گروه سیاسی: محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، چهارشنبه هفته جاری به تهران سفر خواهد کرد. این سفر با هدف تقویت روابط دوجانبه و هماهنگی درباره مسائل کلیدی منطقه‌ای انجام می‌شود. این دیدار در شرایطی انجام می‌شود که غرب آسیا با تحولات سریع و چالش‌های امنیتی و سیاسی مواجه است. 

یکی از چالش‌های پیش‌روی منطقه، تغییر نظام در سوریه و روی کار آمدن هیات تحریرالشام به سرکردگی جولانی است. این تحولات نگرانی‌هایی را در کشورهای مهم منطقه غرب آسیا، ایجاد کرده است. گسترش ناآرامی‌ها در سوریه ممکن است به نفوذ گروه‌های تروریستی به عراق و تمام منطقه منجر شود. همچنین برخی منابع عراقی گزارش داده‌اند السودانی ممکن است پیام‌هایی از کشورهای دیگر، از جمله آمریکا، به همراه داشته باشد. این پیام‌ها احتمالا در راستای کاهش تنش‌ها و تقویت همکاری‌های چندجانبه در منطقه است.

پیش‌تر نیز اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، اعلام کرده بود این سفر در چارچوب رایزنی‌های مستمر ۲ کشور برای گسترش مناسبات دوجانبه و مشورت درباره تحولات منطقه انجام می‌شود.

* تقویت روابط دوجانبه؛ اولویت اصلی سفر

یکی از محورهای اصلی این سفر، گسترش همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی بین ایران و عراق است. از زمان سقوط صدام در سال ۲۰۰۳، ایران نقش مهمی در بازسازی سیاسی و امنیتی عراق ایفا کرده است. این روابط در سال‌های اخیر با تمرکز بر مبارزه مشترک با تروریسم و افزایش همکاری‌های اقتصادی گسترش یافته است.

ایران با تأمین انرژی و اجرای پروژه‌های زیرساختی بزرگ، از مهم‌ترین شرکای تجاری عراق محسوب می‌شود. تبادل تجاری میان ۲ کشور که سال گذشته به بیش از ۱۰ میلیارد دلار رسید، گویای نقش کلیدی ایران در تأمین نیازهای اقتصادی عراق است. پروژه‌های مشترک در زمینه‌هایی مانند حمل و نقل، انرژی و توسعه زیرساخت‌ها نیز از دیگر حوزه‌های همکاری هستند که در این سفر مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با «وطن امروز» تأکید کرد روابط ایران و عراق بسیار گسترده و عمیق است. وی گفت: «۲ کشور در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، بین‌المللی، فرهنگی و اجتماعی ارتباطات عمیقی دارند و انتظار می‌رود این سفر منجر به گشایش‌های خوبی برای هر ۲ ملت شود».

* تحولات سوریه؛ نگرانی مشترک ایران و عراق

این سفر در شرایطی انجام می‌شود که تحولات اخیر در سوریه نگرانی‌هایی را در ایران و عراق ایجاد کرده است. تغییر نظام در سوریه و روی کار آمدن هیات تحریرالشام به سرکردگی ابومحمد جولانی، یکی از چالش‌های پیش‌ روی منطقه است. گسترش ناآرامی‌ها در سوریه ممکن است به نفوذ گروه‌های تروریستی به عراق منجر شود.

رضایی به تحلیل‌های موجود درباره ارتباط سفر نخست‌وزیر عراق با اتفاقات سوریه اشاره کرد و گفت: «نقش ایران و عراق بر پایداری سوریه غیرقابل انکار است». وی افزود: «ممکن است مسائل منطقه‌ای در دستور کار سفر قرار داشته باشد».

فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در این زمینه اظهار داشت: «آخرین ملاقاتی که بنده و آقای عراقچی با آقای سودانی داشتیم، تقریباً یک روز قبل از سقوط دمشق بود و تحلیل‌ها درباره آینده سوریه نگران‌کننده بود».

مالکی ادامه داد: «تحلیلی که دوستان عراقی ارائه می‌دادند، نگران‌کننده بود، زیرا جریانی که در سوریه حاکم شده، مورد حمایت صهیونیست‌ها و آمریکایی‌هاست. این مسائل همچنین با برخی کشورهای همسایه نیز مرتبط 

است».

وی همچنین تأکید کرد: «این نگرانی‌ها و دغدغه‌ها که حتی در ایران نیز وجود دارد، باعث شده مقامات ارشد ۲ کشور نسبت به این موضوع حساس شوند و راهکار‌های مشترکی را شناسایی کنند. آنها در تلاش هستند به شرکای بین‌المللی نزدیک‌تر شوند تا از وقوع آسیب‌های بیشتر به کشورهای همسایه و منطقه جلوگیری کنند».

