ابوالفضل ولایتی، خبرنگار: بامداد سیزدهم دی 1398 مصادف با سوم ژانویه 2020، خبری جهانیان را در بهت و حیرتی عظیم فرو برد. واقعه‌ای که عمران‌خان، نخست‌وزیر  وقت پاکستان از آن به عنوان مهم‌ترین رویداد زندگی خویش نام برده است. پهپادی آمریکایی راس ساعت یک ‌و20 دقیقه بامداد، با موشکی 2 نفر از فرماندهان ارشد محور مقاومت را در حومه فرودگاه بین‌المللی بغداد به دستور رئیس‌جمهور وقت آمریکا (ترامپ) به شهادت رساند؛ واقعه‌ای که میزان تنش‌ها میان تهران و واشنگتن را به سطح بی‌سابقه‌ای افزایش داده و زمینه حملات موشکی گسترده سپاه پاسداران به پایگاه‌های آمریکایی‌ها در عین‌الاسد و اربیل را رقم زد.

سردار شهید سپهبد حاج‌قاسم سلیمانی به زعم و اعتراف موافقان و مخالفانش، متفکر، مبتکر و استراتژیست کم‌نظیری بود که نقشی راهبردی در تحولات منطقه غرب آسیا ایفا کرد به نحوی که رسانه‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی با القابی چون «فرمانده سایه»، «ژنرال بین‌المللی»، «شبح»، «فرمانده مرموز»، «کابوس دشمن»، «مالک اشتر زمان» و «ژنرال حاج‌قاسم» ایشان را مورد خطاب قرار داده‌اند.

سال 1376 در بحبوحه تحرکات طالبان در مرزهای شرق‌کشور، مردی از دیار مشرق ایران‌زمین، سکان فرماندهی سپاه قدس را عهده‌دار شد. شخصیتی به تعبیر رهبری معظم انقلاب شجاع، مدبر، باهوش، متعهد، خستگی‌ناپذیر، انقلابی و سرباز مکتب امام که توانست در مدت زمان محدودی، موازنه قوا در سراسر منطقه را در راستای مصالح انقلاب اسلامی به نفع مسلمانان و به زیان امپریالیست جهانی دگرگون کند. رهبر فرزانه انقلاب، شهید حاج‌قاسم سلیمانی را به درستی «قهرمان امت اسلامی» نامیده و می‌فرمایند: «شهید سلیمانی با حرکات خود و بالاخره با شهادت خود، اسم رمز برانگیختگی و بسیج مقاومت در دنیای اسلام شد. الان در دنیای اسلام هر جایی که بنای مقاومت در مقابل زورگویی استکبار را داشته باشند، مظهرشان و اسم رمزشان شهید سلیمانی است».

نگاهی به کارنامه 22 ساله سردار سرافراز اسلام به وضوح نشان می‌دهد چگونه ایشان، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های نهفته در جوامع اسلامی، توانست عنصر مقاومت را از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل کرده و شکست‌های گسترده‌ای را به رژیم صهیونیستی، ایالات متحده آمریکا و شیخ‌نشین‌های مرتجع و محافظه‌کار منطقه تحمیل کند. اگر چه وصف اقدامات و سیاست‌های بنیادین سردار حاج‌قاسم سلیمانی، در این وجیزه نخواهد گنجید، لیکن در ادامه، نگاهی گذرا به تحولی خواهیم انداخت که بدون تردید، حاج‌قاسم با توسل به سیره امام راحل و رهنمودهای رهبری معظم انقلاب، مبدع آن در غرب آسیا شناخته می‌شود.

* اضمحلال و فروپاشی خلافت خودخوانده داعش

از حاج‌قاسم سلیمانی به عنوان بزرگ‌ترین ژنرال مبارزه با داعش در سراسر غرب آسیا نام برده می‌شود. نقش غیرقابل کتمان حاج‌قاسم در سرکوب تروریست‌های تکفیری تا بدان‌جا حائز اهمیت است که، فردای شهادت ایشان بی‌بی‌سی انگلیسی در گزارشی می‌نویسد: «قتل قاسم سلیمانی خبر خوبی برای داعش است». وبگاه بیزنس اینسایدر نیز در مقاله‌ای به نقش ایشان در شکل‌دهی ائتلاف علیه داعش پرداخته و رسانه‌هایی چون سی‌ان‌ان، تی‌بی‌اس، سی‌ان‌بی‌سی، جاستیس سکیوریتی و پولیتیکو هر یک در مقالاتی مجزا با اشاره به نقش بارز ایشان در مقابله با تروریسم، به تقبیح اقدام ترامپ در صدور دستور ترور ایشان پرداختند.

