گروه اقتصادی: روز گذشته - جمعه ۲۸ دی‌ماه - مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران در ادامه نخستین سفر خود به منطقه اوراسیا، پس از یک سفر دیپلماتیک ۲ روزه و دیدار از تاجیکستان، به دعوت همتای روس خود به مسکو رفت. در این سفر، هیات اقتصادی همراه رئیس‌جمهور، متشکل از وزرای اقتصاد، انرژی، کشاورزی، رئیس کل بانک مرکزی، رئیس کل سازمان انرژی هسته‌ای و دیگر مقامات، با همتایان روس خود رایزنی‌هایی خواهند داشت. رئیس‌جمهور در بدو ورود به روسیه، با نثار گل به بنای یادبود سرباز گمنام روسیه ادای احترام کرد و در همان ساعات اولیه سفر ابتدا با «میشوستین»، نخست‌وزیر و در ادامه با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه دیدار کرد. از دیگر برنامه‌های این سفر حضور رئیس‌جمهور در جمع تجار و صنعتگران ایران و روسیه بود.

یکی از مهم‌ترین برنامه‌های سفر پزشکیان به روسیه، امضای موافقتنامه جامع همکاری بلندمدت ۲۰ ساله میان ایران و روسیه است. روسیه و ایران این توافقنامه را ۳ روز قبل از مراسم تحلیف دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا امضا می‌کنند. این معاهده جایگزین قرارداد بلندمدت قبلی بین روسیه و ایران که به سال ۲۰۰۱ بازمی‌گردد، خواهد شد. این موافقتنامه به ۳۰ حوزه همکاری بین ۲ کشور با اولویت همکاری‌های اقتصادی، تجاری، حمل‌ونقل، نفت و گاز، دریای خزر، قضایی، همکاری در سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، همکاری پارلمانی، استفاده از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای، بهداشت و درمان، علمی و فناوری، محیط زیست، ورزش، امنیتی، دفاعی، نظامی و انتظامی اشاره دارد.

این موافقتنامه دارای یک مقدمه و ۴۷ ماده است که پیش‌نویس آن توسط ایران تهیه شده و در تابستان سال جاری نهایی شد. رئیس‌جمهور پیش از سفر به تاجیکستان و روسیه اعلام کرد که در سفر به مسکو، سند جامع راهبردی با این کشور امضا خواهد شد. وی همچنین بیان کرد: «پیگیر امضای این اسناد با اکثر کشورهای همسایه از جمله عراق هستیم. جهت‌گیری دولت در سیاست‌های اقتصادی و امنیتی بر اساس افزایش ارتباطات و انتقال تجربیات و همکاری با کشورهای منطقه است». پزشکیان همچنین اشاره کرد: «اگر بتوانیم این روند را ادامه داده و ارتباطات علمی، کارشناسی، صنعتی، حمل‌و‌نقل و انرژی را افزایش دهیم، منطقه می‌تواند مشکلات خود را حل کند و فشارهای آمریکا و سایر کشورهایی که می‌خواهند در منطقه اعمال نفوذ کنند، خودبه‌خود خنثی می‌شود.