* تفاهمنامه امنیتی ایران و عراق؛ گامی به سوی همکاری بیشتر

تفاهمنامه امنیتی ایران و عراق که در اسفند ۱۴۰۱ (مارس ۲۰۲۳) به امضا رسید، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای همکاری‌های اخیر ۲ کشور است. این توافقنامه با هدف مقابله با گروه‌های مسلح کردی مستقر در اقلیم کردستان عراق و جلوگیری از استفاده از خاک عراق برای حملات مرزی علیه ایران منعقد شد.

محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق بر اجرای کامل توافقنامه تأکید و اعلام کرده عراق بیش از ۲۰۰ میلیون دلار برای استقرار نیروهای مرزی و اجرای این توافق هزینه کرده است. با این حال، برخی مقامات کشورمان اعلام کرده‌اند عراق به طور کامل به تعهدات خود عمل نکرده و گروه‌های مسلح همچنان در مرزهای ایران فعال هستند.

* پیام‌های دیپلماتیک؛ میانجی‌گری در تنش‌های منطقه‌ای؟

منابع دیپلماتیک احتمال می‌دهند نخست‌وزیر عراق پیام‌هایی از کشورهای دیگر برای ایران به همراه داشته باشد. این پیام‌ها ممکن است در راستای کاهش تنش‌ها و تقویت همکاری‌های چندجانبه در منطقه باشد.

* چالش‌ها و موانع پیش ‌رو

با وجود همکاری‌های گسترده، روابط ایران و عراق با چالش‌هایی روبه‌رو است. تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، تنش‌های داخلی در عراق و فشارهای برخی کشورهای منطقه از جمله چالش‌هایی هستند که می‌تواند بر همکاری‌های 2 کشور تأثیر بگذارد.

به عنوان مثال، نفوذ گروه‌های مختلف در سیاست داخلی عراق و فشارهای خارجی برای محدود کردن روابط بغداد با تهران، موانعی بالقوه برای تعمیق روابط دوجانبه به شمار می‌روند. با این حال، عزم ۲ کشور برای مدیریت این چالش‌ها و حفظ همکاری‌های راهبردی، نشان از پایبندی به اهداف مشترک دارد.

* نگاه به آینده؛ فرصت‌ها برای همکاری بیشتر

یکی از محورهای کلیدی سفر السودانی، بررسی فرصت‌های جدید برای گسترش همکاری‌های اقتصادی است. عراق به عنوان یکی از بازارهای اصلی صادراتی ایران، می‌تواند نقش مهمی در مقابله با آثار تحریم‌های اقتصادی علیه ایران ایفا کند.

از سوی دیگر، امنیت انرژی عراق نیز به‌شدت به ایران وابسته است. پروژه‌های مشترک در حوزه نفت و گاز و توسعه نیروگاه‌های برق از جمله مسائلی هستند که در مذاکرات این سفر مورد توجه قرار خواهند گرفت.

علاوه بر این، همکاری‌های فرهنگی و اجتماعی بین ۲ کشور که به دلیل اشتراکات تاریخی و مذهبی عمیق است، می‌تواند به تقویت پیوندهای مردمی و ایجاد همبستگی بیشتر کمک کند.

سفر محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق به تهران در شرایطی انجام می‌شود که غرب آسیا با تحولات سریع و چالش‌های متعدد مواجه است. روابط نزدیک ایران و عراق، به عنوان ۲ کشور همسایه با منافع مشترک، نقش مهمی در ثبات و امنیت منطقه دارد. همچنین ۲ کشور نگران این هستند که با توجه به اتفاقات سوریه و ملتهب بودن منطقه، مجددا غرب آسیا شاهد شکل‌گیری و حضور داعش و گروه‌های تکفیری - تروریستی باشد که این خود سبب شده است تا نخست‌وزیر عراق به ایران سفر کرده و مسائل و موضوعات امنیتی و سیاسی را مورد بررسی قرار دهند.

در نهایت، این سفر فرصتی برای تقویت روابط دوجانبه، هماهنگی درباره مسائل منطقه‌ای و یافتن راه‌حل‌های مشترک برای مقابله با چالش‌های پیش‌ رو است. با توجه به تأثیرات گسترده همکاری‌های ایران و عراق بر امنیت و توسعه منطقه، نتایج این دیدار می‌تواند پیامدهای مهمی برای منطقه غرب آسیا داشته باشد.