گروه اقتصادی: موضوع واگذاری سهام دولت در ۲ خودروساز دولتی اخیراً جدی شده است اما از آنجا که این موضوع قبلا بارها تکرار ولی اجرایی نشده است، احتمال دارد که این بار نیز از آن به عنوان یک موج خبری برای نوسان‌گیری شرکت‌های خودرویی در بورس استفاده کرده باشند. از طرف دیگر این ۲ شرکت حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان زیان انباشته دارند که هنوز تعیین‌تکلیف نشده است، چرا که پیش از این قرار بود سازمان خصوصی‌سازی ابتدا شرکت‌های زیرمجموعه ۲ خودروساز را قیمت‌گذاری و تعیین‌تکلیف کند و بعد موضوع واگذاری این ۲ خودروساز اجرایی شود.

زهره عالی‌پور، رئیس سازمان خصوصی‌سازی در این باره اعلام کرد: «ارزش‌گذاری بلوک‌های سهام خودروسازان در جریان است اما هنوز قیمت مشخص نشده است. سازمان ایدرو در حال بررسی نحوه واگذاری مانده سهام دولت در ایران‌خودرو و سایپا است، هنوز قیمت‌گذاری بلوک‌های سهام خودروسازها نهایی نشده است».

احمدی، رئیس قبلی سازمان ایدرو نیز پیش از این گفته بود: «موضوع تودلی ۲ خودروساز بسیار پیچیده است و باید در گذشته اتفاق نمی‌افتاد و در مقطع کنونی نیز حل آن بسیار پیچیده است. در همین راستا یک بسته پیشنهادی برای واگذاری سهام ۲ خودروساز به سران قوا ارائه کرده‌ایم و منتظر تعیین‌تکلیف از بالا هستیم».

پیش از این بسیاری از فعالان اقتصاد معتقد بودند که واگذاری ۲ خودروساز غیرممکن است، چرا که هیچ هلدینگ و شرکت خصوصی‌ای تمایل ندارد ۲ شرکت زیان‌ده را خریداری کند. به همین دلیل باید ابتدا این مشکل برطرف شود و بعد موضوع واگذاری ۲ خودروساز اجرایی شود.

در همین راستا دولت در سال‌های اخیر مجوز افزایش قیمت را به خودروسازان متناسب با تورم ارائه کرد به طوری که در مقطع کنونی فاصله قیمت خودرو در بازار آزاد و کارخانه به حداقل ممکن رسیده است اما این مساله هم به رونق خودروسازان منجر نشد، چرا که مردم تقاضایی برای خرید خودرو با کیفیت پایین و با قیمت مشابه نمونه خارجی ندارند. به همین دلیل چالش خودروسازان همچنان پابرجا مانده است.

* چالش‌های واگذاری سهام

1- برخلاف رویه‌های معمول، دولت و نهادهای عمومی زیرمجموعه دولت بیش از ۵۰ درصد سهام ایران‌خودرو و سایپا را در اختیار دارند. این نهادها به دلیل منافعی که از این سهام دارند، تمایلی به از دست دادن آن ندارند.

2- ساختار سهامداری پیچیده خودروسازان؛ خودروسازان با تشکیل تعداد زیادی از شرکت‌های اقماری، ساختار سهامداری پیچیده و چندلایه‌ای ایجاد کرده‌اند. این ساختار ماتریسی و چندلایه به واسطه موانع حقوقی‌ای که ایجاد کرده، عملا رها شدن از دست آن را دشوار می‌سازد.

قطعه‌سازان نیز بخشی از سهام ۲ خودروساز را در دست دارند. بر این اساس واگذاری سهام خودروسازان برای قطعه‌سازان به معنای از دست رفتن موقعیت تعارض منافع است، که این موضوع باعث مقاومت آنها در برابر واگذاری می‌شود.

بخشی از سهام خودروسازان نیز مربوط به افراد عادی است که عملا تأثیری در تصمیمات خودروسازان ندارند.

* راه‌حل‌ها و پیشنهادات برای واگذاری موفق

-  اجرای قوانین سفت و سخت برای رفع موقعیت تعارض منافع، هم در سمت سهامداری دولت و هم در سمت سهامداری خودروسازان از طریق شرکت‌های زیرمجموعه، ضروری است.

-  اصلاح ساختار مالی خودروسازان به منظور افزایش ارزش سهام و انجام واگذاری به قیمت مناسب؛ این اصلاحات باید به گونه‌ای باشد که جذابیت سهام برای سرمایه‌گذاران افزایش یابد.

