گروه اقتصادی: بازار جهانی نفت در سال‌ 2024 شاهد تحولات مهمی بود که تحت تأثیر عوامل سیاسی، اقتصادی و تکنولوژیک شکل گرفتند به طوری که میزان تقاضای جهانی نفت روزانه به 105 میلیون بشکه در روز رسید که تقریبا رشد 1.2 میلیون بشکه‌ای نسبت به سال 2023 در روز داشته است اما در سال 2025 این روند بسیار متفاوت خواهد بود و به سیاست‌های ترامپ در قبال چین بستگی دارد. به طور کلی او قصد دارد با اعمال فشار به کشورهایی مانند ایران و ونزوئلا به منافع اروپایی‌ها پشت پا بزند و قیمت نفت را بالا ببرد تا از این طریق بتواند درآمد بیشتری کسب کند و همچنین به وعده‌های انتخاباتی خود جامه عمل بپوشاند. همین رویکرد او باعث شده بسیاری از او به عنوان دلال بازار نفت نام ببرند.

در حال حاضر بررسی نقش کشورهای تولیدکننده و صادرکننده نفت و همچنین سیاست‌های اوپک و دونالد ترامپ می‌تواند در بازار نفت نوساناتی ایجاد کند. در سال 2024، کشورهای ایالات‌متحده آمریکا، عربستان سعودی و روسیه بیشترین سهم تولید نفت را در جهان داشتند. آمریکا با تولید بیش از 20 میلیون بشکه در روز، جایگاه نخست در تولید نفت جهان را به خود اختصاص داد. عربستان سعودی با تولید 12.44 میلیون بشکه در روز، دومین تولیدکننده بزرگ نفت جهان بود. روسیه نیز با تولید 10.13 میلیون بشکه در روز، در جایگاه سوم قرار داشت. این کشورها بیشترین نقش را در سیاست‌گذاری بازار نفت دارند. به همین دلیل همواره تلاش می‌کنند با سیاست‌هایی، بازار نفت را به نفع خود سوق دهند.

در سال 2024 صادرات نفت روسیه به اروپا حدود 200 میلیون بشکه بود که نسبت به سال 2023 کاهش چشمگیری داشت. این کاهش به دلایل سیاسی و اقتصادی، از جمله تحریم‌ها علیه روسیه و تغییر مسیرهای تجاری بود که حدود 90 میلیون بشکه نسبت به سال 2023 افت کرد. در مقابل، صادرات نفت روسیه به چین حدود 273 میلیون بشکه بود که افزایش 16.6 درصدی نسبت به سال 2023 داشته است.

اروپا در سال 2024 با وجود تحریم روسیه همچنان یکی از واردکنندگان اصلی نفت و گاز از این کشور تا اوایل 2025 باقی مانده است. همچنین نروژ، لیبی، الجزایر و آذربایجان از مهم‌ترین تامین‌کنندگان منابع نفت خام و گاز طبیعی اروپا شناخته می‌شوند. گاز آذربایجان از طریق خطوط لوله‌ ترکیه به اروپا می‌رسد. 

اتحادیه اروپایی به دلیل مصرف بالای نفت و گاز و همچنین کمبود منابع داخلی، یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان و واردکنندگان نفت و گاز در جهان است. کشورهای این اتحادیه از منابع مختلفی نفت و گاز وارد می‌کنند تا بتوانند نیازهای انرژی خود را تأمین کنند. در سال 2024، اروپا سعی در تقویت ارتباطات با کشورهای تولیدکننده نفت و همچنین تشویق به استفاده از منابع تجدیدپذیر داشته است.

هند نیز در سال 2024 از کشورهای مختلفی نفت وارد کرد. بیشترین واردات نفت هند از روسیه، عراق و عربستان سعودی بود که نقش مهمی در تأمین نیازهای انرژی این کشور ایفا کردند. با توجه به اینکه رشد اقتصادی این کشور نسبت به قبل کندتر شده، همین مساله باعث می‌شود تقاضای نفت در بازار جهانی کاهش یابد، مگر اینکه آمریکا سرمایه‌گذاری خود در این کشور را افزایش دهد تا از این طریق همچنان تولید و تقاضای نفت در این کشور را بالا نگه دارد.

