گروه فرهنگ و هنر: امروز چهارم بهمنماه نودوپنجمین زادروز استاد محمود فرشچیان است. مشهورترین نقاش زنده امروز ایران که آثارش هم حاوی جنبههای ملی است و هم آیینی و مذهبی. استاد محمود فرشچیان سال ۱۳۰۸ شمسی در شهر هنرپرور اصفهان دیده به جهان گشود. پدرش که مردی هنردوست بود با توجه به اشتیاق فرزند به هنر نقاشی، او را به کارگاه استاد حاج «میرزاآقا امامی» رهنمون کرد.
وی سپس در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان از استاد «عیسی بهادری» تعلیم گرفت. پس از پایان این دوره به اروپا رفت و چند سالی در آنجا به مطالعه و بررسی آثار نقاشان برجسته غرب همت گماشت و در نتیجه همین مطالعات بود که به رهیافتی تازه از هنر نقاشان با معیارهای جهانی رسید. فرشچیان پس از بازگشت به ایران کار خود را در اداره کل هنرهای زیبای تهران آغاز کرد و پس از مدتی به مدیریت اداره هنرهای ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران برگزیده شد.
در این میان با کار و کوشش مداوم و خلق آثار شگفتانگیز، آوازه هنری او در ایران و در فراسوی مرزها گسترش یافت. استاد فرشچیان در حیطه نقاشی ایرانی بهوجودآورنده سبک و مکتب خاصی است که در عین توجه به اصالت مبانی سنتی این هنر، با ابداع شیوههای نو، قابلیت و کارایی نقاشی ایرانی را افزایش داده است. او این هنر را غنا بخشید و از حالت الزامی یک پدیده متکی به شعر و ادبیات رها ساخت و رسالت و ارزشی در حد سایر هنرها در نقاشی ایرانی پدید آورد. نقاشیهای استاد آمیزه دلپذیری از اصالت و نوآوری است.
وی با خطوط روان و ترکیببندیهای ظریف و مدور، راز و رمزها و اشارات درونی نهفته را در آثار خود به وجود میآورد. در همین حال با نوآوری در گزینش موضوع و پرداخت اثر به گسترهای فراتر از قالبهای مرسوم میرسد. رنگهای تابناک و مواجی که در آثار استاد دیده میشود، آیتی است از ابتکار که افسانهای به نظر میرسد. خیلیها فرشچیان را با واژه مینیاتور میشناسند و عدهای دیگر ممکن است تصور کنند او صرفا متعلق به مکتب نقاشی ایرانی است. درباره واژه «نقاشی ایرانی» یا «نگارگری» که به مراتب سنجیدهتر و رساتر از مینیاتور است، باید گفت با وجود اینکه نگارگری، برابری شایسته برای نقاشی اصیل ایرانی است اما در عین حال نمیتوانیم واژه نگارگری سنتی را به آثار فرشچیان تعمیم دهیم، چرا که با وجود برخی اشتراکاتی که در مبانی اصیل نقاشی ایرانی دارند، اختلافات برجستهای نیز به همراه دارند.
فرشچیان در همه ویژگیهای نقاشی ایرانی، دارای خلاقیت و نوآوری است که دستاورد آن مبانی نظری و عملی بوده است که همین مبانی منجر به ابداع و ایجاد سبک و تشخص هنری هنرمند شده است. آثار این هنرمند را میتوان با لحاظ کردن مبانی نظری و عملی آن، «نقاشی ایرانی نوین» نامید که در ادامه و در راستای سنتهای اصیل نگارگری ایرانی به تکامل رسیده است. یکی از عناصر برجسته در آثار استاد فرشچیان «فرشته» است. عمدتاً دوران اسلامی با آثار روایی و داستانهای مذهبی به فرشته - موجودی فرازمینی که رنگ و لعاب فراوان در ادوار تاریخی به خود گرفته است - شکلی ویژه بخشیده است. سیر تحول تصویری فرشته در طول اعصار، لباسهای ملونی به تن کرده است اما در دوران معاصر چه نقشی بازی کرده است؟ نگارگری ایرانی تقلید یا توصیف صرف از طبیعت نیست، بلکه نمایش خیالانگیز، شاعرانه و نمادین میان انسان و طبیعت و عالم ملکوت است. ریشه و شالوده این نگاه به تفکرات اسلامی بازمیگردد. در این میان هنرمند ایرانی از دیرباز به عالم ارواح، فرشتگان، دیوان و موجودات خارقالعاده باور داشته و با این اعتقاد و با تغییر در عناصر و فضای مادی کوشیده راهی را برای القای جهانی غیرمادی و معنوی باز کند. فرشتگان یکی از موضوعاتی هستند که نگارگر با تکیه بر اعتقادات و تخیلات خود دست به بازنمایی آن میزند. معروفترین اثر فرشچیان تابلوی عصر عاشوراست.
البته او آثار مذهبی پرآوازه دیگری هم دارد از جمله تابلوی «ضامن آهو»: طرحی از شمایل امام رضا؛ تابلوی «پنجمین روز آفرینش»: در این تابلو همه مخلوقات زمینی و آسمانی به ستایش پروردگار مشغولند؛ تابلوی «ابراهیم نبی»: تصویر حضرت ابراهیم(ع) در آتش و گلستان شدن آتش بر ابراهیم(ع)؛ تابلوی «شمس و مولانا»: از یکی از اشعار مولانا الهام گرفته شدهاست؛ تابلوی «ستایش»: به گفته خود او این تابلو برداشتی از مفهوم آیه «یسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأرْضِ» است؛ تابلوهای «آسمان چهارم و شام غریبان»: روز یکشنبه ۱۵ شهریور ۱۳۹۴ در مجموعه فرهنگی - تاریخی سعدآباد رونمایی شد و تابلوی «یتیمنوازی علی»: با نام اصلی «پناه»، مهربانی و یتیمنوازی حضرت علیبن ابیطالب را سوژه اصلی کار قرار داده است.
همچنین طراحیهای ضریح مطهر و منور حضرت اباعبدالله(ع) و ثامنالائمه حضرت رضا(ع) به قلم ماندگار و باکفایت استاد فرشچیان انجام شده است که این نقوش زرین، یادمانی است خجسته در تاریخ فرهنگ و هنر ایران و استاد فرشچیان این موارد را به صورت افتخاری انجام داده و به این توفیق، مفتخر است.