گروه فرهنگ و هنر: پرتره‌سازی از شهدای دفاع‌مقدس بخش بزرگی از سینمای ملی ایران را شکل داده است. با جنگ تحمیلی و شروع ژانر سینمایی جدیدی در سینمای ایران با عنوان «دفاع مقدس»، تولید آثاری با محوریت فرماندهان و چهره‌های برجسته آن دوران تبدیل به یکی از فرصت‌های اصلی برای خلق تولیدات ملی شد. با این حال دهه90 آغاز عصر جدیدی برای ساخت آثاری بود که هر کدام با تمرکز روی یکی از شهدای شاخص به روایت تاریخ مقاومت ایران پرداختند. به گزارش «وطن امروز»، سال92 بود که ابراهیم حاتمی‌کیا بعد از یک دوره دوری از ساخت آثار جنگی، با «چ» به جشنواره فیلم فجر آمد. هرچند داستان «چ» به مرداد 58 و غائله پاوه مربوط می‌شد اما چهره اصلی فیلم شهید مصطفی چمران بود که از فرماندهان بزرگ دفاع‌مقدس بود. پرتره چمران به قدری هنرمندانه و خاص درآمد که بسیاری این اثر را تولد دوباره حاتمی‌کیا ‌دانستند. جشنواره سی‌وچهارم در سال 94 یکی از موفق‌ترین پرتره‌های سینمایی درباره قهرمانان دفاع‌مقدس را در میان آثار خود داشت. «ایستاده در غبار» که نخستین تجربه سینمایی محمدحسین مهدویان نیز به حساب می‌آمد، در فرمت مستند داستانی به ابعاد شخصیت و زندگی پرفراز و نشیب جاویدالاثر حاج‌احمد متوسلیان می‌پرداخت. این اثر که در نوع خود فیلمی بی‌بدیل در سینمای ایران به حساب می‌آمد، در نهایت سیمرغ بلورین بهترین فیلم را نیز در جشنواره سی‌وچهارم از آن خود کرد. جشنواره‌های سی‌وپنجم‌ و سی‌وششم هرچند آثار موفقی همچون «ویلایی‌ها»، «ماجرای نیمروز» و «تنگه ابوقریب را در فهرست آثار راه یافته به بخش مسابقه داشتند اما اثری که پرتره یک قهرمان دفاع‌مقدس باشد در جشنواره حضور نداشت. جشنواره سی‌وهفتم نیز به همین روال تهی از پرتره دفاع مقدسی بود اما اثر قابل تحسین «بیست‌وسه نفر» که در واقع برشی از یک مقطع دفاع‌مقدس توسط 23 اسیر نوجوان جنگ بود، توانست نمره قبولی دریافت کند. جشنواره سی‌ونهم که در میان اپیدمی کرونا برگزار شد اما 2 پرتره سینمایی از قهرمانان دفاع‌مقدس را همراه خود داشت. «منصور» که به روایت مقطعی از فرماندهی شهید منصور ستاری در نیروی هوایی ارتش نظر می‌انداخت با بازی درخشان محسن قصابیان به چشم آمد. شخصیت ممتاز و منحصربه‌فرد شهید ستاری در این اثر به قدری موفق از آب درآمد که بسیاری از منتقدان «منصور» را شروع یک تیپ‌سازی جدید از قهرمانان ارتش در سینمای ایران می‌دانستند. فیلم «تک تیرانداز» دیگر اثری بود که در این جشنواره به نمایش درآمد و شخصیت اصلی‌اش یکی از قهرمانان دفاع‌مقدس بود. در این فیلم کامبیز دیرباز نقش شهید ابراهیم اصغری را بازی می‌کرد که از توانمندترین تیراندازان کشورمان در سال‌های جنگ تحمیلی بوده است. جشنواره چهلم فیلم فجر در سال 1400 اما یکی از شگفتانه‌های سینمای دفاع‌مقدس را با خود روی پرده سینما آورد. فیلم «موقعیت مهدی» به کارگردانی و بازیگری هادی حجازی‌فر، پرتره‌ای از زندگی شهید مهدی باکری بود. این فیلم که نسخه سینمایی شده سریال «عاشورا» بود، توجه تمام مخاطبان و منتقدان را به خود جلب کرد. جشنواره چهل‌ویکم فیلم فجر نیز یک پرتره جدید از قهرمانان دفاع‌مقدس را در کوله‌بار آثار راه یافته به بخش مسابقه داشت. فیلم «غریب» به کارگردانی محمدحسین لطیفی پرتره‌ای پرتنش از فرماندهی شهید محمد بروجردی در جریان مبارزات اول انقلاب با گروه‌های تجزیه‌طلب در کردستان بود. بازی درخشان بابک حمیدیان در نقش شهید بروجردی توجهات زیادی را نسبت به این فیلم جلب کرد. در نهایت سال گذشته نیز فیلم سینمایی «مجنون» که موفق به کسب سیمرغ بهترین فیلم شد، پرتره‌ای از شهید مهدی زین‌الدین بود. کارگردانی این اثر با مهدی شامحمدی بود که نخستین اثر سینمایی خود را تولید می‌کرد. فیلم «آسمان غرب» هم یک پرتره سینمایی درباره شهید علی‌اکبر شیرودی بود که چندان در کسب رضایت بینندگان و منتقدان موفق نبود.