* آخرین آمار موجود مراودات صادراتی و وارداتی ایران و روسیه

همزمان با سفر رئیس‌جمهور ایران به روسیه، سخنگوی کمیسیون روابط بین‌الملل و توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت ایران اعلام کرد: صادرات ایران به روسیه در ۹ ماهه امسال به بیش از یک میلیون ۹۵۶ هزار تن کالا به ارزش ۸۰۲ میلیون و ۵۷۸ هزار دلار رسیده که نشان‌دهنده رشد ۱۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است. بیش از ۵۰ درصد تجارت ایران و روسیه از لحاظ وزنی و 45.5 درصد از لحاظ ارزش به محصولات دامی، کشاورزی و غذایی مربوط بوده که نقش کلیدی در امنیت غذایی و اقتصاد کشاورزی ۲ کشور دارد. در این مدت، ۵۷۰ هزار و ۱۳ تن کالای مرتبط با محصولات دامی، شیلاتی، زراعی، گیاهی و غذایی به روسیه صادر شده که 29.1 درصد از کل وزن و ۵۰ درصد از کل ارزش صادرات ایران به روسیه را شامل می‌شود. همچنین در ۹ ماهه امسال ۲۳۱ هزار تن کالا بیشتر به روسیه صادر شده که این افزایش صادرات حدود ۱۰۰ میلیون دلار ارزآوری بیشتر نسبت به سال گذشته داشته است. از جمله عمده‌ترین کالاهای صادراتی ایران به روسیه می‌توان به فلفل گلخانه‌ای، میگو، پلی‌استیرن، الیاف نخ، سیمان سفید، پسته، نارنگی، کیوی، گوجه‌فرنگی، آب‌میوه، هلو، آلبالو، پلی‌اتیلن و کشمش اشاره کرد.

همچنین در ۹ ماهه امسال بیش از یک میلیون و ۴۹۱ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۹۵ میلیون دلار از روسیه به ایران وارد شده که 78.4 درصد وزن و 43.2 درصد ارزش آن مربوط به محصولات غذایی و نهاده‌های دامی و کشاورزی بوده است. واردات ایران از روسیه به دلیل افزایش تولید نهاده‌ها در کشور کاهش یافته و شامل گندم، ذرت دامی و جو بوده است. عمده‌ترین کالاهای وارداتی ایران از روسیه شامل طلای خام، گندم معمولی، چوب و تخته، روغن آفتابگردان، ذرت دامی و جو بوده و پیش‌بینی می‌شود مراودات تجاری دوجانبه پس از عملیاتی شدن موافقتنامه جامع همکاری بلندمدت ۲۰ ساله از 5 میلیارد دلار به 30میلیارد دلار در سال افزایش یابد.

* محتوای سند همکاری ایران و روسیه

سفیر ایران در مسکو روز گذشته درباره محتوای سند همکاری ایران و روسیه اعلام کرد: این موافقتنامه همکاری پس از امضا به صورت علنی منتشر و به مجلس شورای اسلامی ارائه می‌شود.

فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت نیز روز گذشته ابراز امیدواری کرد همکاری‌های ۲ کشور در کریدور شمال - جنوب و طرح انتقال گاز روسیه به ایران پس از این توافق با سرعت بیشتری پیش برود. همچنین موسسه مطالعاتی «جیمز تاون» در همین روز گزارش داد با وجود اینکه همکاری نظامی ایران و روسیه در سال ۲۰۲۲ ارتقا یافته، ۲ کشور با توافق جاری به دنبال مشارکت استراتژیک جامع وسیع‌تر هستند.

مسکو تایمز نیز در گزارشی به چالش‌های توافقنامه مشارکت راهبردی ایران و روسیه پرداخت و نوشت: کلید موفقیت این اتحاد در ایجاد تعادل بین اولویت‌ها و تمرکز بر اهداف استراتژیک بلندمدت نهفته است. این گزارش همچنین به نقش حیاتی کریدور حمل‌و‌نقل شمال به جنوب و همکاری در حوزه انرژی هسته‌ای اشاره کرد. همچنین باید متذکر شد مسؤولان ایرانی با امضای این توافق راهبردی به افزایش سرمایه‌گذاری‌های روسیه در بخش انرژی ایران خوش‌بین هستند و ۲ کشور در تلاشند با تقویت یکپارچگی اقتصادی و همکاری نظامی، چالش تحریم‌های غرب را پشت سر بگذارند.

* امتناع ایران از به رسمیت شناختن الحاق کریمه به روسیه

نشریه «میدل ایست‌آی» نیز درباره جزئیات سند راهبردی بین ایران و روسیه  گزارش داد ایران در معاهده جدید با روسیه که قرار است بزودی امضا شود، الحاق کریمه به روسیه را به رسمیت نخواهد شناخت.

