میلاد جلیل‌زاده، خبرنگار: در بسیاری از گزارش‌ها و پژوهش‌هایی که عملکرد صنعت جهانی سینما طی سال ۲۰۲۴ یا هر بازه ۱۲ ماهه دیگری بررسی می‌شود، به اشتباه هالیوود را معادلی برای کل سینمای جهان در نظر می‌گیرند. در برخی سال‌های گذشته جمع‌بندی نهایی درباره عملکرد هالیوود نمودارهای رو به رشدی را نشان نمی‌داد اما رقبای آسیایی این صنعت بزرگ مثل کره‌جنوبی، ژاپن، چین و هند وضعیت دیگری داشتند. سال 2024 اما به شکل غریبی هم هالیوود ضعیف ظاهر شد و هم رقبایش. در سالی که نه خبری از ویروس کرونا بود و نه هیچ‌کدام از کشورهایی که تولیدکننده بازار اصلی سینما هستند درگیر جنگ یا مسائلی از این قبیل بودند، این افول محسوس فروش کلی سینما جای بررسی و مداقه بیشتری دارد. در آمریکا بخشی از قضیه را به اعتصابات دوقلو ربط می‌دهند؛ اعتصاب 2 صنف نویسندگان و بازیگران هالیوود. در چین هم بخشی از قضیه را به محدود شدن صنعت سینمای این کشور به ذایقه خاص خود چینی‌ها و دور شدن از یک زبان جهانی ربط داده‌اند. درباره هندوستان این بحث مطرح است که قالب‌های غیرواقع‌گرایانه بالیوود (و سایر شاخه‌های فیلمسازی این کشور) با سلیقه و پسند نسل جدید همخوان نیست و به‌علاوه، سینمای هندوستان که روزگاری پژواک صدا و تصویر محروم‌ترین لایه‌های اجتماعی این کشور بود و همین باعث می‌شد فقیرترین آدم‌ها بلیت سینما بخرند و چراغ سالن‌ها را روشن نگه دارند، امروز از آن لحن و فضا و رویاها و دغدغه‌ها دور شده است. تمام این بحث‌ها در جای خودشان می‌توانند محل توجه قرار بگیرند اما در یک نگاه کلان‌تر و بنیادین به چنین مساله‌ای که چند سال است جریان دارد و حالا به این نقطه رسیده، می‌شود به طور کل فهمید که اوضاع و احوال سینمای جهان در قرن ۲۱ چندان خوب نبوده؛ قرنی که سینما در آن چندان خاطره‌سازی نکرد و بیشتر از هر چیز یا مقهور تکنولوژی‌های جدید بود یا مرعوب تزهای سیاسی و اجتماعی ویرانگر که مخاطب اصلی و واقعی سینما را از خودش دور می‌کرد. یکی قصد دارد همه مردم دنیا را با مساله دگرباشان جنسی کنار بیاورد تا درونمایه فردگرایی بر جمع‌گرایی مسلط شود. دیگری که مردم دنیا او را شرقی‌ترین کشور جهان می‌دانند، طوری نقشه جغرافیا را در دفاتر مدیرانش نصب کرده که کشور خودش در وسط دنیا قرار بگیرد و مطلقاً هیچ ایده و اراده‌ای برای یافتن زبان مشترک فرهنگی با دیگر ملت‌ها ندارد و دیگری که روزگاری سینمای پابرهنه‌ها را به اوج رسانده بود، به تنظیمات اجتماعی سابقش که قطب طبقه‌بندی اجتماعی ناعادلانه در جهان بود برگشته است و با هوس باکلاس شدن، از مخاطبان واقعی‌اش فاصله می‌گیرد. انگار سینمای جهان در قرن ۲۱ بر اساس دستورالعمل‌هایی که از سمت سیاستگذاران کلان عرصه قدرت تعیین می‌شد کار کرد، نه بر اساس نیاز روحی، عاطفی و فکری مخاطب. حتی آن سیاست‌گذاران کلان هم سعی نکردند برای جا انداختن مسائل‌شان، لحن بیان مسائل را به چیزی که عموم مردم می‌پسندند نزدیک کنند و فیلم‌ها تبدیل شد به چیزی شبیه ابلاغیه‌های زورگویانه؛ طوری که مخاطب امروزی حس می‌کند سینما به جای قصه گفتن، مرتب به او می‌گوید بپذیر که همجنس‌بازی و فمینیسم عادی و طبیعی است. بپذیر که چین مرکز دنیاست و ما نیازی به باقی جهان نداریم. بپذیر که هندی‌های پولدار، برتر از هندی‌های فقیر و خرافاتی و بی‌کلاس است...

سال ۲۰۲۴ بازار کلی سینمای جهان شاهد یک افول نسبی بود که البته همچنان فاصله‌اش را با محدوده بحران کرونا حفظ کرده اما به واقع باید از این شیب‌های نزولی کند که در ایام عادی رخ می‌دهند بیشتر از شوک‌های بحرانی ترسید، چرا که شوک بحرانی با از میان رفتن عامل پدید آمدنش می‌تواند به حالت قبل برگردد اما افول تدریجی، یک روند است که نتایج خود را در بلندمدت نشان می‌دهد. از میان ۱۰ فیلم پرفروش سال ۲۰۲۴، رتبه دهم جدول به فیلمی چینی تعلق گرفته به نام «یولو» که ملودرامی عامه‌پسند درباره تلاش یک زن برای کاهش وزن است. باقی فیلم‌های این فهرست همگی آمریکایی است. در چند سال اخیر معمولا تعداد فیلم‌های چینی در این فهرست 10 ‌تایی بیشتر از یک مورد بود اما این به آن معنا نیست که وضع سینمای آمریکا هم خیلی خوب است. به طور کل در سال 2024 درآمد جهانی باکس‌آفیس به حدود 32.3 میلیارد دلار رسید که 3 درصد کاهش را نسبت به 33.9 میلیارد دلار در سال 2023 نشان می‌دهد. البته بیشترین سهم از این کاهش مربوط به سینمای آمریکا می‌شود و از همین رو ممکن است در بعضی کشورها این قضیه به معنی افزایش سهم فروش فیلم‌های داخلی هم باشد. در ادامه به بررسی وضعیت چند بازار بزرگ سینمایی دنیا پرداخته‌ایم که خود تولید‌کننده فیلم هم هستند. گفته می‌شود سینمای نیجریه (معروف به نالیوود) هم سال 2024 نسبت به سال 2023 افزایش ۶۰ درصدی مخاطبان را تجربه کرده اما از آنجا که هم حجم این بازار نسبت به بازارهای دیگر کوچک‌تر است و هم عدد فروش فیلم‌ها نه به صورت دقیق، بلکه مبالغه‌آمیز بیان می‌شود، از اختصاص دادن یک بخش جدا به آن خودداری شده است.

* آمریکای شمالی