گروه اقتصادی: اخیرا رویه تعطیلی ادارات و مدارس تشدید شد و همچنان شاهد افزایش قطع برق در اقصی نقاط کشور هستیم. همین مساله باعث شده اختلاف بین وزارت نیرو و وزارت نفت درباره دلایل قطعی برق و ناترازی‌ها بالا بگیرد. وزارت نیرو عدم تامین سوخت نیروگاه‌ها را دلیل قطع برق می‌داند و وزارت نفت هم با ادعای تامین سوخت کافی نیروگاه‌ها، وزارت نیرو را به بی‌تدبیری و فرافکنی متهم می‌کند، اما در این میان دود سوءمدیریت ناترازی انرژی به چشم مردم می‌رود.

در شرایطی که انتظار می‌رفت خاموشی‌ها پایان یابد، در روزهای اخیر قطع برق برنامه‌ریزی شده ناگهان جای خود را به قطعی بدون برنامه برق داد و حدود ۱۵ درصد از نیاز مصرف انرژی پایتخت معادل ۶۰۰ مگاوات از مدار خارج شد. 

محسن ذبیحی، معاون هماهنگی توزیع توانیر در این باره گفت: «ورود موج جدید سرما و بارش برف و باران در سراسر کشور موجب شد مصرف گاز در بخش‌های خانگی و تجاری افزایش یابد و با توجه به اینکه نیروگاه‌ها برای تولید برق از سوخت مایع استفاده می‌کنند، افزایش مصرف سوخت در بخش خانگی و سایر حوزه‌ها موجب شده تأمین سوخت نیروگاه‌ها با اختلال مواجه شود و ما نتوانیم سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها را به حد کفایت تأمین کنیم که این امر کاهش تولید برق در نیروگاه‌ها را به دنبال داشته است». 

مصرف گاز در بخش‌های خانگی، تجاری و صنایع جزء با توجه به بارش‌های اخیر و کاهش دما در بیشتر استان‌های کشور، دیروز ۳۸ درصد نسبت به روز مشابه پارسال افزایش داشت. ۷۸ درصد از کل گاز طبیعی تحویلی به شبکه سراسری به بخش‌ های خانگی، تجاری و صنایع جزء اختصاص یافته است.

* واکنش شرکت ملی گاز به ناترازی‌ها

شرکت ملی گاز ایران درباره تأمین گاز در فصل سرد امسال اطلاعیه‌ای صادر  و تاکید کرده است «وزارت نفت وظیفه تأمین سوخت معادل نیروگاه‌ها شامل سوخت گاز و سوخت مایع را بر عهده دارد. وزارت نیرو نیز در کنار تأمین برق کشور وظیفه مهم دیگری را نیز بر عهده دارد که آن، چگونگی مدیریت مصرف سوخت معادل است. بیش از ۹۰ درصد منابع تولید گاز در جنوبی‌ترین نقطه کشور است و بیش از ۷۰ درصد مصرف بخش‌های خانگی و تجاری در نیمه شمالی کشور، انتقال گاز از جنوب به شمال کشور با توجه به ظرفیت موجود، صرفا در پیک مصرف در تمام دنیا، با تمرکز و اولویت بخش خانگی، به این بخش تخصیص می‌یابد و ممکن است در چنین ایامی که تنها یک یا ۲ هفته در طول سال اتفاق بیفتد، گاز تخصیصی به نیروگاه‌ها کاهش یابد. بنابراین اگر مدیریت مصرف سوخت و استفاده از نیروگاه‌های با راندمان بالا به‌درستی انجام شود و همین‌طور اگر وزارت نیرو در نیروگاه‌های جنوب کشور که مصرف خانگی پایین‌تری دارند و گاز به‌طور کامل به آنها تخصیص می‌یابد و ذخایر خوبی هم دارند، بتواند تولید برق را مدیریت کند و انتقال برق از جنوب به شمال را در حداکثر مقدار خود انجام دهد، می‌تواند مصرف برق را نیز به‌خوبی مدیریت کند.

با این حال امسال در زمان‌های پیک مصرف گاز در بخش‌های خانگی، تجاری و صنایع جزء که رکوردهای ۶۷۱ میلیون مترمکعب در ۲۶ آذر ۱۴۰۳ و ۶۸۱ میلیون مترمکعب در ۲۲ بهمن ۱۴۰۳‌ زده شد، با وجود تمام مشکلات و سختی‌ها، گاز مورد نیاز نیروگاه‌ها تأمین شد، به‌طوری که امسال از آذر تا ۲۲ بهمن، نسبت به پارسال ۶ درصد و نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱، حدود ۱۵ درصد گاز بیشتری تحویل نیروگاه‌ها شده است. در واقع، با مدیریت صحیح ذخیره‌سازی و مصرف سوخت معادل در اختیار، وزارت نیرو می‌توانست از قطعی برق جلوگیری کند.