* نقش اوپک در بازار جهانی نفت

اوپک به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های تولیدکننده نفت در جهان، نقش حیاتی در تنظیم عرضه و تقاضای نفت دارد. در سال 2025، اوپک پلاس تصمیم گرفته تولید نفت خود را به میزان 5.86 میلیون بشکه در روز کاهش دهد که این میزان برابر با 5.7 درصد تقاضای جهانی است. این کاهش تدریجی تا پایان سال 2025 ادامه خواهد داشت. اوپک با تنظیم تولید خود، به دنبال تقویت بازار نفت خام و مدیریت عرضه و قیمت نفت در بازار جهانی است، چرا که پیش‌بینی  می‌شود با افزایش فشار آمریکا به چین، میزان تقاضا برای نفت نیز افت قابل توجهی داشته باشد. البته چین به دنبال توسعه روابط خود در آسیا و آفریقاست تا از این طریق بتواند سهم صادرات خود را حفظ کند.

بازار نفت در سال 2025 با توجه به سیاست‌های اوپک و تحولات سیاسی و اقتصادی در حال تطبیق و تغییر است. عواملی همچون رشد تقاضای نفت در کشورهای در حال توسعه، تحریم‌ها علیه روسیه و تحولات در فناوری‌های تولید انرژی، تأثیرات عمده‌ای بر بازار نفت می‌گذارد. با این حال پیش‌بینی می‌شود بازار نفت در سال‌ جاری همچنان دستخوش نوسانات باشد.

یکی از کشورهایی که نقش مهمی در تامین نفت چین دارد ایران است. سال 2024، ایران تولید نفت خود را افزایش داد و میزان آن به 2.7 میلیون بشکه در روز رسید. همچنین میزان صادرات نفت ایران در این سال بیش از 2.4 میلیون بشکه در روز بوده است. این افزایش تولید و صادرات به عوامل مختلفی نظیر بهبود قیمت نفت، کاهش تولید نفت در کشورهایی مانند روسیه و احیای روند واردات نفت از سوی چین بازمی‌گردد.

صادرات ایران به چین در سال 2023 حدود 14.6  میلیارد دلار بود اما در سال 2024 رشد 10 درصدی نسبت به سال قبل‌تر داشته است. این میزان صادرات، اهمیت بازار چین برای اقتصاد ایران را نشان می‌دهد و تأکید بر نقش مهم چین در تجارت جهانی نفت دارد.

در سال 2024 تقاضای نفت چین به دلیل رکود اقتصادی، افزایش استفاده از خودروهای الکتریکی و کاهش مصرف بنزین، حدود 11.07 میلیون بشکه در روز بوده است. این تغییرات نشان‌دهنده یک روند کلی به سمت استفاده کمتر از نفت و حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر و خودروهای برقی است. با این حال پیش‌بینی می‌شود در سال 2025، تقاضای نفت چین حدود 220 هزار بشکه در روز افزایش یابد اما این پیش‌بینی‌ها به شرایط اقتصادی و تعاملات تجاری چین با ایالات متحده بستگی دارد. اگر فشار آمریکا به چین افزایش یابد احتمالا اینکه روند معکوس شود وجود دارد. اخیرا ترامپ رئیس‌جمهور چین را به مراسم تحلیف خود دعوت کرد اما رسانه‌های چینی خبر داده‌اند رئیس‌جمهور چین در این مراسم حضور نخواهد داشت.

در زمینه تقابل بین چین و ایالات متحده، سیاست‌های سختگیرانه ترامپ علیه چین احتمالا ادامه خواهد داشت که می‌تواند به کاهش رونق تولید در چین منجر شود. ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود تعرفه‌های گسترده‌ای بر واردات کالاهای چینی اعمال کرد و محدودیت‌های سختگیرانه‌ای بر صادرات فناوری و سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با چین وضع کرد. این اقدامات به نوعی دنبال کاهش وابستگی اقتصادی ایالات متحده به چین و ایجاد فشار بر اقتصاد چین بودند.

