سمیه همایونروز:
ظاهرا نخست وزیر ترکیه عزم خود را جزم کرده تا به هر نحو ممکن بیانیه تهران را به ثمر برساند؛ برای همین منظور، تمام قد وارد عرصه رایزنی و مذاکرات دیپلماتیک با کشورهای مختلف شده و از به چالش کشیدن سران گروه وین نیز ابایی ندارد. زمانی که وزیر خارجه آمریکا یک روز پس از صدور بیانیه تهران، در کنگره سخن از توافق گروه 1+5 بر سر پیشنویس قطعنامه تحریم به زبان آورد، رجب طیب اردوغان تلفنی با رئیس جمهور آمریکا به گفتوگو پرداخت تا مستقیما جویای نظر وی شود اما وقتی باراک اوباما مفاد این بیانیه را «ناکافی» توصیف کرد، وی نیز از نامه رئیسجمهور آمریکا پیش از نشست تهران و اجلاس گروه 15 به خود و رئیسجمهور برزیل پرده برداشت. باراک اوباما در آن نامه موافقت خود را با انتقال سوخت ایران به کشور سوم اعلام کرده و آورده بود: «من از ترکیه میخواهم این پیشنهاد به ایران داده شود که اورانیوم خود را بهصورت امانت در ترکیه بگذارد و همزمان سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران آماده تولید شود». اما این افشاگری به نامه رئیس کاخ سفید درباره تامین سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران محدود نشد و این بار رئیسجمهور فرانسه در تیررس انتقاد نخستوزیر ترکیه قرار گرفت. ماجرا از این قرار بود که 2 روز بعد از صدور بیانیه تهران، نیکلا سارکوزی در گفتوگوی تلفنی با رجب طیب اردوغان از ادامه غنیسازی 20 درصدي در ایران ابراز نگرانی کرد و خواستار توقف آن شد. به دنبال این موضعگیری برخی دیپلماتهای غربی نیز به شرط فاش نشدن نامشان، به اظهارنظر درباره نواقص مفاد بیانیه تهران از جمله بند 7 پرداختند که طبق آن گروه وین باید 120 کیلوگرم اورانیوم مورد نیاز رآکتور تهران را ظرف یک سال به ایران تحویل دهد. به گفته آنها، یک سال زمان برای تولید 120 کیلوگرم سوخت 20 درصد کافی نیست و غرب به زمان بیشتری برای این کار نیاز دارد. این موضوع باعث شد نخستوزیر ترکیه سران غربی را به عقبنشینی از شروطی که برای ایران تعیین کرده بودند آن هم پس از صدور بیانیه تهران، متهم کند و با نام بردن از نیکلا سارکوزی، رئیس جمهور فرانسه بگوید:« در تماسهای قبلی آنها گفتند که میتوانند در عرض 10 ماه اورانیوم (با غنای بالا) را به ایران بدهند. ما در مفاد توافقنامه به یک سال اشاره کردیم و 2 ماه بیشتر را به عنوان یک امتیاز گرفتیم. آنها اکنون میگویند که نمیتوانند پیش از 2 سال 120 کیلوگرم اورانیوم را تامین کنند. آقای سارکوزی چنین میگوید. درک این مساله غیرممکن است». وی با انتقاد شدید از سنگاندازی آمریکا و همپیمانانش در مسیر اجرای بیانیه تهران، رفتار غرب با ایران را ناعادلانه و ریاکارانه توصیف کرد. رجب طیب اردوغان در بخش دیگری از سخنان خود در برزیل بار دیگر از غرب به خاطر سکوت در قبال فعالیت تسلیحات هستهای رژیم صهیونیستی که تنها دارنده تسلیحات هستهای در خاورمیانه است، انتقاد کرد. البته وی بدون اشاره مستقیم به نام رژیم صهیونیستی گفت: «شما همین رویکرد را در قبال سایرین نشان نمیدهید اما در قبال ایران جهان را بهم میریزید. به نظر من این یک رویکرد منصفانه و صادقانه نیست». نخستوزیر ترکیه در بخش دیگری از سخنان خود بار دیگر به سخنان وزیر خارجه آمریکا واکنش نشان داد و گفت: «گامی که ما بر میداریم، گامی نیست که جهان را به خطر بیندازد». هیلاری کلینتون پنجشنبه مدعی شده بود تلاشهای برزیل و ترکیه صرفا به خرید زمان بیشتر برای ایران کمک میکند و این موضوع جهان را به مکانی خطرناکتر تبدیل میکند. نخستوزیر ترکیه با انتقاد از این موضوع تاکید کرد: «بر عکس، توافق سهجانبه گامی است برای جلوگیری از تلاشها در راستای خطرناکتر کردن جهان. ما از اول نیز گفتهایم که خواستار تسلیحات هستهای در منطقه خود نیستیم». جمعه گذشته نیز اردوغان در پاسخ به سخنان کلینتون گفته بود:« از افرادی میشنویم که درباره جلوگیری از رسیدن ایران به سلاحهای هستهای صحبت میکنند، اینها چه کسی هستند که درباره مخالفت با داشتن سلاحهای هستهای صحبت میکنند. آنهایی که اینگونه صحبت میکنند باید سلاحهای هستهای را در کشورهای خود نابود کنند چرا که این تنها شیوه و راه برای قانع کردن سایر کشورهاست». اردوغان در ادامه سخنان خود تاکید کرد که به همراه لولا داسیلوا، رئیسجمهور برزیل به تلاشهای خود برای جلب حمایت از توافق سه جانبه تبادل سوخت هستهای رآکتور تهران ادامه میدهد و احتمالا در طول نشست گروه 20 در کانادا که ماه آینده برگزار خواهد شد، در این باره با باراک اوباما، رئیسجمهور آمریکا گفتوگو خواهد کرد. البته قرار است وزیر خارجه ترکیه نیز با همتای آمریکایی خود در این باره مستقیما به گفتوگو بپردازد. طبق برخی اخبار، احمد داوود اوغلو که اکنون در سفری در آمریکایجنوبی به سر میبرد قرار است سهشنبه هفته جاری عازم واشنگتن شود و با هیلاری کلینتون رایزنی کند.