با قدرت‌گیری خلافت خودخوانده ابوبکر البغدادی در منطقه و تلاش برای بسط این خلافت در عراق و سوریه، حاج‌قاسم سلیمانی در ژوئن 2014، نخستین چهره‌ای بود که با حضور در اربیل کردستان عراق، توانست شبه‌نظامیان کرد را برای مواجهه با سلفی‌ها مجاب کرده و مانع پیشروی تروریست‌های تکفیری در عراق شود. پیشروی برق‌آسای داعش در صحرای الانبار، نینوا و صلاح‌الدین توامان با کشتار و جنایت آنان در اسپایکر و سنجار، رهبری بغداد و اربیل را هراسان کرده و موجبات عقب‌نشینی پی‌در‌پی ارتش عراق و پیشمرگه‌های کرد را فراهم آورد. در این میان، حاج‌قاسم سلیمانی با تسلیح و تجهیز نیروهای عراقی، بیشترین نقش را در برابر مقاومت نیروهای عراقی در برابر تروریست‌های سلفی ایفا کرد.

تاسیس بسیج مردمی عراق موسوم به حشدالشعبی در مقطع حمله تکفیری‌ها به عراق با فرمان مرجعیت شیعی بدون تردید مرهون تلاش‌ها و تحرکات حاج‌قاسم سلیمانی بود. ایشان پیش‌تر با همراهی شهید همدانی موفق شده بود با تاسیس نیروهای مردمی در سوریه، مانع پیشروی تروریست‌ها در سرزمین شام شوند. عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر پیشین عراق  در باب خدمات سردار سلیمانی چنین می‌گوید: «آنچه شهید قاسم سلیمانی به مسائل عادلانه جهان اسلام بویژه ملت فلسطین و سوریه تقدیم کرده است در واقع دریایی است که نمی‌توان در قالب چند جمله یا دیدار به آن اشاره کرد». هادی العامری از رهبران حشدالشعبی نیز کرارا و در اظهاراتی بیان داشته شهید سلیمانی دِین و حق بزرگی بر گردن عراقی‌ها دارد.

* دگرگونی موازنه قوا در سرزمین‌های اشغالی

از حاج‌قاسم سلیمانی به عنوان بزرگ‌ترین حامی جریان فلسطین در منطقه نام برده می‌شود. تعبیر رهبری معظم انقلاب مبنی بر «پر کردن دست فلسطینی‌ها»، به زیبایی دربردارنده سیاست این شهید فقید در خدمت به آرمان قدس شریف است. حاج‌قاسم سلیمانی با حمایت تمام‌قد از جنبش مقاومت اسلامی فلسطین، موفق شد خط بطلانی بر سیاست سازش با رژیم صهیونیستی کشیده و مساله حائز اهمیت فلسطین را از حاشیه به متن آورد. با پیروزی جنبش حماس در انتخابات پارلمانی سال 2005 و تسلط مقاومت بر باریکه‌ غزه و به‌رغم انسداد هوایی، دریایی و زمینی این باریکه، حاج‌قاسم موفق شد با تشکیل شبکه‌ای بین‌المللی و فراگیر، مبادرت به تسلیح نیروهای مقاومت در باریکه‌ غزه کند. شهید اسماعیل هنیه در توصیف شهید سلیمانی می‌گوید: «اعلام می‌کنم فرمانده شهید سلیمانی همه زندگی خود را در حمایت از فلسطین به سر برد و در رأس فرماندهی نیروی قدس بود، اعلام می‌کنم که او این فرمانده بزرگ شهید قدس است، شهید قدس، شهید قدس است». یحیی سنوار، رهبر شهید فلسطینی‌ها در باریکه‌ غزه نیز در وصف ایشان می‌گوید: شهید سلیمانی مکررا با فرماندهان مقاومت دیدار داشت و در برابر کمک‌های گسترده به مقاومت هیچ‌گاه شرط و درخواستی را مطرح نکرد.

* اخراج آمریکایی‌ها از عراق و افغانستان

تلاش برای اخراج نیروهای آمریکایی از منطقه را می‌توان مهم‌ترین سیاست فرمانده شهید سپاه قدس قلمداد کرد؛ سیاستی که به‌رغم هزینه‌های چند هزار میلیارد دلاری آمریکایی‌ها در عراق و افغانستان و صدمات انسانی شدید وارده بر آنان، رهبری پنتاگون را به خروج از ۲ کشور یادشده وا داشت. رسانه‌های غربی در گزارش‌های خویش اذعان کرده‌اند حاج‌قاسم با حمایت صریح از گروه‌های مقاومت در عراق و افغانستان، عملا به فرماندهی نیروهای ضدآمریکایی در منطقه بدل شده بود. ژنرال پترائوس، فرمانده سابق نیروهای آمریکایی و رئیس اسبق سیا در توصیف سردار سلیمانی می‌گوید: «چیزی که من می‌توانم بگویم این است که وی فردی بسیار توانمند و مدبر و دشمنی شایسته است. وی بازی خود را بخوبی انجام می‌دهد».

