گروه اجتماعی: پیروزی انقلاب اسلامی دستاوردهای بزرگی در حوزه‌های مختلف به همراه داشته است؛ از خودکفایی پزشکی گرفته تا تبدیل ایران به قطب گردشگری سلامت منطقه. این در حالی است که تا قبل از انقلاب به دلیل کمبود پزشک، پزشکان هندی و پاکستانی در ایران طبابت می‌کردند و از آنجا که پزشک متخصص در ایران وجود نداشت خیلی از بیماران برای مداوا یا جراحی به خارج از کشور اعزام می‌شدند. مرگ و میر کودکان و مادران در پی ضعف نظام سلامت بسیار بالا بود و بیماری‌های واگیردار به دلیل عدم واکسیناسیون عمومی و کم‌توجهی به وضعیت بهداشت خیلی‌ها را از پای درمی‌آورد ولی پس از انقلاب با وجود تحریم‌ها و محدودیت‌ها اما دانش پزشکی ایران با تکیه بر توان داخل جهانی شده و به قدری توسعه یافته است که اکنون نه‌تنها از نظر تعداد پزشک خودکفا شده‌ایم، بلکه خیلی از بیماران برای مداوا به ایران می‌آیند. نمونه پیشرفت پزشکی ایران جراحی نادر مغز جنین داخل رحم مادر بود که اخیرا توسط متخصصان داخلی در کشور انجام شد. علاوه بر این پوشش واکسیناسیون کودکان در کشور سال‌هاست که به ۱۰۰ درصد رسیده است؛ تاثیر این امر موجب شده برخی بیماری‌ها نظیر آبله، فلج اطفال، سل و سیاه‌سرفه ریشه کن شوند. توجه به بهداشت و درمان پس از انقلاب موجب شده است تا بیمارستان‌های بزرگ و مجهزی در کشور ساخته شود و مراکز بهداشتی و درمانی نیز در اقصی نقاط کشور بنا شود، از طرفی همه افراد جامعه تحت پوشش بیمه قرار گیرند و دهک‌های پایین درآمدی جامعه بدون هزینه درمان می‌شوند. 

در سال‌های ابتدای انقلاب اسلامی، واحد بهداشتی در قالب خانه بهداشت وجود نداشت اما پس از انقلاب خانه‌های بهداشت مویرگی به تمام نقاط کشور بویژه روستاها کشیده شد. به مدد اقدامات انجام‌شده طی این سال‌ها، اکنون حدود ۱۸هزار خانه بهداشت در کشور فعال است و در مجموع به ازای هر 700 تا ۱۵۰۰ نفر در روستاهای کشور یک خانه بهداشت داریم که خدمات سلامت را به صورت فعال ارائه می‌دهند. همچنین بیش ‌از ۶۰۰۰ مرکز خدمات جامع سلامت در کشور وجود دارد، یعنی میانگین به ازای هر ۱۳۰۰۰ نفر یک مرکز. بیش از ۵۰۰۰ پایگاه سلامت نیز فعالند که خدمات سلامت را به مردم شهری و روستاهای بزرگ ارائه می‌دهند. اکنون نیز وزارت بهداشت در تلاش است با گسترش برنامه پزشک خانواده، دسترسی آحاد جامعه به خدمات بهداشتی و درمانی را تسهیل کند. این در حالی است که برنامه پزشک خانواده روستایی از سال ۱۳۸۴ برای نزدیک به ۳۰ میلیون جمعیت روستایی، عشایر و ساکنان شهرهای زیر ۲۰هزار نفر در حال اجراست و خدمات فعال مراقبتی و همچنین خدمات درمانی، دارویی و پاراکلینیک را ارائه می‌دهد. به اذعان مسؤولان وزارت بهداشت، اکنون بیش از ۴۲۰۰ مرکز خدمات جامع سلامت مجری برنامه پزشک خانواده روستایی هستند که در قالب مراکز شبانه‌روزی و مراکز معین خدمات درمانی را به صورت ۲۴ ساعته ارائه می‌کنند. همچنین ۷۰۲۱ پزشک خانواده، ۱۸۰۰ دندانپزشک، ۵۶۲۰ ماما و ۱۰۵ بهداشتکار دهان و دندان خدمات بسته خدمتی را برای گروه‌های هدف شامل کودکان زیر ۱۴ سال و زنان باردار و شیرده به صورت رایگان ارائه می‌کنند. ۱۵۰۳ کاردارن و کارشناس علوم آزمایشگاهی، ۹۸ کاردان و کارشناس رادیولوژی، ۲۰۵ کارشناس تغذیه، ۴۵۰ روانشناس، بیش از ۲۸۰۰۰ بهورز و ۴۶۰۰ نفر هم سایر نیروهای بهداشتی در این برنامه در حال فعالیت هستند و بسته خدمتی منطبق بر گروه‌های سنی را به همراه خدمات درمانی، تشخیصی و دارویی را در بستر الکترونیک به جمعیت تحت پوشش ارائه می‌دهند.