بنابراین بحث ناتوانی در تأمین گاز، اساسا بحث نادرست و غلطی است. در واقع این وظیفه وزارت نیرو است که در چنین مواقعی که پیک مصرف گاز در بخش خانگی رکورد زده، به کمک شرکت ملی گاز آمده و بتواند از نیروگاه‌های جنوبی کشور که گازشان به‌طور کامل تخصیص داده شده و وضعیت نفت‌گاز مخازن‌شان هم بسیار خوب است، برق حداکثری تولید کرده و با انتقال برق از جنوب به شمال، به شبکه گاز کشور کمک کند».

با این حال مقایسه تکلیف شورای عالی امنیت ملی با عملکرد وزارت نفت در تامین سوخت نیروگاهی فصل سرد مشخص می‌کند روزانه ۱۸ میلیون لیتر سوخت معادل در اختیار نیروگاه‌ها قرار نگرفته و واحدهای تولید برق برای پاسخ به این کمبود مجبور به قطع برق و برداشت از مخازن ذخیره گازوئیل هستند. در این شرایط ذخایر سوخت نیروگاه‌ها تا ۲۲ بهمن امسال به کمتر از ۵۶۵ میلیون لیتر رسید و عملا بیش از ۸ هزار مگاوات نیز به دلیل نداشتن سوخت از مدار خارج شده‌ است.

در حالی‌ که متوسط تامین گاز برای نیروگاه‌ها ۱۰۹ میلیون مترمکعب عنوان شده اما این عدد در روزهای گذشته به کمتر از ۹۰ میلیون متر مکعب رسید و همین مساله فشار بر نیروگاه‌ها را دوچندان کرد.

همچنین در کشمکش ۲ وزارتخانه، وزارت نفت در پاسخ به وزارت نیرو اعلام کرده است: «در حالی که آمارها نشان می‌دهد مدیریت صحیح سبد سوخت می‌توانست از مشکلات اخیر جلوگیری کند، وزارت نیرو به جای تمرکز بر سیاست‌گذاری صحیح و اجرای مصوبات مرتبط با مصرف سوخت مایع، تلاش دارد با فرافکنی، کمبود گاز را عامل اصلی خاموشی‌ها جلوه دهد.  این در حالی است که تأمین گاز و سوخت مایع، حتی فراتر از تعهدات انجام شده و در بسیاری از روزها بیش از میزان تکلیف‌شده به نیروگاه‌ها تحویل داده شده است».

وزیر نفت در حاشیه جلسه این هفته هیات دولت در جمع خبرنگاران درباره مصرف گاز کشور گفت: «مصرف گاز خانگی تا ۶۸۱ میلیون مترمکعب افزایش یافت که یک رکورد بی‌سابقه بود. وقتی ما در بخش خانگی امکان قطع نداریم، طبیعتا باقیمانده آنچه قابلیت تولید دارد را به شبکه تحویل می‌دهیم و به نیروگاه‌های صنایع می‌رسانیم و البته یک بخش خیلی کمی هم صادرات داریم که نمی‌توانیم صادرات نداشته باشیم، چون مشمول جریمه‌های جدی می‌شویم».

* گازوئیل تحویلی نیروگاه‌ها ناترازی را جبران نکرد

شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران نیز در گزارشی اعلام کرد از یکم تا ۲۲ بهمن سال جاری در مجموع یک میلیارد و ۱۵۵ میلیون لیتر سوخت نفت‌گاز تحویل نیروگاه‌های کشور شده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ بین ۳۰ تا ۵۵ درصد رشد یافته است. در مجموع در بهمن‌ماه (۱ تا ۲۲ بهمن) ۱۴۰۳، یک میلیارد و ۱۵۵ میلیون لیتر نفت‌گاز تحویل نیروگاه‌های کشور شده است که این عدد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (۱ تا ۲۲ بهمن ۱۴۰۲) و سال پیش از آن (۱ تا ۲۲ بهمن ۱۴۰۱)، با ۸۷۶ میلیون لیتر و ۷۴۶ میلیون لیتر، به ترتیب ۳۲ و ۵۵ درصد افزایشی بوده است.

به گفته ناصر اسکندری، معاونت راهبری تولید شرکت برق حرارتی، «وضعیت تامین سوخت نیروگاهی مناسب نیست و تامین گاز بویژه در ناحیه شمال شرقی با چالش مواجه است. اکنون نیروگاه‌ها ۵۰ درصد سال گذشته سوخت گاز دریافت می‌کنند و سوخت مایع هم به‌سختی در نیروگاه‌ها تامین می‌شود. تلاش خوبی از سوی شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی انجام می‌شود اما سوخت به سختی تامین می‌شود».

میزان گاز دریافتی نیروگاه‌ها نسبت به سال گذشته 4.5 میلیارد مترمکعب کسری دارد و طبعا این عدد باید از طریق سوخت مایع مازوت و گازوئیل جبران ‌شود. البته امسال ۲۶ تا ۲۷ درصد نسبت به سال گذشته گازوئیل بیشتری تحویل نیروگاه‌ها شده اما جبران‌کننده کسری گاز تحویلی نیست. یقینا سوخت معادل نیروگاه‌ها یعنی سرجمع سوخت گاز و مایع نسبت به سال گذشته کمتر بوده است. به همین دلیل است که امسال نسبت به سال گذشته قطع برق بیشتری اتفاق افتاده است.