‌تنها با باقیمانده این گروه در بیابان‌های سوریه مقابله جدی نکردند بلکه مانع اقدام ارتش سوریه علیه داعش نیز شده بودند و در برخی موارد زندانیان آنها را از زندان‌های سوریه آزاد می‌کردند و به تجهیز و تقویت آنها می‌پرداختند. ارتش آمریکا هم‌اکنون خود را حامی کردهای سوریه و نیروهای قسد معرفی می‌کند و حضور آنها در سوریه نیز به دلیل بهره‌برداری از منابع نفت سوریه به صورت غیرقانونی است اما با توجه به افزایش حملات تکفیری‌های تحت حمایت ترکیه به مناطق تحت کنترل قسد و زندان‌های این گروه، احتمال آزادی و تجهیز بیش از پیش نیروهای داعش در این منطقه و قدرت‌گیری مجدد آنها وجود دارد.
* سوریه میدان جولان تروریست‌ها
افزایش تحرکات گروه تروریستی داعش در سوریه و کشتارهای اخیر آنها در بیابان‌ها و برخی نواحی حومه‌ای سوریه مانند ریف و حماه نشان‌دهنده وجود تهدیدات جدی تروریسم در سوریه است؛ تهدیداتی که می‌تواند منافع کشورهای اطراف سوریه را تامین کرده و به حضور آنها در خاک این کشور مشروعیت بخشد. علاوه بر داعش، از گروه‌های تکفیری و تروریستی که تاکنون تحت هدایت تحریرالشام فعالیت می‌کردند از این به بعد برای سهم‌خواهی بیشتر و همچنین اختلافات فکری و رفتاری با رهبری شورشیان فعالیت‌های خودسرانه خود را آغاز خواهند کرد و به احتمال بسیار زیاد سوریه محل درگیری‌های بیشتر این گروه‌ها خواهد شد. پیش از این گروه‌های تکفیری در محاصره قرار داشته و مرزهای آنها تنها به ترکیه محدود بود و همین مساله نیز منجر به حرف‌شنوی آنها از دولت ترکیه شده بود؛ حرف‌شنوی و تغییر رویکردهایی که تاکنون نیز ادامه داشته و با توجه به تغییر چهره و پوشش جولانی در روزهای اخیر که در مرحله آخر منجر به کراواتی شدن او شد، می‌توان تغییرات بیشتری را از رهبری شورشیان سوریه انتظار داشت اما با گذشت زمان این حرف‌شنوی در لایه‌های پایینی گروه‌های تکفیری و تروریستی با مخالفت روبه‌رو خواهد شد و با توجه به گسترده شدن مرزهای تحت کنترل تکفیری‌ها و دستیابی آنها به مرزهای عراق، اردن و بنادر و سواحل سوریه، احتمال افزایش اختلاف بین گروه‌های تحت کنترل تحریرالشلام وجود دارد. اختلافاتی بر سر قدرت‌طلبی در حکومت بعدی سوریه، نحوه تقسیم غنائم، نحوه تعامل با اقلیت‌های مذهبی و همچنین نحوه برخورد دولت سوریه با رژیم صهیونیستی، ترکیه و آمریکا که هم‌اکنون نیز محل نزاع است. جریانات مخالف دولت سابق سوریه به شکل کلی به ۲ گروه اسلام‌گرایان اخوانی و سکولارها دسته‌بندی می‌شدند و با توجه به قدرت بیشتر جریانات اسلام‌گرا بویژه در بخش نظامی و تعداد جنگجویان که بسیاری از آنها نیز بین‌المللی و غیربومی هستند، تمایلات اسلام‌گرایانه و ضدسکولاریسم قدرت بیشتری دارند و حرکت جولانی و دولت انتقالی سوریه به سوی افکار و رفتار سکولار در آینده احتمال افزایش اختلافات بین گروه‌های تکفیری را بیشتر خواهد کرد. در این فضا نیز نقش دولت‌های عربی مخالف جریانات اخوانی در این درگیری‌ها پررنگ خواهد شد و به احتمال بسیار بالا دور جدیدی از درگیری‌های داخلی سوریه را شاهد خواهیم بود؛ درگیری‌هایی که هم‌اکنون به شکل تظاهرات در بسیاری از شهرهای سوریه نمایان شده است.
