علی البرزی: در ماه‌های گذشته خبرهای گوناگونی درباره جرائم رایانه‌ای در رسانه‌ها و سایت‌ها منتشر شده است. مهم‌ترین این خبرها هم حول محور شیوه عملکرد مجرمان در جرائم فضای سایبر و انواع گوناگون این جرائم متمرکز شده است و هر روز رنگ و بوی تازه‌ای به خود می‌گیرد. این در حالی است که براساس اعلام رئیس پلیس سایبری کشور، تازه‌ترین مطالعات و آمار پلیس سایبری وقوع 13 درصدی جرائم سایبری با انگیزه‌های غیراخلاقی صورت می‌گیرد.
آماری که روز به روز بالا و بالاتر می‌رود
آمار جرائم فضای مجازی و کلاهبرداری‌های اینترنتی تا حدی افزایش یافته است که هر از گاهی شاهد انتشار خبرهای تازه‌ای درباره فعالیت مجرمان سایبری و آمار اینگونه جرائم در فضای سایبر هستیم.این‌بار سردار هادیان‌فر، رئیس پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات نیروی انتظامی درباره آخرین وضعیت جرائم سایبری در کشور مطالب مهمی را بیان کرده است. وی از کشف 5/84 درصدی پرونده‌ها در سال 92 خبر داده و گفته است: «81 درصد مجرمان سایبری با انگیزه مالی و 13 درصد با انگیزه‌های غیراخلاقی به ارتکاب جرم می‌پردازند.»
چرا جرائم رایانه‌ای افزایش یافته است؟
مطالعه پرونده‌های این نوع از کلاهبرداری‌ها نشان می‌دهد که ساده‌انگاری تعداد زیادی از کاربران اینترنت باعث می‌شود روز به روز کلاهبرداران فضای مجازی با جسارت بیشتری وارد میدان کلاهبرداری شوند تا شاهد موارد زیادی از این نوع کلاهبرداری‌ها در فضای مجازی باشیم. از سال‌ها پیش بحث کلاهبــرداری اینترنتـی نقل محافل و رسانه‌ها بوده است و هر از گاهی درباره خطرات این نوع کلاهبرداری‌ها مطالب، گزارش‌ها و مقالات گوناگونی برای هشدار به جامعه و آگاه‌سازی افکارعمومی منتشر شده است.
اما با وجود همه این هشدارها و انعکاس مطالب هشدار‌دهنده، بازهم درجامعه و در بین کاربران فضای مجازی شاهد هستیم که افرادی در دام افراد سود‌جو و کلاهبرداران فضای مجازی گرفتار می‌شوند و حتی در مواردی همه دار و ندار خود را به دلیل اغفال شدن از دست می‌دهند. به‌راستی چرا جرائم رایانه‌ای رو به افزایش است؟
وقتی ماهیت جرائم تغییر می‌کند
امروزه با توسعه تکنولوژی در فضای مجازی، ماهیت و شکل جرائم هم تغییر یافته است؛ به صورتی که دیگر لازم نیست کلاهبرداران برای سرقت اطلاعات کاربران با انواع روش‌های مجرمانه خود را به زحمت بیندازند، کافی است به یک سیستم رایانه‌ای و یک خط تلفن متصل باشند و با این روش امکان دسترسی به بیش از ۲۰ روش کلاهبرداری رایانه‌ای، ۱۲ روش هک و هفت مورد ارتباط مجازی به وسیله هکرها به‌راحتی فراهم است. در حال حاضر در موضوع جرائم رایانه‌ای و اینترنتی 2 موضوع اصلی مطرح می‌شود؛ یکی اقداماتی که برای پیشگیری از این نوع کلاهبرداری‌ها انجام می‌شود و دیگری میزان آگاهی افکار عمومی جامعه از شگردها و تاکتیک‌های کلاهبرداری در فضای مجازی است.
چرا تحصیلکرده‌ها بیشتر اغفال می‌شوند؟!
در کنار همه این موارد دربحث جرائم رایانه‌ای، موضوع مهمی ذهن بسیاری از کارشناسان حوزه فضای مجازی را به خود درگیر کرده است، این موضوع مهم آمار بالای افراد تحصیلکرده در بین اغفال‌شدگان و مالباختگان است. به باور محسن سهل‌آبادی، استاد دانشگاه و کارشناس فضای مجازی، این نکته از این حوزه نشات می‌گیرد که بیشترین کاربرانی که فعالیت‌های خود را در حوزه مجازی انجام می‌دهند افراد تحصیلکرده هستند.سهل‌آبادی با بیان این مطلب به «وطن امروز» می‌گوید: باید توجه داشت که انسان در هر شرایطی می‌تواند اغفال شود و به این صورت نیست که ما تصور کنیم چون بنده دارای فلان تحصیلات هستم پس دیگر امکان اغفال برای من وجود ندارد چون در واقع مجرمان از نقاط ضعف ما استفاده می‌کنند. برای مثال سارق به یک خانه نگاه می‌کند و متوجه می‌شود که از طریق کولر امکان نفوذ در آن است و در خانه‌ای دیگر از مسیر پنجره یا از طریق فلان مسیر؛ کلاهبرداران در فضای مجازی هم به طور دقیق نگاه می‌کنند و روی کاربران بررسی می‌کنند و متوجه نقاط ضعف و کاستی‌های آنها می‌شوند و از همان نقطه ضعف بهترین استفاده را می‌کنند. به گفته وی، در بحث افراد تحصیلکرده یکی از دلایل این است که اعتماد به نفس کاذب این افراد در زمان گشت و گذار در فضای مجازی باعث می‌شود در دام کلاهبرداری‌ها قرار گیرند. نمی‌توان گفت که چون دارای تحصیلات هستم پس دیگر اغفال نمی‌شوم، در واقع مجرمان از نقاط ضعف افراد تحصیلکرده استفاده می‌کنند. اعتماد به نفس کاذب این افراد در زمان گشت و گذار در فضای مجازی باعث می‌شود در دام
کلاهبردارها بیفتند.
چه باید کرد؟
در سال‌های گذشته فعالیت‌های خوبی از سوی سازمان‌های دست‌اندرکار مشاهده شده است، تصویب قانون جامع مبارزه با جرائم اینترنتی در مجلس و تشکیل پلیس فتا برای رصد و مقابله با جرائم اینترنتی تنها گوشه‌ای از برنامه‌هایی است که برای مقابله همه‌جانبه با انواع جرائم در فضای مجازی انجام شده است. هرچند برای تصویب یک قانون جامع یا تشکیل پلیسی برای مقابله با این نوع جرائم در کشور کمی دیر است اما باز هم این فعالیت‌ها روزنه امیدی برای فعالیت‌های بعدی و برنامه‌های آتی دراین زمینه در کشور است. اما بحث اصلی در این موضوع درباره آگاه‌سازی افکارعمومی جامعه بویژه جوانان است، درحال حاضر به دلیل تغییر روزانه شگردها و تاکتیک‌های کلاهبرداران در فضای مجازی، بسیاری از جوانان از روش‌های کلاهبرداری و اخاذی اطلاع ندارند و متأسفانه طعمه افراد سود‌جو در فضای سایبر می‌شوند. فراموش نکنیم که بسط و گسترش این نوع از کلاهبرداری‌ها ممکن است به بحران‌های بزرگ سیاسی و امنیتی تبدیل شود و حتی در سطوح بالاتر امنیتی و استراتژیکی، جنگ‌های سایبری را در پی داشته باشد.