صادق ابوتراب، خبرنگار: نظریه سفر قهرمان «جوزف کمپل» در کتاب قهرمان هزار چهره، یکی از الگوهای اصلی روایتگری قهرمان نزد راویان و قصه‌‌نویسان است. در این نظریه ادعا شده یک الگوی شایع و تکراری درباره قهرمان شدن وجود دارد که همه قهرمانان بزرگ و کوچک، اسطوره‌ای و واقعی، فرابشری و معمولی و تاریخی و کنونی، آن را از سر گذرانده‌اند. این الگو شامل ۳ مرحله اصلی و چند تجربه فرعی ذیل آن است.

1- عزیمت: در این مرحله قهرمان از دنیای معمولی و آشنای خود بیرون آمده و سفری را آغاز می‌کند که او را وارد هاله‌ای از ناشناخته‌ها می‌کند. قهرمان تا قبل از لحظه عزیمت با ۴ تجربه مهم روبه‌رو می‌شود.

الف. دعوت و فراخوانده شدن: قهرمان با یک چالش یا دعوت برای ورود به دنیای جدید روبه‌رو می‌شود.

ب. رد فراخوان یا دعوت: در ابتدا ممکن است قهرمان این دعوت یا فراخوان را به دلیل ترس یا تردید رد کند.

پ. کمک راهنما یا مرشد: قهرمان معمولا توسط فردی دانا یا یک مرشد راهنمایی شده و به تصمیم می‌رسد.

د. آستانگی: قهرمان وارد دنیای ناشناخته شده و ماجراجویی او آغاز می‌شود. 

2- آزمون یا امتحان: بعد از تصمیم و ورود قهرمان به ماجرا، او با امتحانات متعدد آزموده می‌شود. در این مرحله نیز تجارب فرعی پیش راه او قرار دارد.

الف. مواجهه با آزمون‌های مسیر: قهرمان با تجربه این آزمون‌ها، در مسیر رشد قرار می‌گیرد.

ب. دیدار با یک نیروی قوی یا شخصیت مهم:  قهرمان ممکن است به یک نیروی الهام‌بخش یا شخصیت مهم برخورد کند که به او در ادامه مسیر کمک کند.

پ. آزمون سخت نهایی: قهرمان با سخت‌ترین و وحشتناک‌ترین لحظات و آنات مقابل با دشمن مواجه می‌شود.

ت. پاداش: پس از مواجهه با چالش نهایی و فائق آمدن بر آن، قهرمان پاداش یا توانایی خاصی دریافت می‌کند که می‌تواند دانشی عمیق یا چیزی باارزش باشد.

3- بازگشت: قهرمان پس از کسب موفقیت و تجربه تغییر خود، به دنیای عادی بازمی‌گردد، اما خود او دیدگاهش نسبت به جهان دگرگون شده است. قهرمان در این مرحله نیز تجارب متفاوتی را خلق می‌کند.

الف. بازگشت: قهرمان دستاوردهای سفر خود را به جهانی عادی می‌آورد.

ب. رد بازگشت: ممکن است تغییرات  قهرمان آنقدر زیاد بوده باشد که وی میلی به بازگشت نداشته باشد.

پ. استاد ۲ جهان: قهرمان ممکن است به حالتی برسد که بتواند هم در جهان عادی و هم در جهان اسطوره‌ای فعالیت کند.

ت. هدیه نهایی: دانشی که قهرمان کسب کرده، می‌تواند برای خود او و دیگران مایه خیر و برکت باشد. 

از نظر کمپل، ساختار این الگو به نحوی ریشه در ناخودآگاه جمعی انسان‌ها دارند و در واقع می‌تواند نمادی از روند رشد و تحول ذهنی و روحی انسان‌ها باشد. قهرمان اما می‌تواند خصلت متمایزی داشته باشد و آن نمایندگی حداکثری این میل ناخودآگاه جمعی به موفقیت و پیروزی است که امید این جماعت را با به انجام رساندن موفق یک ماموریت یا رقم زدن یک تحول بزرگ صدبرابر کند. اهمیت نظریه سفر قهرمان کمپل در همین مساله است؛ اینکه سفر قهرمانی سرگذشت همه انسان‌ها چه قهرمانان اسطوره‌ای و چه قهرمانان زندگی معمولی باشد. با این حال جامعه و ملتی که قهرمان‌پرور باشد و قهرمانان اسطوره‌ای یا استثنایی‌اش فقط محدود به چند الگوی محدود نشود، میل به سفر قهرمانی را درون مردم خود گسترده کرده و توسعه می‌دهد. 

مهم آن است که در روایت قهرمانی، سفر قهرمان بیشتر برجسته شود. رمز دسترس‌پذیر کردن و دست‌یافتنی شدن قهرمان استثنایی همین است؛ اینکه راه قهرمانی، ورود به سفر قهرمانی است. یعنی زندگی را سفر دانستن؛ سفری که ۳ مرحله دارد. باید اول عازم سفر زندگی شد، به فراخوان زندگی لبیک گفت و باقی مراحل را نیز به همین منوال طی کرد. شاید این اشاره سقراط که در آن گفته بود، زندگی نیازموده (نسنجیده) ارزش زیستن ندارد، دعوتی برای ورود به سفر زندگی یا سفر دانستن آن باشد.

داستان قهرمانی حاج‌قاسم نیز با پاسخ مثبت دادن به چنین فراخوانی شروع شد. حاج‌قاسم  قهرمان سفر زندگی بود و اراده به حیات را در قوی‌ترین شکل خود یعنی پیروزی در برابر ضدقهرمان مرگ‌آفرین، به نمایش گذاشت. سفر او به دنیای ناشناخته و پرماجرای بیرون از خاک ایران با نابودی ضدقهرمانی همراه شد که اراده کرده بود سفر معکوسی را علیه زندگی رقم بزند. فراخوانی که ضدقهرمان به آن لبیک گفته بود انتقام از زندگی بود و به عمل غیراخلاقی و پراگماتیستی برای عبور از آزمون‌های این سفر معکوس دست می‌زد. در مقابل حاج‌قاسم برای احیای زندگی با سلاح اخلاق و آرمان‌های الهی وارد این سفر شد و بر اراده معطوف به مرگ فائق آمد. 

پاداش این پیروزی، دانش زندگی بود، یعنی همان که نامش مقاومت است. او با چنین دانشی به میان مردم خود در جهان امن ایرانی بازگشت. بر کسی پوشیده نبود که دانش او هم جنبه این جهانی و هم سویه آن جهانی داشت. او استاد ۲ جهان واقعی و جهان حقیقی بود. هدیه نهایی نیز در مرحله بازگشت نثار او و بلکه همه مردم ایران شد. شهادت هدیه نهایی او بود که دانش عمیقی را به مردم منتقل کرد؛ اینکه اجر هر سفر موفقی، پاداشی گرانبهاست. دانش شجاعت و مقاومت و درس ایثار و ایستادگی پاداشی بود که حاج‌قاسم به مردم ایران داد تا آنها برای قدم گذاشتن در سفر زندگی کمتر تردید کنند و از ضدقهرمان مرگ‌خواه نهراسند.