-  افزایش شفافیت در فرآیند واگذاری سهام و ارائه اطلاعات دقیق و شفاف به سهامداران و سرمایه‌گذاران؛ این اقدام می‌تواند به افزایش اعتماد و کاهش مقاومت در برابر واگذاری کمک کند.

-  به‌ کارگیری مدیران حرفه‌ای و باتجربه در راس شرکت‌های خودروسازی که توانایی اجرای اصلاحات لازم و مدیریت بهینه سهامداری را داشته باشند.

* تحلیل جامع واگذاری سهام ۲ غول خودروسازی ایران

واگذاری سهام ۲ غول خودروسازی ایران  - ایران‌خودرو و سایپا - بار دیگر توجه محافل بازار سرمایه را به خود جلب کرده است. حالا دولت به عنوان سهامدار عمده، نقش بسیار مهمی در تصمیم‌گیری درباره واگذاری این سهام دارد اما رئیس سازمان ایدرو اعلام کرده که فعلا خبری نیست، چرا که بخشی قابل توجهی از سهام این ۲ شرکت به صورت «سهام تودلی» در اختیار شرکت‌های زیرمجموعه آنها قرار دارد. این موضوع چالش‌ها متعددی را به همراه دارد که نیازمند تحلیل و بررسی دقیق است. شاید عمده‌ترین دلیل واگذار نشدن سهام این ۲ خودروساز در سال‌های اخیر همین موضوع بوده است.

امیرحسین قناتی، معاون توسعه صنایع حمل‌و‌نقل سازمان گسترش و نوسازی، یکی از چالش‌های اصلی در واگذاری سهام تودلی را ارزش پایین این سهام عنوان و تاکید کرد: «قیمت سهام خودروسازان جذابیت کمی برای سهامداران دارد. برای افزایش ارزش سهام و انجام واگذاری به قیمت مناسب، اصلاح ساختار مالی شرکت‌های خودروسازی ضروری است».

معاون توسعه صنایع حمل‌و‌نقل سازمان گسترش و نوسازی (ایدرو) همچنین به این موضوع هم اشاره کرد که این سازمان مانند سایر سهامداران، تنها 5.7 درصد سهام ایران‌خودرو و 16.8 درصد سهام سایپا را در اختیار دارد، بنابراین هرگونه تصمیم‌گیری درباره واگذاری این سهام، منوط به تصمیم دولت است.

چند وقت پیش در زمان صدور مجوز افزایش قیمت 35 درصدی برای محصولات خودروسازان، مسائلی جدی درباره عملکرد این شرکت‌ها منتشر شد. مدیران خودروسازان بقای خود را به افزایش قیمت گره زده‌اند و این موضوع با توجه به تورمی بودن اقتصاد ایران کاملا منطقی به نظر می‌رسد. با این حال این شرکت‌ها هیچ تلاشی برای توسعه بعد کیفی محصولات خود نکرده‌اند، حتی با سازمان استاندارد در زمینه توسعه استاندارد محصولات خود مشکلاتی دارند و شاید اگر از مقررات استاندارد هشتادوپنج گانه کاسته نمی‌شد، آنها توان تولید خیلی از محصولات خود را نداشتند.

مشکلی که این روزها صنعت خودرو در ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کند، موضوع واردات خودرو است. در واقع شرکت‌های خودروساز نتوانستند از نظر تولید به سطحی برسند که بتوانند امروز با خودروهای وارداتی که عمدتاً با تعرفه ۶۰ درصد به بالا وارد می‌شوند رقابت کنند. برای همین همواره با لابی‌هایی تلاش کرده‌اند مانع واردات خودروهای دست دوم شوند یا خود به عنوان واردکننده خودروهای نو عمل کنند. بنابراین همچنان خودروسازان داخلی درگیر بازار انحصاری هستند و این مساله حکایت از این دارد که عمدتا قیمت‌گذاری نیز نمی‌تواند مشکلات ساختاری آنها را جبران کند.

مسأله‌ای که در حال حاضر وجود دارد این است که صنعت خودروی جهان به سمت تولید خودروهای برقی رفته است. سازمان ایدرو تقریباً ۵ سال پیش مدعی تشکیل تیمی برای طراحی خودروی برقی شد و حتی در نمایشگاه‌های صنعت خودرو نیز نمونه داخلی‌سازی خودرو برقی را به نمایش گذاشت اما بعد از گذشت سال‌ها هنوز هیچ خبری از تولید خودروی برقی نیست. خودروسازان حتی نتوانسته‌اند مدل‌های بنزینی خود را با ظاهری جدید به بازار ارائه کنند. اگر صنعت خودرو در ایران با همین روال پیش برود آینده‌ای نخواهد داشت، چرا که هیچ طرح توسعه‌ای و چشم‌اندازی برای آینده این صنعت پیش‌بینی نشده است.