نشریه آمریکایی نیوزویک نیز در این باره با اشاره به گزارش میدل ایست‌آی نوشت: امتناع ایران از به رسمیت شناختن کریمه به عنوان سرزمین روسیه نشان می‌دهد تهران ممکن است به برخی سیاست‌های روسیه ورود نکند و بر اساس مصالح ملی خود عمل کند.

* اهمیت ایران در سیاست خارجی روسیه و تأثیر تحریم‌ها

مراد صادیق‌زاد، رئیس مرکز مطالعات خاورمیانه روسیه درباره تحلیل این توافق اظهار کرد: مسکو، ایران را شریک کلیدی در ایجاد یک نظم نوین جهانی می‌بیند. وی بیان داشت: روابط ایران و روسیه در سال ۲۰۱۵ با هماهنگی در بحران سوریه آغاز شد و پس از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین به سطح بی‌سابقه‌ای رسید. این همکاری‌ها در زمینه‌های تجاری، اقتصادی، نظامی و سیاسی ادامه دارد و ایران و روسیه به شرکای راهبردی تبدیل شده‌اند.

وی همچنین به اهمیت حضور ایران در سازمان‌هایی مانند شانگهای و بریکس اشاره کرد و گفت: پروژه‌های اقتصادی مشترکی میان 2 کشور در حال اجراست. وی تأکید کرد که در روسیه نگاه مثبتی به ایران وجود دارد و همکاری‌های فرهنگی و اقتصادی در حال گسترش است.

صادیق‌زاد درباره تأثیر تحریم‌های اقتصادی اظهار کرد که ذی‌نفع اصلی تحریم‌ها علیه روسیه و ایران، ایالات‌متحده است و همکاری بین این 2 کشور می‌تواند به کاهش اثرات منفی تحریم‌ها منجر شود. وی پیشنهاد کرد که کشورهای غیرغربی باید هماهنگی سیاست‌های انرژی خود را تقویت کنند.

این کارشناس اقتصاد بین‌الملل در پایان گفت: رسانه‌های غربی تلاش می‌کنند اختلافات میان ایران و روسیه را برجسته و این همکاری استراتژیک را تضعیف کنند. بنابراین تعامل بین ایران و روسیه برای هر 2 طرف سودمند است و نباید به دلیل مداخله خارجی آسیب ببیند.

* اهمیت معاهده جامع همکاری در شرایط سیاسی و اقتصادی 2 کشور

شعیب بهمن، کارشناس اقتصاد بین‌الملل نیز در این باره به خبرنگار « وطن امروز» گفت: سفر رئیس‌جمهور ایران به روسیه از جنبه روابط دوجانبه اهمیت بسیاری دارد. وی تاکید کرد در جریان این سفر، معاهده جامع همکاری‌های ایران و روسیه به تصویب خواهد رسید که نقشه راهی برای روابط 2 کشور طی ۲۰ سال آینده است. بهمن همچنین تأکید کرد این معاهده می‌تواند نقش مهمی در ارتقای روابط راهبردی ایران و روسیه ایفا کند. ایران و روسیه همواره درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی تبادل نظر دارند. وی افزود یکی از موضوعات رایزنی‌های ۲ طرف در این سفر، آخرین تحولات سوریه است. این کارشناس همچنین به برگزاری مراسم تحلیف رئیس‌جمهور جدید آمریکا در ۲۰ ژانویه اشاره کرد و گفت: موضوع ترامپ و ایجاد هماهنگی بین ایران و روسیه از مسائل مهم بین‌المللی مورد بحث خواهد بود.

بهمن در ادامه خاطرنشان کرد: معاهده جامع همکاری بین ایران و روسیه نشان‌دهنده توسعه مناسبات بین 2 کشور و حوزه‌های تعامل و همکاری آنها است. این معاهده باید به تصویب مجلس و تأیید شورای نگهبان برسد و دستگاه‌های اجرایی برای اجرای بندهای مختلف آن توافق‌های دوجانبه و جداگانه‌ای با طرف‌های روس خود داشته باشند.

