مرتضی علیزاده: تاکید مجدد رهبر انقلاب بر ضرورت مقابله با تبلیغات دشمن در سخنرانی دیروزشان، دستکم 2 پیام برای متولیان دستگاههای فرهنگی و تبلیغاتی و فعالان رسانه و فضای مجازی دارد؛ اولا این برجستهسازیها نشان میدهد نقش رسانه و تبلیغات در جهان امروز و در شرایطی جنگیای که بر دنیا حاکم است، چه اندازه اهمیت دارد. ثانیا تاکید چندباره ایشان بر روایتسازی و فعالیتهای پرحجم و موثر رسانهای طی یک دهه گذشته و در فواصل کوتاه نشان میدهد عملکردها در این حوزه قابل قبول نبوده و آثار مورد انتظار را نداشته است که از نتایج کارها نیز میتوان به این بیعملی و بعضا بدعملیها پی برد. در همین تحولات اخیر منطقه از 7 اکتبر 2023 تا تحولات لبنان و سوریه، دیدیم دشمن چگونه با سوءتبلیغات خود تلاش کرد واقعیت را وارونه نشان دهد و حتی در برخی موارد موفق به این کار شد. اگرچه نقش مهم پروپاگاندای رسانهای دشمن در شیوع دروغپردازیهای آنها قابل انکار نیست اما دست کم بخشی از توفیق آنها ناشی از فهم نادرست و تصور کلاسیکی است که برخی مسؤولان ما در سطوح مختلف سیاستگذاری، قانونگذاری و اجرا از رسانه، کار رسانهای و آثار و نتایج آن دارند. شاید یک زمانی کار رسانه صرفا توصیف واقعیتها بود اما در دوره جنگهای هیبریدی و شناختی، روایتهای فعالانه رسانهای، سازنده واقعیتهاست، نه توصیفگر منفعل آنها. چنانکه رهبر انقلاب نیز در پیام اخیرشان به همایش «افق تحول» رسانه ملی که چند روز پیش برگزار شد، تصریح کردند «امروز پیروزی یک طرف [در جنگ حق و باطل] را توانایی او در گرفتن و رساندن پیام و روایت او از واقعیت رقم میزند؛ بسیار پیش و بیش از آنکه ابزارهای نظامی وارد میدان شوند و در آن اثر بگذارند. ما در این عرصه مهم باید دقت و تلاش و ابتکار خود را مضاعف کنیم». این برجستهسازی و تاکید بر نقش و جایگاه روایت، رسانه و تبلیغات و حتی اولویت آن نسبت به ابزارهای نظامی، مخالف برخی تلقیهای متعارف در میان برخی متولیان فرهنگی است که نگاهی تقلیلگرایانه به رسانه و فضای مجازی دارند و هر روز ساز محدودیتهای جدید در شبکههای اجتماعی و پلتفرمهای مجازی را کوک میکنند. در حالی که برای مقابله با دستگاه عریض و طویل تبلیغاتی دشمن و پروپاگاندهای رسانهای، ابزارهایی لازم است که با اعمال محدودیتهای سلیقهای و غیرمنطقی سازگار نیست.
تاکید رهبر انقلاب بر نقش مهم رسانه و تذکر به اینکه «کار مهم برای دستگاههای تبلیغاتی ما، برای دستگاههای فرهنگی ما، تبلیغات ما، وزارت ارشاد ما، صداوسیمای ما، فعالان فضای مجازی ما این است که پرده توهم اقتدار دشمن را پاره کنند، بشکنند و نگذارند تبلیغات دشمن بر افکار عمومی اثر کند» نیازمند تمهید و تدارک بستر لازم برای جهاد تبیین و فعالیتهای تبلیغاتی با آثار و نتایجی در حد و اندازههای 19 دی 1356 است. در شرایط امروز این بسترسازی پیش از هر چیز مستلزم تجدید نظر در مفهوم حکمرانی اینترنت و فضای مجازی است؛ چه در کشور ما معمولا بر جنبههای سلبی آن تاکید میشود؛ در حالیکه حکمرانی اینترنت و فضای مجازی، مفهومی در برابر آزادی نیست.
این ذهنیت که متأسفانه در عرصه عمومی کشور، بویژه در میان مسؤولان و متولیان عرصه فرهنگ و تبلیغات رواج دارد، نهتنها ناقص و ناتمام، بلکه گمراهکننده است. حکمرانی اینترنت در واقع مفهومی گستردهتر و البته پیچیدهتر و به معنای طراحی و تدوین چارچوبهای قانونی و اخلاقی، تنظیم استانداردها و پروتکلهای فنی و ترویج روشهای بهینه بهرهگیری از فناوری است که هدف اساسی آن نه کنترل علیالدوام فضای اینترنت، بلکه ساماندهی محیطی مجازی است که در عین امنیت، پویا و مولد باشد. این حکمرانی با ایجاد توازن میان امنیت و آزادی، شرایطی را فراهم میکند که هم افکار عمومی از سوءاستفادهها و اخبار و اطلاعات نادرست مصون بماند و هم فعالان حوزه رسانه و دستگاههای تبلیغاتی بتوانند با خلاقیت و ابتکار عمل با سوء تبلیغات دشمن مقابله کنند و در جنگ روایتها دست بالا را داشته باشند؛ چنانکه رهبر انقلاب نیز از فعالان رسانهای و مسؤولان و متولیان فرهنگ و تبلیغات کشور خواستهاند با وجود گستردهتر و متنوعتر شدن ابزارهای دشمن، با هوشیاری و دقت بیشتری عمل کنند که البته این دقت عمل بدون تدارک ابزارهای لازم ممکن نیست. در شرایطی که حکمرانی اینترنت و فضای مجازی بحث روز در سراسر جهان است، دستیابی به موفقیت در این مسیر نهتنها میتواند به پیشرفت فضای مجازی کشور منجر شود، بلکه امکان پدید آوردن الگویی جهانی در حوزه حکمرانی فضای مجازی را نیز فراهم میکند. در بادی امر، دستیابی به چنین چیزی بعید مینماید اما تغییر نگاه به مفهوم حکمرانی اینترنت میتواند افق تازهای را به روی ما بگشاید.