عبدالله بیننده: انقلاب اساساً یک مفهوم مدرن و سیاسی است که بعدها به حوزه‌های دیگر سرایت کرد. انقلاب، جایگزینی مدلی از نظام سیاسی به جای مدلی دیگری از نظام سیاسی است. هر مدل در درون مجموعه‌ای از مناسبات اجتماعی، زبانی، فرهنگی و عقیدتی معنای قابل اعتنایی دارد. انقلاب به لحاظ مفهومی به معنای تحول و دگرگونی است؛ این تحول و دگرگونی ممکن است بنیادین باشد یا روبنایی. در صورتی که تحولی بنیادین باشد که روبناها را نیز از خود متأثر کند، آن تحول، انقلاب تمام‌عیار خواهد بود. انقلاب، در معنای جدید، جز پس از انقلاب‌های دوران مدرن در غرب، مطرح نشده است. مثلاً هیچ‌کس از جایگزینی ساسانیان به جای اشکانیان یا عباسیان به جای امویان، به انقلاب تعبیر نکرده است. برای آنها اصطلاح جابه‌جایی حکومت‌ها یا مفاهیمی همانند این به کار می‌رود. بنابراین اینکه گفته‌اند انقلاب معنایی جدید است، بیراه نیست اما اینکه آیا چنین معنایی - نه چنین اصطلاحی - وجود نداشته است، غلط است، چرا که چنین معنایی وجود داشت، لیکن اولاً برای آن تحولات اصطلاح انقلاب به کار نمی‌رفت، ثانیاً چنین معنایی، در حاشیه مفاهیم و مناسبات سیاسی و زبانی جامعه حضور داشت و ثالثاً مفهومی تقریباً مذموم بود و نه ممدوح، آنگونه که در دوران جدید مورد مدح قرار گرفت.

در وجه زبانی، تمام انقلاب‌های جدید، جایگزینی یک نظام معنایی به جای نظام معنایی دیگر بودند. نظام معنایی، مجموعه‌ای از واژگان و مفاهیم است که از در کنار هم قرار گرفتن آنها، یک نظام منسجم زبانی (فکری) شکل می‌گیرد. نظام معنایی را می‌توان به معنای نظام فکری نیز عنوان کرد، چرا که تفکر، جز به واسطه مجموعه‌ای از مفاهیم، اساساً امکان‌پذیر نیست. البته در هر نظام معنایی، ممکن است یک واژه به معنای خاصی به کار رود که باید معنای آن اصطلاح را در آن نظام معنایی یافت. لذا از منظر زبانی، انقلاب‌ها جایگزینی یک نظام معنایی به جای نظام معنایی دیگر هستند. در یک دوره زمانی، مجموعه‌ای از نظام‌های معنایی در کنار یکدیگر حضور/ وجود دارند، لیکن دلایل مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و حتی جهانی سبب می‌شود یک نظام معنایی، غلبه یابد. در هر نظام معنایی، یک یا چند مفهوم کلیدی (نقطه کانونی) وجود دارد، که سایر مفاهیم در نسبت با آن معنا می‌یابند. 

برای انقلاب می‌توان 2 گونه معنای موسع یا مضیق در نظر گرفت. در معنای موسع، انقلاب اگرچه اولاً مفهومی سیاسی است که ناظر به تحول یک نظام سیاسی به جای نظام سیاسی دیگر است، لیکن توانایی تسری به تمام حیطه‌های حیات فردی و اجتماعی را دارد، لذا از انقلاب اقتصادی، اقتصاد انقلابی، انقلاب فکری، فکر انقلابی، انقلاب سیاسی، سیاست انقلابی، انقلاب فرهنگی، فرهنگ انقلابی، انقلاب هویتی و هویت انقلابی و حتی انقلاب در سبک زندگی و سبک زندگی انقلابی سخن گفته می‌شود. در معنای ضیق اما انقلاب، پدیده‌ای سیاسی است که در یک دوره زمانی و به واسطه مجموعه‌ای از علل و دلایل به وقوع می‌پیوندد و پس از مقطعی، شرایط انقلابی فرونشسته و شرایط به به حالت عادی برمی‌گردد. 