* اعتراضات و چنددستگی در سوریه
پس از سقوط دولت سوریه و پایان جشن و شادی بخشی از جامعه این کشور چندپاره که گسل‌های اجتماعی، قومی و مذهبی آن از خیلی وقت پیش فعال شده بود، اعتراضات در بسیاری از نواحی این کشور جنگ‌زده بار دیگر آغاز شده است؛ اعتراضاتی پراکنده که مطالبه یکسانی پشت آنها نیست و هر کدام متمرکز به مطالبات بخشی از جامعه چندپاره سوریه است. پس از سقوط دولت بشار اسد، اعتراضاتی در مناطق مختلف سوریه مشخصا بخش‌هایی که در کنترل دولت اسد بود، شکل گرفته است که ناشی از نگرانی‌ها درباره گرایشات افراط‌گرایانه رهبران شورشیان است. از جمله مطالبه عدم تغییر رنگ و شکل پرچم سوریه که نشان از ناسیونالیسم عربی داشت و درخواست شکل‌گیری نظامی سکولار و غیردینی در اعتراضات مطرح شده و جزو مطالبات اصلی است. افرادی که سازماندهی و شکل‌گیری این اعتراضات را پیگیری می‌کنند، اکثرا مخالفان منفعل دولت سابق را تشکیل می‌دهند و بیشتر از اقلیت علوی سوریه به حساب می‌آیند و در شهرهای لاذقیه، طرطوس و نواحی دمشق دست به اعتراض زده‌اند. بخش دیگری از مردم سوریه در ادلب پس از آزادی گسترده زندانیان سیاسی، امنیتی و مجرمان خطرناک و سارقان از زندان‌های تحت کنترل دولت سابق سوریه دست به اعتراض زده و علیه جولانی شعارهایی را سر دادند. این افراد که نزدیکان و اعضای خانواده‌شان و رهبران گروه‌های نزدیک به آنها توسط ابومحمد الجولانی و تحریرالشام در زندان‌های ادلب محبوس شده‌اند، علیه جولانی و تحریرالشام شعار سر داده و خواستار آزادی زندانیان خود از زندان‌های ادلب شده‌اند که وضعیت بهتری نسبت به زندان صیدنایا ندارند. این افراد جولانی را خائن و سرسپرده دولت ترکیه معرفی کرده و در شهرهای ادلب و حلب دست به اعتراض زده‌اند؛ اعتراضاتی که در بسیاری موارد با سرکوب شدید از سوی نیروهای تحریرالشام مواجه شده است. در جنوب غرب سوریه نیز اعتراضاتی توسط مردم سوریه علیه اشغالگری ارتش رژیم صهیونیستی در این کشور شکل گرفته است که توسط سربازان ارتش رژیم صهیونیستی با تیراندازی مستقیم به معترضان سرکوب شده و دولت انتقالی سوریه نیز واکنشی به این اقدام ارتش اشغالگر صهیونیستی نشان نداده است. در بسیاری از شهرهای سوریه مانند حلب، دمشق، حمص، حماه و دیرالزور نیز اعتراضاتی در واکنش به رفتار نیروهای تحریرالشام و سایر گروه‌های تکفیری در قبال اقلیت‌های مذهبی سوریه و همچنین غارت منازل و دارایی مردم سوریه در شهرهای مختلف توسط این عناصر شکل گرفته است و بسیاری از ناامنی در شهرهای سوریه ناراضی هستند؛ ناامنی‌هایی که پس از آزادی گسترده زندانیان سارق و مجرم افزایش چشمگیری داشته است. از سوی دیگر وعده‌های معیشتی که مردم سوریه را نسبت به حکومت تکفیری‌ها امیدوار کرده بود، بدون کمک‌های مستمر چند صد میلیارد دلاری امکان‌پذیر نیست و با توجه به وضعیت اقتصادی دولت ترکیه، امکان ایجاد شرایطی مشابه شهر ادلب برای تمام سوریه در کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدت امکان‌پذیر نیست. حضور اسپانسری کشورهای دیگری مانند قطر، امارات و عربستان نیز بدون چشمداشت نخواهد بود و شرایط سوریه را پیچیده‌تر خواهد کرد. همین مساله نیز در آینده نزدیک به چالشی جدی برای دولت بعدی سوریه تبدیل خواهد شد و منجر به اعتراضات گسترده و سراسری در این کشور خواهد شد؛ اعتراضاتی که در چهارگوشه کشور سوریه آتش آن شعله‌ور شده و مطالبات آنها نیز محلی و منطقه‌ای است و نشانه‌هایی از وحدت در آن وجود ندارد؛ وحدتی که وجود آن برای ایجاد یک دولت - ملت سوری بسیار ضروری است.