محسن پوررضایی: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی روز سه‌شنبه به مناسبت عید مبعث، سخنانی درباره مذاکره با آمریکا مطرح کردند که بسیار قابل تامل و راهگشاست. ایشان همه، بویژه مسؤولان مربوط را نسبت به ذات عنود و دشمنی کینه‌توزانه دشمن‌ انذار دادند و تاکید کردند در هر نوع مراوده با دشمن، باید با چشمان باز هشیار بود که پشت لبخندهای دیپلماتیک دشمن، کینه‌‌های پنهان قرار دارد.

رهبر انقلاب در این باره تصریح کردند: پشت لبخندهای دیپلماسی، اینجور دشمنی‌ها، اینجور کینه‌ها، این باطن خبیث پنهان است. چشمان‌مان را باز کنیم و فهم فی خلقک. چشمان‌مان را باز کنیم. «تسرون الیهم بالموده» نباشیم. حواس‌مان باشد که با کی مواجهیم. با کی معامله می‌کنیم. با کی داریم حرف می‌زنیم؛ این را بدانیم. 

این فراز از فرمایشات رهبر انقلاب به صورت کلی در باب هشیاری هنگام مواجهه با دشمن و توجه به عناد و کینه‌توزی دشمن، حتی در هنگام مذاکره و معامله با او است. در این میان و به صورت مشخص، رهبر انقلاب با بیان این بخش از سوره ممتحنه که‌ «تسرون‌ الیهم بالموده» نباشیم، ضمن اینکه ضرورتی را در باب آداب و رفتار مذاکراتی با دشمن بیان کردند، تلویحا تذکری نیز مطرح کردند؛ تذکری که هم می‌تواند به معنای انذار از ارتکاب چنین رفتارهایی از سوی مسؤولان و مقامات مرتبط با دیپلماسی و موضوع مذاکرات هسته‌ای باشد و هم می‌توان آن را به شماتت فرد یا افرادی که مرتکب این خطا شده‌اند، تفسیر کرد. 

اما معنی این تذکر چیست؟

لازم است آیه یک سوره ممتحنه به صورت کامل مرور شود:

بِسْمِ‌الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَعَدُوَّکُمْ أَوْلِیَاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّهِ وَقَدْ کَفَرُوا بِمَا جَاءَکُمْ مِنَ الْحَقِّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِیَّاکُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّکُمْ إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِی سَبِیلِی وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِی تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّهِ وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَیْتُمْ وَمَا أَعْلَنْتُمْ وَمَنْ یَفْعَلْهُ مِنْکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِیلِ

«ای اهل ایمان! دشمنان من و دشمنان خودتان را دوستان خود مگیرید، شما با آنان اظهار دوستی می‌کنید، در حالی که آنان به طور یقین به آنچه از حق برای شما آمده کافرند و پیامبر و شما را به خاطر ایمان‌تان به خدا که پروردگار شماست [از وطن] بیرون می‌کنند، [پس آنان را دوستان خود مگیرید] اگر برای جهاد در راه من و ‌طلب خشنودیم بیرون آمده‌اید [چرا] مخفیانه به آنان پیام می‌دهید که دوست‌شان دارید؟ در حالی که من به آنچه پنهان می‌داشتید و آنچه آشکار کردید داناترم و هر کس از شما با دشمنان من رابطه دوستی برقرار کند، مسلما از راه راست منحرف شده است». ملاحظه می‌شود مرور این آیه، باعث می‌شود درک‌ بهتر و واضح‌تری از فرمایشات رهبر انقلاب در باب آداب مواجهه و مذاکره یا معامله با دشمن به دست آوریم. اما بررسی شأن نزول این آیه، باعث می‌شود فهم دقیق‌تر و کاملی از اشارت رهبر انقلاب به آن و یافتن مصادیق آن در شرایط امروز کشور بویژه در موضوع مذاکره با آمریکا به دست آوریم. سوره ممتحنه در باب امتناع مسلمین و مومنین از دوستی با دشمنان خداوند متعال نازل شده است. دلیل نزول این آیه، یعنی آیه اول سوره ممتحنه، داستان خاطب‌ بن ابی بلتعه و ماجرای نامه‌ای است که به قریش فرستاد.