* قراردادی که هر 5 سال یک بار تمدید شد

حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل نیز در گفت‌وگویی درباره توافق جامع ایران و روسیه اظهار کرد: سفر رئیس‌جمهور ایران به روسیه از اهمیت بسیاری برخوردار است. وی بیان کرد در جریان این سفر، معاهده جامع همکاری دوجانبه به مدت ۲۰ سال امضا خواهد شد که شامل موضوعات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و نظامی است.

بهشتی‌پور افزود: سابقه این معاهده به اسفند سال ۱۳۷۹ و زمان ریاست‌جمهوری حجت‌الاسلام خاتمی برمی‌گردد و این قرارداد هر 5 سال یک بار تمدید شده است. وی همچنین بیان کرد سال ۱۴۰۰ در جریان سفر حجت‌الاسلام رئیسی به روسیه مقرر شد یک معاهده جدید امضا شود که کار آن حدود 3 سال طول کشید. وی تأکید کرد: سفر پزشکیان به مسکو به توسعه روابط دوجانبه و همکاری‌های منطقه‌ای کمک می‌کند و همکاری‌های 2 کشور در زمینه‌های مختلف از جمله نیروگاه حرارتی، راه‌های ارتباطی و انرژی از جمله نفت و گاز است. بهشتی‌پور ضمن تصریح بر اینکه امضای توافقات کافی نیست و باید اجرایی شود، تأکید کرد: ایران باید سیاست موازنه‌سازی را ادامه دهد و با کشورهای مختلف ارتباط برقرار کند. مهم این است که منافع ملی ایران چگونه تأمین می‌شود و متناسب با آن عمل کنیم.

* آینده روابط ایران و روسیه

به گزارش «وطن امروز»، در شرایط کنونی اکونومیک و اقتصادی، هر 2 کشور با چالش‌های اقتصادی روبه‌رو هستند که می‌تواند پایداری درازمدت مشارکت آنها را مختل کند. تحریم‌های اقتصادی بر توانایی روسیه برای سرمایه‌گذاری در ذخایر انرژی تاثیر گذاشته است، در حالی که اتکای ایران به صادرات انرژی، اقتصاد این کشور را در برابر نوسانات قیمت‌های جهانی نفت آسیب‌پذیر کرده است. همچنین ایران با تورم ۳۵ درصدی مواجه است که از توانایی کشور برای توسعه قدرت اقتصادی کاسته است.

با نیم‌نگاهی به آینده، احتمالا مشارکت‌های اقتصادی و نظامی ایران و روسیه با تاکید بر تلاش‌های متقابل ضد تروریسم، تضمین ثبات منطقه‌ای و همکاری بیشتر در زمینه تجارت، انرژی، ترانزیت و همکاری‌های 2 جانبه نظامی تقویت خواهد شد. این امر نقشی اساسی در تقویت امنیت هر 2 کشور و توانایی آنها برای اعمال نفوذ ژئوپلیتیکی بر خاورمیانه و فراتر از آن ایفا خواهد کرد. با این حال، آینده این رابطه در برابر روندهای بین‌المللی گسترده‌تر، از جمله پویایی قدرت در حال تحول بین ایالات‌متحده، روسیه و چین آسیب‌پذیر است.

کلید موفقیت اتحاد 2 کشور در نهایت در ایجاد تعادل بین اولویت‌های متنوع و اغلب متضاد، غلبه بر موانع داخلی و خارجی و تمرکز بر اهداف راهبردی بلندمدت نهفته است.

در حاشیه این توافق، سند اقدام مشترک میان بانک‌های مرکزی ایران و روسیه در ۳ سرفصل اصلی «استفاده از پول‌های ملی در تجارت میان ۲ کشور»، «امکان اتصال پیام‌رسان‌های بانکی و بومی ۲ کشور موسم به سپام و SPFS» و «امکان اتصال شبکه پرداخت کارتی ۲ کشور» عملیاتی شد و طرح ساخت واحدهای دوم و سوم نیروگاه اتمی بوشهر نیز توسط محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی و همتای روس دنبال شد.