* تولید بیش از 90 درصد داروها در کشور

در این باره دکتر مهرداد ویس‌کرمی، کارشناس بهداشت  و نماینده سابق مجلس در گفت‌وگو با «وطن امروز» درباره رشد قابل توجه علم پزشکی در ایران پس از انقلاب اظهار داشت: انقلاب اسلامی تحول شگرفی را در حیطه پزشکی کشور به وجود آورد به طوری که تا قبل از سال 57 تعداد دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در کشور بسیار اندک بود و اساتید نیز از خارج به ایران می‌آمدند، از طرفی نیز سیستم درمان ما متکی به پزشکان خارجی از کشورهایی بود که الان ما آنها را رقیب خود در حیطه پزشکی نمی‌دانیم.

وی با بیان اینکه به لطف الهی و اتکا به توان داخلی همچنین خودباوری اکنون دانش پزشکی ایران در دنیا شناخته‌شده است و در این راستا در حوزه‌های مختلف به دستاوردهای بزرگی رسیده‌ایم، اظهار داشت: خودکفایی در درمان، تولید تا بیش از 90 درصد اقلام دارویی، افزایش چشمگیر مراکز پزشکی، درمانی و دانشگاهی نمونه‌ای از دستاوردهای کشور در علوم پزشکی است.

ویس‌کرمی در ادامه افزود: توسعه مراکز بهداشتی و درمانی همچنین توجه به پیشگیری و انجام واکسیناسیون در کشور طوری است که در سال‌های اخیر با کاهش میزان مرگ و میرهای ناشی از بیماری‌های واگیردار، سن امید به زندگی در کشور به 76 سال افزایش یافته است.

* ایران قطب گردشگری سلامت منطقه

پیشرفت کشور در علوم پزشکی و توسعه مراکز درمانی همچنین اقدامات قابل توجه در راستای پیشگیری بیماری‌ها طی بیش از 4 دهه اخیر بر کسی پوشیده نیست به طوری که اکنون ایران با خوداتکایی و برخورداری از دانش روز پزشکی به قطب پزشکی منطقه تبدیل شده است. در این باره رئیس اداره بهداشت و درمان ستاد کل نیروهای مسلح گفت: به‌رغم چالش‌های پس از انقلاب، ایران در حوزه سلامت به خودکفایی رسیده و به قطب درمانی منطقه تبدیل شده است. ‌سردار حسن عراقی‌زاده افزود: پیروزی انقلاب اسلامی دستاوردهای بزرگی در حوزه‌های مختلف به همراه داشته است که همگی مرهون رهبری امام راحل، خون شهدای عزیز و ایثارگری‌های رزمندگان و ایثارگران در سال‌های گذشته است. به‌رغم شرایط سختی که از ابتدای انقلاب، از جمله شورش‌ گروهک‌ها، جنگ تحمیلی و تحریم‌های گسترده بر کشور تحمیل شد، پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه سلامت و بهداشت کشور حاصل شده است. 

عراقی‌زاده با اشاره به پیشرفت‌های کشور در حوزه درمان افزود: پیش از انقلاب، بسیاری از بیماران برای انجام عمل‌های جراحی پیچیده مانند قلب و مغز و اعصاب، ناچار به سفر به خارج از کشور بودند اما امروز نه‌تنها نیازی به این کار نیست، بلکه ایران به یکی از قطب‌های گردشگری سلامت منطقه تبدیل شده است. بیمارستان‌های بزرگ کشور مانند تهران، مشهد، شیراز، اصفهان و تبریز دارای بخش‌های ویژه‌ای برای پذیرش بیماران خارجی هستند که از کشورهای همسایه برای درمان به ایران سفر می‌کنند. وی ادامه داد: پیش از انقلاب، ایران با کمبود پزشک مواجه بود و بسیاری از پزشکان عمومی و متخصص از کشورهای دیگر مانند هند و پاکستان برای ارائه خدمات به ایران می‌آمدند اما امروز، کشور نه‌تنها از نظر پزشک خودکفا شده، بلکه پزشکان ایرانی به کشورهای دیگر اعزام می‌شوند و در مراکز درمانی معتبر جهان مشغول به کار هستند. عراقی‌زاده به برخی آمارهای مستند اشاره کرد و گفت: طبق بیانیه فرهنگستان علوم پزشکی در سال ۱۴۰۱، شاخص‌های بهداشتی و درمانی ایران بهبود چشمگیری یافته است. مرگ‌ومیر مادران باردار از ۲۵۴ در ازای ۱۰۰ هزار نفر در سال ۱۳۵۶، به 25.01 در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است. همچنین مرگ‌ومیر نوزادان از ۱۵۴ در هزار به 9.34 در هزار و مرگ کودکان زیر یک سال از ۱۹۵ در هزار به 12.58 در هزار کاهش یافته است. 