پس می‌توان نتیجه گرفت موضوع حذف قیمت‌گذاری دستوری در صنعت خودرو بهانه‌ای برای حفظ انحصار در بازار خودرو است و از طرف دیگر توقعات مردم پایین نگه داشته شود، چرا که ارزیابی قیمت خودرو از سال ۹۷ تاکنون حکایت از این دارد که بیش از قیمت دلار رشد داشته‌، در حالی که دلار در ماه‌های اخیر حدود ۳۰ درصد رشد قیمت داشته است.

* تعریف و اهمیت سهام تودلی

حال سوال این است: آیا واگذاری سهام 2 خودروساز می‌تواند مشکل صنعت خودروی ایران را پایان بخشد؟ به طور قطع یکی از چالش‌های این بخش، واگذاری سهام تودلی این 2 خودروساز است. سهام تودلی به سهامی گفته می‌شود که شرکت‌های خودروساز در شرکت‌های زیرمجموعه خود نگهداری می‌کنند که طبق تصمیم هیات‌مدیره خرید و فروش می‌شود. قانون برنامه هفتم توسعه نیز بر واگذاری سهام دولتی تاکید کرده و برای شرکت‌هایی که به این تکلیف عمل نکنند، جریمه در نظر گرفته است.

بر اساس ماده ۱۴۱ قانون، دولت می‌تواند در شرایط خاصی سهام را با قیمتی بالاتر از ارزش روز آن واگذار کند. این اقدام مستلزم انجام اصلاحات ساختاری در شرکت‌های خودروسازی و افزایش شفافیت در فرآیند واگذاری است. ایران‌خودرو و سایپا باید تلاش کنند با اصلاح ساختار مالی خود، ارزش سهام را افزایش دهند و سپس اقدام به واگذاری آنها کنند. این استراتژی توسط هیات‌مدیره این شرکت‌ها تصویب شده و در حال اجراست اما از نظر عملکردی اتفاق نیفتاده است.

دولت به دنبال افزایش ارزش سهام با اصلاح ساختار مالی ایران‌خودرو و سایپا است تا آنها را به قیمت مناسب واگذار کند. این امر بویژه درباره سهام تودلی خودروها اهمیت دارد، زیرا هم‌اکنون 2 خودروساز دارایی زیادی دارند اما به‌روز قیمت‌گذاری نشده‌اند. با توجه به سابقه واگذاری برخی شرکت‌ها به بخش خصوصی که شائبه تضییع اموال عمومی مطرح می‌شد، موضوع واگذاری سهام این 2 خودروساز مطرح شده است تا بر مبنای یک جریان روانی در بازار سهام، قیمت سهام این 2 خودروساز افزایش یابد. به طور قطع به‌روز شدن ارزش‌گذاری سهام می‌تواند به دولت کمک کند تا از طریق معاملات سهام درآمدزایی کند.

اما تصمیم‌گیری درباره نحوه واگذاری سهام تودلی و زمان‌بندی آن به شرایط بازار، میزان پیشرفت اصلاحات ساختاری در شرکت‌های خودروسازی و تصمیمات دولت بستگی دارد.

واگذاری موفق سهام ایران‌خودرو و سایپا نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و همکاری مناسب دولت، سازمان گسترش و نوسازی و هیات‌مدیره این شرکت‌ها است. با توجه به اهمیت این موضوع، دولت باید از تمام ظرفیت‌ها و منابع موجود برای تحقق اهداف واگذاری و حفظ منافع ملی استفاده کند. یعنی سهام این شرکت‌ها باید به قیمت واقعی واگذار شد. در این مسیر با اصلاح ساختار و افزایش شفافیت، می‌توان ارزش سهام را افزایش داد و آن را به قیمت مناسب واگذار کرد، بدون اینکه شائبه تضییع اموال عمومی مطرح شود.

واگذاری سهام 2 غول خودروسازی، ایران‌خودرو و سایپا با چالش‌های بسیاری مواجه است که یکی از موانع اصلی این واگذاری، وضعیت پیچیده و پرابهام سهامداری آنهاست. در حال حاضر ۲۵ درصد سهام ایران‌خودرو و ۳۹ درصد سهام سایپا متعلق به زیرمجموعه‌های خودشان است.