* فجر چهل‌وسوم؛ 2 علی هاشمی در کنار صیاد و طهرانی‌مقدم

این روزها در حالی اهالی سینما خود را برای آغاز جشنواره چهل‌وسوم فجر آماده می‌کنند که بر اساس فهرست منتشر شده از آثار راه یافته به جشنواره امسال، باید منتظر پرتره‌هایی از 3 شهید والامقام علی هاشمی، علی صیادشیرازی و حسن طهرانی‌مقدم باشیم. در یک اتفاق عجیب 2 فیلم از آثار راه یافته به بخش مسابقه فیلم فجر هر کدام به بخشی از زندگی شهید علی هاشمی نظر می‌اندازند. 2 فیلم «اسفند» به کارگردانی دانش اقباشاوی و «اشک هور» به کارگردانی مهدی جعفری به بررسی زندگی این شهید نظر می‌اندازند. حضور 2 فیلم با موضوع یک شهید دفاع‌مقدس در حالی است که بی‌توجهی رسانه‌ها نسبت به شهید علی هاشمی همواره مورد انتقاد مورخان دفاع‌مقدس بوده است. از همین رو می‌توان پیشاپیش شهید علی هاشمی را چهره حاضر تاریخ معاصر ایران در جشنواره چهل‌وسوم فجر دانست.

فیلم «صیاد» از دیگر آثار فجر امسال است که به مقاطعی از زندگی سپهبد شهید علی صیادشیرازی می‌پردازد. در این فیلم علی سرابی نقش شهید صیاد شیرازی و مارال بنی‌آدم نقش همسر او را در این فیلم بازی می‌کنند؛ سرابی پیش از این یک بار برای فیلم «چ» ابراهیم حاتمی‌کیا در نقش شهید چمران تست گریم شده بود که در نهایت این نقش به فریبرز عرب‌نیا رسید اما در نهایت برای بازی در نقش شهید صیاد شیرازی انتخاب شد. مارال بنی‌آدم نیز سال گذشته برای بازی در نقش پروین اعتصامی سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن را دریافت کرد. هومن برق‌نورد، نادر سلیمانی، محمدرضا هدایتی، ایوب آقاخانی، خیام وقارکاشانی، حامد شیخی، رز رضوی و... از بازیگران این فیلم هستند.

در نهایت فیلم «خدای جنگ» از دیگر پرتره‌های جنگی سینمای ایران است که البته بر اساس اخبار منتشر شده، قرار نیست نام واقعی قهرمانش را در فیلم تکرار کند اما داستان اثر مربوط به تشکیل یگان موشکی سپاه پاسداران به فرماندهی شهید حسن طهرانی‌مقدم است. در این فیلم شخصیت کامبیز (طهرانی‌مقدم) را ساعد سهیلی بازی می‌کند. در خلاصه داستان فیلم «خدای جنگ» آمده است: لیبیایی‌ها قطعاتی را از موشک‌ها برمی‌دارند تا ایرانی‌ها نتوانند از موشک‌ها در جنگ تحمیلی استفاده کنند. ابراهیم شریفی و نیروهایش با تلاش شبانه‌روزی موفق می‌شوند قطعات را جایگزین کنند اما در پیدا کردن پیچی با آلیاژ نقطه‌ ذوب بالا به مشکل برمی‌خورند. در نهایت، آنها موفق به پرتاب موشک می‌شوند. حسین دارابی، کارگردانی این اثر را بر عهده دارد که در کارنامه‌اش 2 فیلم «هناس» و «مصلحت» را می‌توان دید.