امضای قرارداد کمک‏های تسلیحاتی شوروی به رژیم عراق در جریان جنگ (1363 ش)
پس از تغییر اوضاع جنگ در نتیجه فتح خرمشهر و احتمال سقوط رژیم عراق، شوروی نیز همگام با دیگر کشورهای غربی، با واگذاری تجهیزات مدرن جنگی به عراق، بر میزان کمک‏های خود به این کشور افزود. در این راستا، در فروردین 1363، یک هیأت بلندپایه از شوروی به بغداد اعزام شد و فروش 5/4 میلیارد دلار اسلحه شوروی به عراق را پیشنهاد کرد. این بزرگ‌ترین پیشنهاد فروش سلاح بود که تا آن زمان، شوروی‏ها به عراق می‏دادند.
پناهنده شدن «محمدعلی شاه قاجار» به سفارت روس(1327 ق)
با گسترده‏تر شدن آتش انقلاب در نقاط مختلف کشور، نهضتی برای فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان ایجاد گردید و پیروزی آنان را به دنبال آورد. در نبردی که بین قوای محمدعلی شاه قاجار و آزادیخواهان در نزدیکی تهران روی داد، قوای دولتی شکست خورده و طرف پیروز در 24 جمادی‌الثانی 1327 رو به تهران نهاد. این درگیری‏ها در تهران ادامه یافت و سرانجام تهران به تصرف مشروطه‌طلبان درآمد. در این هنگام، محمدعلی شاه که خود را در برابر آزادیخواهان ناتوان دید در روز 27 جمادی‌الثانی به سفارت روسیه پناهنده شد و لیاخوف روسی نیز خود را به فاتحان تهران تسلیم کرد. بعد از ظهر همان روز در جلسه‏ای فوق‏العاده، محمدعلی‌شاه از سلطنت کنار گذاشته شد و فرزند یازده ساله‏ وی، احمد میرزا را به عنوان پادشاه معرفی کردند. چون احمدشاه کودک بود، نیابت سلطنت او را به عضدالملک، رئیس سالخورده‏ ایل قاجار سپردند و بدین ترتیب دوره‏ استبداد صغیر که در حدود سیزده ماه به طول انجامیده بود به پایان رسید.
آغاز نخست‏وزیری «محمد مصدق» در نوبت اول (1330 ش)
محمد مصدق به عنوان نماینده‏ای پرسابقه در مجلس شورای ملی و در رأس جبهه ملی مطرح بود. او در دوره چهاردهم، درباره ملی شدن نفت، نطق‏های متعددی ایراد نمود و با تصویب پیشنهاد او، از دادن امتیاز جدید نفت به شوروی، جلوگیری شد. مصدق که ریاست کمیسیون نفت را به عهده داشت و وجاهت ملی او هم در اوج مبارزات ملی شدن نفت قابل توجه بود، با نزدیکی به آیت‏الله کاشانی وجهه مذهبی نیز به خود گرفت. بنابراین پیشنهاد قبول نخست‌وزیری او، استقبال نمایندگان را دربرداشت و او بلافاصله مأمور تشکیل کابینه گردید. در ابتدای صدارت دکتر مصدق، وی بیشتر درگیر مساله ملی شدن صنعت نفت و تبعات آن بود تا اینکه به پیروزی دولت ایران بر شرکت نفت انگلستان منجر شد. با آغاز به کار مجلس پانزدهم، مصدق کابینه خود را ترمیم کرد و در ضمن از محمدرضا پهلوی درخواست کرد که پست وزارت جنگ هم با او باشد. ولی چون این امر با مخالفت شاه مواجه گردید، مصدق بدون مشورت با کسی، از نخست‏وزیری استعفا داد و شاه نیز پس از تمایل مجلس، فرمان نخست‏وزیری احمد قوام را صادر کرد. در این میان، آیت‏الله سیدابوالقاسم کاشانی برای حفظ یکپارچگی بین نیروهای ملی و مذهبی، از مصدق حمایت نمود و تهدید کرد در صورت کنار نرفتن احمد قوام و بازگشت مصدق، حکم جهاد صادر خواهد نمود. این امر زمینه‏ساز قیام تاریخی سی‏ام تیرماه 1331 و بازگشت دکتر مصدق به قدرت گردید. اما پس از مدتی، بر اثر مسائل گوناگون، شکاف بین 2 جبهه بیشتر شد تا اینکه دولت مصدق با توطئه دست‏های استعماری بیگانگان و همکاری مهره‏های داخلی، در جریان کودتای 28 مرداد 1332 سقوط کرد و نهضت مردمی به شکست انجامید.