خاطب‌ بن ابی بلتعه از مسلمانانی بود که به همراه پیامبر از مکه به مدینه مهاجرت کرده بود اما همسر وی از همراهی او اجتناب کرد و در مکه ماند. خاطب‌ از طریق یک زن، نامه‌ای برای مشرکان در مکه فرستاد و در این نامه از برنامه پیامبر برای جنگ با کفار مکه خبر داد. پیامبر اسلام از طریق جبرئیل از این ماجرا مطلع شدند و حضرت علی(ع) را مامور کردند قبل از رسیدن این زن به مکه، او را یافته و نامه را از او بگیرند. حضرت علی(ع) نیز به همراه جمعی از یاران، این زن را پیدا کرده، نامه را از وی گرفته و خدمت پیامبر بردند. مشخص می‌شود نامه را خاطب نوشته است. خاطب‌ را احضار می‌کنند و دلیل این خیانت او و تلاشش برای مطلع کردن دشمنان از جنگ پیامبر با کفار را جویا می‌شوند. خاطب‌ در جواب می‌گوید چون همسر او در مدینه زندگی می‌کند و تحت نظارت قریش است، لذا او این نامه را فرستاده تا خدمتی به کفار کرده باشد و در عوض همسر او تحت حمایت کفار قرار بگیرد. در واقع دلیل این خیانت خاطب و تلاشش برای افشای اسرار نظامی پیامبر و مطلع کردن کفار، مناسبات خانوادگی او و احساسات او نسبت به خانواده‌اش بوده است.

خداوند متعال در این آیه، مسلمین را مورد خطاب قرار داده‌ و آنان را نسبت به دوستی با دشمنان خداوند برحذر می‌دارد. همین‌طور مسلمین را به خاطر فرستادن پیام‌های مخفیانه به کفار و دشمنان و ابراز محبت و دوستی نسبت به آنان سرزنش می‌کند.

* العاقل یکفیه الاشاره

در روزهای اخیر، مذاکره با آمریکا به یکی از مهم‌ترین موضوعات کشور تبدیل شده است. سخنان رهبر انقلاب در روز عید مبعث و رهنمودها و اشارات ایشان درباره نحوه مواجهه، مذاکره یا معامله با دشمن، چراغ راه مسؤولان درباره مذاکره با دشمن خارجی است. در این میان اشارت ایشان به آیه یک سوره ممتحنه بسیار درس‌آموز است و تدبر و تأمل در آن، هم یک یادآوری دقیق و بموقع از کلام وحی در باب رعایت الزامات و ملاحظات این مذاکرات است و هم تذکری روشن و البته ظریف نسبت به برخی خطاهای پیدا و پنهان انجام شده در این مورد.

یکی از الزامات و آداب نوشتن درباره فرمایشات رهبر انقلاب و تفسیر آن، پرهیز از ورود به مباحثی مانند مچ‌گیری از خاطیان است تا خدای نکرده، درس گرفتن و بهره‌مندی از رئوس وجوه و مغز فرمایشات رهبر انقلاب، به سمت اختلافات سیاسی منحرف نشود.‌ البته قاعدتا برخی اشارات مطرح شده در سخنان رهبر انقلاب برای افراد عاقل کافی است. آنچه رهبر انقلاب در سخنرانی اخیرشان تاکید کردند، عدم اعتماد و ایجاد رابطه دوستی، قلبی و عاطفی با دشمنی است که در ظاهر برای مذاکره و معامله با ایران تمایل و لبخند بر لب دارد اما سابقه عملکردش نشان داده نسبت به مردم ایران عنود و کینه‌توز است و از هر فرصتی برای ضربه زدن به ایران استفاده می‌کند. این رهنمود اگرچه ظاهری ساده دارد اما رعایت آن هم در ترسیم معادله با دشمن و هم در پشت میز مذاکره با دشمن می‌تواند حفاظی محکم در اطراف منافع ملی ایجاد کرده و مانع دست‌‌درازی دشمن به این منافع و مصالح شود.