سهیل فرهمند: به دنبال تقابل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و رسانه‌ای کشور جمهوری ترکیه با جمهوری اسلامی ایران، سه‌شنبه 17 دسامبر سال 2024 میلادی، در یک مراسم ویژه به میزبانی هتل بزرگ آنکارا که با حضور مدیرکل سازمان رادیو و تلویزیون کشور ترکیه (تی‌آرتی)، مقامات ارشد سیاسی و رسانه‌ای این کشور و جمعی از ایرانیان معاند مقیم این کشور برگزار شد، بخش فارسی شبکه تی‌آرتی به صورت رسمی آغاز به کار کرد که این مساله دارای زوایای مختلف تهدیدی برای کشور ایران به حساب می‌آید.

پس از اینکه سازمان رادیو و تلویزیون کشور جمهوری ترکیه (تی‌آرتی) در بخش‌های مختلف، به زبان‌های مختلف و در مناطق مختلف جغرافیایی آغاز به کار کرد؛ برای مثال تی‌آرتی جهانی، تی‌آرتی عربی، تی‌آرتی انگلیسی، تی‌آرتی فرانسوی و تی‌آرتی کردی در کشورهای مختلف عربی، فرانسوی و انگلیسی‌زبان و کشورهای دارای قومیت کردی در بخش‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، هنری و... به برنامه‌ریزی، تاسیس و بازخورد نتایج مثبت و منفی از این اقدامات رسانه‌ای بین‌المللی خود که در راستای تبلیغ و اشاعه فرهنگ، هویت و رویکردهای مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور ترکیه است گام‌هایی برداشت، این بار به صورت تخصصی، هدفمند و راهبردی به سمت بخش فارسی و افتتاح رسمی این شبکه با همراهی پشتوانه‌‍‌های مستقیم دولتی این کشور گام برداشته است که هدف و برنامه اصلی آن ایجاد یک تهدید مهم و کارساز علیه نظام جمهوری اسلامی ایران و بافت اجتماعی ایران بویژه اقوام آذری، ترکمن و کرد با تحریک مؤلفه‌های حساس مذهبی و قومیتی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران است. ریشه این تقابل‌های مهم، حساس و راهبردی میان ایران و ترکیه به چند سال یا چند دهه اخیر بازنمی‌گردد و به صورت عمیق و مستند، ریشه در یک تاریخ پرسابقه و کهن دارد. این مساله با روی کار آمدن ۲ سلسله صفوی و عثمانی در ایران و مناطق جغرافیایی سرزمین عثمانی سابق میان این ۲ امپراتوری آغاز شد و با کارشکنی‌ها و تقابل‌های سطحی اما زیرکانه درخور همان دوران تا امروز ادامه یافته است. از ۲ دهه گذشته با ایجاد شبکه‌های مختلف و محتواهای گوناگون در کشور ترکیه از جمله سلسله شبکه‌های فارسی‌زبان جم در دهه 80 شمسی که هدف و برنامه اصلی آن نشانه گرفتن بنیان خانواده بود، با تمرکز بر خیانت، بی‌بندوباری و ترویج فساد و فحشای جنسی و اخلاقی این خط راهبردی علیه جمهوری اسلامی دنبال شده است و حالا برای تقویت این بازوی رسانه‌ای علیه ایران، دولت ترکیه به افتتاح رسمی بخش فارسی تی‌آرتی روی آورده است. نکته‌ای که در این راستا مهم و حائز اهمیت است که گویا از نظرها دور مانده، این است که دقیقا این هجمه‌های رسانه‌ای و به اصطلاح تقابل نرم ترکیه علیه ایران همزمان با آغاز تهاجم رسانه‌ای آمریکا، انگلیس و رژیم صهیونیستی در قالب شبکه‌های صدای آمریکا به فارسی در اواخر دهه 70 شمسی و بی‌بی‌سی فارسی در اواسط و اواخر دهه 80 شمسی قوت گرفت که می‌تواند اماره‌ای بر پیمانکاری ترکیه با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در سیاست ترکیه، این بار در حوزه رسانه‌ای و تقابل نرم از سوی ناتو در منطقه با جمهوری اسلامی ایران باشد. در رابطه با این مساله که حاصل کنونی این روند منجر به افتتاح تی‌آرتی فارسی شده، یکی از پیش‌زمینه‌های مهم، به برخی کمبودهای رسانه‌ای و فرهنگی طی چند دهه گذشته در دیپلماسی فرهنگی و رسانه‌ای کشورمان بازمی‌گردد که نه تنها دشمنان اصلی و مستقیم جمهوری اسلامی ایران مانند آمریکا و رژیم صهیونیستی از آن در جبهه رسانه‌ای بهره برده‌اند، بلکه کشوری رقیب و همسایه‌ای تاریخی مانند ترکیه نیز با تمرکز بر این ضعف، از طریق تقویت دیپلماسی فرهنگی خود به دنبال تامین اهداف خودش است. دیپلماسی مذکور 5 مولفه اساسی دارد: 1- برجسته کردن نقش و تأثیر فرهیختگان و دانشمندان تاریخ گذشته و معاصر کشور متبوع در پیشرفت علم و ادب 2- استفاده از ظرفیت‌های نهفته در زبان و ادبیات کشور و ترویج آن از طریق تأسیس رشته زبان و ادبیات کشور متبوع 3- حضور موثر در مجامع و همایش‌های بین‌المللی 4- تأکید ویژه بر ارائه آموزش‌های خاص فرهنگی به دیپلمات‌ها 5- راه‌اندازی مراکز کشورشناسی. دولت ترکیه با استفاده از این مؤلفه‌ها و مساعدت از ظرفیت گسترده رسانه‌ای، این اهداف را دنبال می‌کند اما از سوی ایران اقدامات مهم و اثرگذاری در دیپلماسی فرهنگی انجام نشده است، در صورتی که وجود شخصیتی میان‌فرهنگی مانند حضرت مولانا جلال‌الدین محمد بلخی - که ترکیه سعی در به نام خود کردن این شخصیت دارد - می‌تواند فضایی مناسب برای تاثیرگذاری فرهنگی از سوی ایران بر اقشار مختلف ترکیه از روش‌های مختلف رسانه‌ای باشد.

* تقویت بسترهای بین‌المللی رسانه‌ای

راهکارهایی مناسب و راهبردی در مقابل جنگ نرم و تقابل رسانه‌ای و فرهنگی ترکیه علیه ایران وجود دارد، از جمله ۳ اقدام مهم و راهبردی: یک گزینه، تقویت محتوایی بخش کردی شبکه سحر، وابسته به صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران است که با این برنامه هدفمند می‌توان جمعیت قابل توجه کرد ترکیه را که دارای شکاف‌های عمیق با دولت این کشور هستند، تحت تاثیر قرار داد. همچنین راه‌اندازی بخش ترکی استانبولی شبکه سحر که ساختاری دولتی دارد، می‌تواند یک مقابله به مثل شایسته در برابر این اقدام تهدیدآمیز ترکیه باشد. یکی دیگر از طرح‌های موجود در این راستا تقویت بسترهای رسانه‌ای بین‌المللی خصوصی و مردمی دغدغه‌مند علیه ترکیه در این تقابل نرم است که می‌تواند پاسخی مناسب به ادعای این کشور و بعضی کشورهای منطقه قفقاز جنوبی باشد که اغلب رسانه‌هایی که علیه ایران فعالیت می‌کنند ماهیتی خصوصی و مردمی دارند.