انقلاب به مثابه یک مفهوم سیاسی، در ادبیات دانش سیاسی دارای 2 غیریت است؛ یکی اصلاح‌طلبی و دیگری محافظه‌کاری. اصلاح‌طلبی در برابر انقلاب که خواهان دگرگونی یک نظام سیاسی است، خواهان اصلاح نظام سیاسی موجود است. البته این اصلاح ممکن است ناظر به بنیادهای نظام سیاسی موجود باشد یا اصلاح در ساختارها، رویه‌ها، مناسبات و... . محافظه‌کاری اما رضایت دادن به وضع موجود است. توجیه این رضایت متفاوت است؛ برخی به قضا و قدر ارجاع می‌دهند، برخی به سنت‌های موجود در جامعه، برخی به نداشتن راهی بهتر از شرایط موجود، برخی بر ظرفیت‌های نظام موجود تکیه دارند و خلاصه توجیهات مختلفی برای این مساله وجود دارد. هم در معنای موسع و هم در معنای مضیقی که از انقلاب ذکر شد، این دو گونه غیریت حضور دارند. البته این به این معنا نیست که انقلاب، با هیچ‌یک از اینها قدر مشترکی ندارد، چه اینکه این سخن آشکارا خطاست و قدرمشترک‌هایی میان آنها وجود دارد، اگرچه بنیاداً با یکدیگر متفاوت هستند. مثلاً انقلاب نیز خواهان اصلاح است، لیکن مسیر اصلاح را متفاوت از مسیر اصلاح‌طلبی می‌بیند یا اینکه در انقلاب نیز مانند محافظه‌کاری ممکن است به سنت‌ها متوسل شود، لیکن برای مرادی متفاوت از آن و نیز برجسته کردن بخشی دیگر از ظرفیت‌های سنت.

انقلاب اسلامی، به واقع یک پدیدار سیاسی - اجتماعی بود. انقلاب، جامعه بود علیه دولت/ نظام سیاسی. جایگزینی یک نظام سیاسی و نظام معنایی بود به جای نظام سیاسی و معنایی دیگر. در انقلاب اسلامی، حداقل از منظر رهبران انقلاب، مفهوم موسع از انقلاب مد نظر قرار گرفت. انقلاب به مثابه یک پدیده پویا و یک نگرش، منش و رویه «همه‌جا حاضر» تعبیر شد. مفهوم انقلاب مستمر، اگرچه مفهومی است برآمده از ادبیات چپ در شوروی، لیکن در معنایی دیگر در انقلاب اسلامی به کار گرفته شد.

در وجه تاریخی، انقلاب 57، تحول سیاسی از یک حکومت شاهنشاهی موروثی به یک حکومت دینی با نام جمهوری اسلامی بود. این تحول، ابتدا تحولی بود که در بخش‌هایی از جامعه ایران رخ داد؛ تحولی که بتدریج به این نتیجه منجر شد که نظام موجود، نظامی نخواستنی است و باید مدلی دیگر از حکومت جایگزین آن شود. این دغدغه، پیش‌تر در دوره نهضت مشروطه نیز مطرح شد، لیکن در نهایت، تحول از نظام پادشاهی مطلقه به سلطنت مشروطه شد که آن هم با استیلای محمدعلی‌شاه و بعدتر رضاشاه، به جایی نرسید و در نهایت پادشاهی مطلقه با بن‌مایه استبداد جایگزین آن شد و به نحوی دیگر در زمان پهلوی دوم نیز تداوم یافت. 

جمهوری اسلامی اما اساس نظام سلطنت و پادشاهی را هدف گرفت و به لحاظ ساختار سیاسی، نظامی کاملاً متفاوت از نظام پهلوی بنا نهاد؛ ساختاری که اگرچه در کلیات مانند قانون اساسی، مجالس، دولت، نظام قضایی و نیروهای مسلح، در گسست از پهلوی شکل گرفت، لیکن یک گسست همه‌جانبه اتفاق نیفتاد.