بازار جهانی نفت نیز احتمالا در سال جدید میلادی به دلیل سیاست‌های چین و ایالات متحده نوسانات قابل توجهی را تجربه خواهد کرد. کندی اقتصادی چین و حرکت به سمت بخش‌های کمتر انرژی‌بر، همراه با افزایش استفاده از خودروهای برقی، احتمالا تقاضای نفت این کشور را کاهش خواهد داد. از سوی دیگر ایالات متحده تغییرات قانونی را برای تسهیل فرآیندهای تأیید تأسیسات صادرات گاز طبیعی مایع (LNG) و سایر پروژه‌های مهم زیرساخت انرژی ارائه کرده است. این اقدامات به منظور افزایش ظرفیت صادرات انرژی ایالات متحده و حفظ رقابت‌پذیری آن در بازارهای جهانی انرژی است. به طور کلی، این سیاست‌ها احتمالا به نوسانات بیشتر در بازار جهانی نفت منجر خواهد شد و بر دینامیک عرضه و تقاضا تأثیرگذار خواهد بود.

در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، سیاست‌های نفتی آمریکا تأثیرات چشمگیری بر تولید نفت شل داشت. این سیاست‌ها شامل کاهش محدودیت‌های انرژی و افزایش تولید داخلی نفت شل بود که منجر به افزایش تولید نفت داخلی شد. فشارهای اقتصادی و تعرفه‌های سنگین بر واردات نفت از کانادا نیز تأثیرات مهمی بر بازار نفت دارد، بویژه که در حال حاضر روابط کانادا و آمریکا تحت تاثیر موضع‌گیری ترامپ قرار گرفته است. پیش از این آمریکا روزانه حدود 300 هزار بشکه نفت از کانادا وارد می‌کرده و اگر رقابت اقتصادی بالا بگیرد، احتمالا آمریکا تعرفه واردات نفت از کانادا را بیشتر می‌کند.

* بازار جهانی نفت در سال 2025

بازار جهانی نفت در سال 2025 تحت تأثیر تغییرات گسترده‌ای قرار گرفته است که نیاز به تحلیل دقیق و پیش‌بینی‌های صحیح برای مدیریت این تغییرات دارد. با توجه به عوامل سیاسی، اقتصادی و تکنولوژیک، پیش‌بینی می‌شود بازار نفت در سال‌های آینده همچنان دستخوش نوسانات خواهد بود. کشورهای تولیدکننده و صادرکننده نفت، سیاست‌های اوپک و سیاست‌های نفتی ترامپ نقشی حیاتی در شکل‌گیری و تغییرات بازار نفت دارند.

دونالد ترامپ در دوران ریاست‌جمهوری خود اهداف اقتصادی و سیاسی متعددی را دنبال کرد که از جمله این اهداف، تلاش برای افزایش قیمت نفت در بازار جهانی بود. او با این کار، به دنبال افزایش درآمد از صادرات نفت، کنترل اقتصاد جهانی و افزایش قدرت سیاسی ایالات متحده بود.

تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران نیز یکی از ابزارهای فشار برای دستیابی به این اهداف بود. تحریم‌ها با کاهش عرضه نفت ایران، به افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی کمک می‌کرد و در عین حال، درآمدهای نفتی ایران را کاهش می‌داد. کاهش عرضه نفت ایران به افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی کمک می‌کرد که این موضوع به نفع تولیدکنندگان نفت دیگر، از جمله ایالات متحده بود. درواقع این تحریم‌ها به عنوان ابزاری سیاسی و اقتصادی برای محدود کردن ایران است. از طرفی، ترامپ با اعمال تحریم‌های اقتصادی بر کشورهایی مانند ایران و چین، به دنبال افزایش نفوذ اقتصادی ایالات متحده در جهان بود. این اقدامات به تقویت اقتصاد داخلی آمریکا نیز کمک می‌کرد.