مهدی گرگانی: نفوذ روزافزون چین در جزیره گرینلند در آمریکای شمالی نگرانی فزاینده آمریکا را طی سال‌های گذشته در پی داشته است. بعد از اعلام خودمختاری گرینلند در سال 2008 و افزایش اختیارات این جزیره برای اقدامات مستقل‌تر از «دانمارک» در مسائل اقتصادی و خارجی، زمینه برقراری ارتباطات گرینلند با جهان خارج مستقل از پادشاهی دانمارک فراهم شد.

اولین تماس چینی‌ها با گرینلند سال 2012 با سفر «ژو شواشی» وزیر زمین و منابع دولت پکن انجام شد. دولت خودمختار گرینلند به دنبال جذب سرمایه کلان برای توسعه بویژه در حوزه معادن بود و در همین راستا نخستین یادداشت‌تفاهم بین شرکت مواد معدنی و انرژی گرینلند (GME) و شرکت مهندسی و ساخت‌وساز خارجی صنعت فلزات غیرآهنی چین (NFC) سال 2014 امضا شد که مقدمه حضور پررنگ‌تر چین طی سال‌های بعد تا امروز شد.

اکنون گرینلند به یک کانون تلاقی دیگر میان منافع آمریکا و چین در نظام بین‌المللی تبدیل شده است که می‌توان از چند زاویه آن را مورد بررسی قرار داد.

1- دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا از زمان پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری 2024 مساله الحاق این جزیره راهبردی را بارها و بارها مطرح کرده است و حتی پسر خود دونالد ترامپ جونیور را برای بازدید از این منطقه به گرینلند فرستاد. اگر چه تصرف این جزیره با موقعیت ژئوپلیتیک و سرشار از منابع معدنی برای هر کشوری مهم و باارزش است اما هدف ترامپ از تصرف گرینلند، چین است. ترامپ در دور اول ریاست‌جمهوری خود نیز نشان داد اولویت سیاست خارجی وی رقابت اقتصادی و راهبردی با پکن و ضربه زدن به قدرت اقتصادی این کشور در عرصه بین‌المللی است. وضع تعرفه‌های 20 درصدی بر واردات کالاهای چینی یکی از اقدامات ترامپ در دوره اول بود. با این حال مواضع اخیر ترامپ نشان می‌دهد او به دنبال افزایش سختگیری‌ها علیه چین در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود است. تلاش برای پایان فوری جنگ اوکراین و برقراری آتش‌بس در غرب آسیا بخشی از استراتژی بزرگ‌تر آمریکای ترامپ برای تمرکز بر چین است و به نظر می‌رسد تلاش او برای تصاحب گرینلند بخشی از همین راهبرد برای قطع نفوذ چین در این منطقه باشد. 

2- با این حال، تهدیدهای ترامپ برای تصاحب مناطقی مثل گرینلند، کانال پاناما و کانادا ممکن است مانند یک شمشیر دولبه عمل کند. کارشناسان و ناظران سیاسی تلاش برای الحاق این مناطق از سوی آمریکا چه با زور و چه بدون زور را عدول واشنگتن از عرف و هنجارهای دیپلماتیک و یک بدعت خطرناک در نظام بین‌الملل و کشورگشایی می‌دانند که می‌تواند دیگران را نیز به چنین اقداماتی ترغیب کند. 

آمریکا دهه‌هاست خواستار خویشتنداری چین در زمینه الحاق جزیره تایوان به این کشور است و با انواع کمک‌های نظامی و سیاسی در حال مانع‌تراشی در مسیر پکن است. آمریکا همچنین الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه را تاکنون به رسمیت نشناخته است. مواضع ترامپ برای الحاق گرینلند، کانال پاناما و کانادا به ایالات متحده، منطق مواضع واشنگتن درباره تایوان و شبه‌جزیره کریمه را کاملا زیر سوال برده است.  

خبرگزاری رویترز در گزارشی در همین ارتباط نوشت: پیشنهاد جنجالی ترامپ درباره گرینلند بحث‌هایی را در محافل رسانه‌ای - سیاسی چین به راه انداخته است که پکن با تایوان چه باید بکند؟ «وانگ جیانگ‌ یوم» استاد حقوق دانشگاه هنگ‌کنگ گفته «اگر گرینلند توسط ایالات متحده ضمیمه شود، چین باید بلافاصله تایوان را تصرف کند».

یک مفسر دیگر چینی نیز گفته اگر ترامپ درباره گرینلند اقدام کند، ما نیز باید از این فرصت برای بازپس‌گیری تایوان استفاده کنیم. «هونگ تو» تاکید کرده شواهد نشان می‌دهد ترامپ در عزم خود جدی است، بنابراین ما هم باید از این فرصت استفاده کنیم و بببنیم از این قضیه چه می‌توانیم به دست آوریم. 

3- واقعیت آن است که تایوان برای چین چه به لحاظ اقتصادی و امنیتی و چه ژئوپلیتیک به مراتب مهم‌تر از گرینلند برای آمریکاست، بنابراین دست‌درازی ترامپ به سوی گرینلند می‌تواند دریچه‌ای برای مقامات چینی در ارتباط با تایوان باز کند اما اگرچه بحث الحاق گرینلند به آمریکا موضوع تایوان را تداعی کرده است اما بسیاری نیز بدرستی استدلال می‌کنند موضوع تایوان با گرینلند بسیار متفاوت است. گرینلند یک جزیره خودمختار و متعلق به یک حاکمیت مستقل دیگر مثل دانمارک است اما تایوان یک جزیره با ادعای حاکمیت مستقل است. چین همواره تایوان را بخشی از سرزمین اصلی خود خوانده و تاکید کرده تایوان روزی به سرزمین مادری بازخواهد گشت. 

وزارت خارجه چین در واکنش به مقایسه تایوان با موضوع گرینلند گفته تلاش برای پیوند دادن وضعیت گرینلند به تایوان پوچ است. این وزارتخانه تاکید کرده «تایوان یک موضوع داخلی چین است» و چگونگی حل و فصل آن به مردم چین مربوط می‌شود. این در حالی است که گرینلند برای ایالات متحده یک مساله خارجی با حاکمیت‌های مستقل است.