* پوشش 100 درصدی واکسیناسیون و بیمه همگانی

وی در ادامه افزود: پوشش واکسیناسیون کودکان در کشور به ۱۰۰ درصد رسیده و همین امر موجب ریشه‌کن شدن بیماری‌هایی مانند آبله و فلج اطفال و کنترل شدید بیماری‌هایی مانند سل و سیاه‌سرفه شده است. همچنین، قانون بیمه همگانی سلامت تصویب شده و بخش زیادی از مردم، حتی افراد فاقد بیمه‌های تأمین اجتماعی یا نیروهای مسلح، تحت پوشش بیمه درمانی قرار گرفته‌اند. عراقی‌زاده به مهر گفت: تعداد دانشکده‌های پزشکی کشور از ۹ مورد قبل از انقلاب به ۶۴ دانشکده افزایش یافته و تعداد دانشجویان گروه پزشکی از ۲۵,۸۴۸ نفر به ۲۳۴,۳۲۵ نفر رسیده است و حدود ۱۰ برابر افزایش یافته است، همچنین ایران در حوزه پژوهش‌های پزشکی، در منطقه جزو کشورهای برتر محسوب می‌شود و در برخی رشته‌های تخصصی، در سطح جهانی نیز جایگاه بالایی دارد. وی در پایان افزود: ایران در زمینه‌های پیوند کلیه، کبد، ریه، مغز استخوان و قرنیه، نه‌تنها به خودکفایی رسیده، بلکه به یکی از مراکز درمانی معتبر منطقه تبدیل شده است. همچنین عملکرد سریع و موفق نظام سلامت کشور در مدیریت بحران‌هایی مانند زلزله و سیل، نشان از توانمندی‌های بالای ایران در ارائه خدمات درمانی دارد. به عنوان نمونه، در زلزله اخیر ترکیه، تیم‌های امدادی و درمانی ایران به سرعت در منطقه حاضر شده و بیمارستان‌های صحرایی برپا کردند. عراقی‌زاده تأکید کرد: این دستاوردها مرهون تلاش‌های بی‌وقفه متخصصان و کادر درمان کشور است و این پیشرفت‌ها باید برای نسل جوان تبیین شود تا از میزان توسعه و رشد کشور در حوزه سلامت آگاه شوند.

* تحولی در علم روان‌شناسی

پس از انقلاب اسلامی علم روان‌شناسی در کشور بسیار رشد کرد و در حال حاضر ۲۰۰ هزار دانشجو در گرایش‌های این رشته مشغول هستند. رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره، به بررسی دستاوردهای حوزه روانشناسی پس از انقلاب اسلامی پرداخته و با اشاره به وضعیت روانشناسی قبل از انقلاب اسلامی گفت: تا سال۱۳۴۲، درسی به نام روانشناسی وجود نداشت و رشته‌ای مستقل تحت این عنوان تعریف نشده بود؛ از این سال تا پیروزی انقلاب اسلامی، حدود ۱۰ دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی در برخی دانشگاه‌های مراکز استان‌ها تأسیس شد که ۶۰ استاد در آنها تدریس می‌کردند و تنها هزار دانشجو در مقطع کارشناسی این رشته مشغول تحصیل بودند. علی فتحی‌آشتیانی ۱۳۵۷ تا ۱۳۸۲ را دوران رشد و شکوفایی روانشناسی دانست و افزود: با تغییر نگاه به سلامت روان، تعداد دانشکده‌ها، گرایش‌ها، کتاب‌ها و اساتید افزایش یافت و علاقه‌مندان بسیاری به این حوزه جذب شدند. وی بیان کرد: تعداد دانشگاه‌های دارای رشته روانشناسی قبل از انقلاب ۱۰ دانشگاه بود و اکنون حدود هزار دانشگاه است؛ تعداد اساتید روانشناسی و مشاوره قبل از انقلاب کمتر از ۱۰۰ استاد بود و در حال حاضر بیش از ۱۵۰۰ استاد است. فتحی‌آشتیانی درباره تعداد دانشجویان این رشته گفت: تعداد دانشجویان روانشناسی قبل از انقلاب حدود هزار نفر بود در حالی که اکنون بیش از ۲۰۰ هزار دانشجو در رشته‌ها و گرایش‌های روانشناسی و مشاوره مشغول تحصیل هستند. وی ادامه داد: قبل از انقلاب ۵۷، تنها یک گرایش روانشناسی در دانشگاه‌ها تدریس می‌شد اما اکنون ۱۶ گرایش تخصصی وجود دارد. همچنین پیش از انقلاب تنها یک انجمن علمی روانشناسی وجود داشت اما اکنون ۱۶ انجمن علمی تخصصی در کشور فعال هستند که با قوای سه‌گانه همکاری کرده و در سیاست‌گذاری‌های این حوزه نقش مؤثری دارند. فتحی‌آشتیانی با اشاره به آمار اعضای سازمان نظام روانشناسی و مشاوره گفت: در حال حاضر سازمان نظام روانشناسی و مشاوره بیش از ۷۰ هزار عضو فعال دارد که ۹۰ درصد فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد و ۱۰ درصد دانش‌آموخته دکترا هستند.