فرمانده سابق نیروهای آمریکایی در عراق با ذکر خاطره‌ای می‌گوید: «یک بار در طول نبرد بصره پیامی برای من ارسال شد. این پیام به طور کلی می‌گفت: «ژنرال پترائوس! شاید شما بدانید که من، قاسم سلیمانی، سیاست ایران درباره عراق و همچنین افغانستان را تعیین می‌کنم! من جنوب لبنان و غزه را کنترل می‌کنم». معنی حرفش این بود که «شما باید با من سر و کار داشته باشید!».

تحرک و پویایی سردار شهید سلیمانی، سرانجام به خروج خفت‌بار آمریکایی‌ها در آگوست 2021 از افغانستان منتهی شد. در عراق نیز در فردای شهادت حاج‌قاسم، پارلمان این کشور در مصوبه‌ای به دولت عراق دستور داد در آینده‌ای نزدیک تمام نظامیان آمریکایی را از عراق اخراج کند. هم‌اکنون تعداد نظامیان آمریکایی در عراق از یکصد هزار نفر در سال 2004 به 2 هزار نفر تقلیل یافته و همین حضور نیز با اعتراضات و حملات گسترده پهپادی و موشکی نیروهای مقاومت عراقی همراه بوده است.

* دست برتر حزب‌الله در معادلات حاکم بر شمال سرزمین‌های اشغالی

قریب به ۸ دهه حضور اشغالگرانه رژیم صهیونیستی در منطقه، آکنده از حملات گسترده این رژیم به سرزمین لبنان و نقش ویژه صهیونیست‌ها در ایجاد آشوب و جنگ داخلی در عروس خاورمیانه بوده است. نگاهی به جنگ داخلی 15 ساله لبنان و قریب به ۲ دهه اشغال جنوب این کشور (1982 تا 2000) به وضوح نشان می‌دهد رژیم صهیونیستی چگونه با حمایت از جریان‌های وابسته به خویش نظیر پیر جمیل، آنتوان لحد و سمیر جعجع، کوشیده تا این کشور را به حیاط خلوت خویش بدل کند. 

با وجود تاسیس حزب‌الله در ابتدای دهه 80 میلادی، حضور سپهبد سیلمانی در جایگاه فرماندهی سپاه قدس، نقش بسزایی در اعتلای جامعه شیعی لبنان و قدرت‌یابی مقاومت اسلامی در این کشور داشته است. درست ۳ سال پس از حضور سردار سلیمانی در این جایگاه، رژیم صهیونیستی در یک عقب‌نشینی گسترده، به شکل یک‌طرفه مبادرت به خروج از جنوب لبنان کرد. نقش و اهمیت جایگاه سپهبد شهید در جنگ 33 روزه نیز بر کسی پوشیده نیست. سیدحسن نصرالله در سخنانی ضمن اشاره به آموزش، تجهیز و تسلیح حزب‌الله از سوی سپاه قدس به فرماندهی حاج‌قاسم معتقد است شهید سلیمانی نقشی بسزا در افزایش قدرت موشکی، پهپادی و تسلیحاتی حزب‌الله ایفا کرده است؛ به تعبیر ایشان: «تمام هم و غم حاج‌قاسم قدرتمند شدن مقاومت بود».

* حل اختلافات داخلی در لبنان، عراق، فلسطین و سوریه

فارغ از ارتباط ایدئولوژیک حاج‌قاسم سلیمانی با نیروهای مقاومت در سراسر منطقه، در حیطه‌ سیاسی و دیپلماتیک نیز ایشان از تبحر منحصربه‌فردی برخوردار بود. حاج‌قاسم در طول 22 سال عهده‌داری مسؤولیت سپاه قدس، توانست با ارتباط‌گیری با شخصیت‌ها و احزاب صاحب نفوذ مسیحی، سنی، کرد و شیعه در عراق، سوریه، لبنان و فلسطین اشغالی شبکه‌ وسیعی از ارتباطات حسنه در منطقه را تشکیل داده و در مواقع بحرانی، نقشی مثبت در رفع چالش‌های داخلی کشورهای یادشده ایفا کند. به طور نمونه و در فرآیند تشکیل دولت در عراق یا حل اختلافات فی‌مابین بغداد و اربیل، حاج‌قاسم با رایزنی با فراکسیون‌ها و رهبران کرد، سنی و شخصیت‌های با نفوذ شیعه عراقی، زمینه همدلی و تشکیل دولتی ائتلافی در عراق و رفع و کاهش تنش‌های حاکم بر آنان را رقم زد.

اکنون و در حالی در سوگ پنجمین سالروز شهادت سردار رشید اسلام به دست شقی‌ترین آحاد بشر نشسته‌ایم که به واقع و به تعبیر رهبر حکیم انقلاب «او نمونه‌ برجسته‌ای از تربیت‌شدگان اسلام و مکتب امام خمینی بود، او همه‌ عمر خود را به جهاد در راه خدا گذرانید. شهادت پاداش تلاش بی‌وقفه‌ او در همه‌ این سالیان بود، با رفتن او به حول و قوه‌ الهی کار او و راه او متوقف و بسته نخواهد شد».